Vergi alanıyla alakalı en prestijli mesleklerden biri vergi müfettişliğidir. Kariyer planı yapan özellikle iktisat, işletme, siyasal bilgiler ya da iktisadi idari bilimler fakültesi mezunları KPSS’den yüksek bir puan aldıktan sonra Vergi Denetim Kurulu’nun zorlu mesleğe giriş sınavında da başarılı olmak zorundadırlar. Daha da önemlisi giriş sınavını geçmek tek başına yetmemekte ayrıca üç yıllık yardımcılık sonrasında da ecel terleri döktürecek cinsten bir yeterlik sınavına girmektedirler.

Görüldüğü üzere vergi incelemesinin mihenk taşı olan vergi müfettişleri çok zorlu bir eğitim sürecinin ardından mesleğe atanmaktadırlar. Ancak birçok meslekte olduğu gibi kariyer hayalleri maalesef gerçekte kendine rasyonel bir yer bulamamakta hatta bazı zamanlar hayal kırıklığı bile yaratabilmektedir. Bu hayal kırıklığının başında elbette özlük haklarının yetersizliği gelmektedir.

Mesleğe yeni başlayan bir vergi müfettiş yardımcısı aylık yaklaşık 46 bin lira almaktadır. Meslekte kıdemine göre ortalama 55 bine kadar çıkabilmekte ancak birinci dereceye gelinirse o zaman ortalama 60 bin lira olmaktadır.

Kimdir bu Vergi Denetim Kurulu?

646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 27990 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanması ile Maliye Teftiş Kurulu, Hesap Uzmanları Kurulu, Gelirler Kontrolörleri ve Vergi Denetmenleri kaldırılmış ilgili kurumları tek bir çatıda altında toplamak amacıyla 10 Temmuz 2011’de Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı kurulmuştur. Bu kapsamda vergi incelemesi genel olarak Vergi Denetim Kurulu bünyesinde görev alan vergi müfettiş ve yardımcıları tarafından yerine getirilmektedir.

Vergi müfettiş sayısı her geçen gün azalıyor

VDK 2023 yılı Faaliyet Raporuna göre 31 Aralık 2023 itibariyle 7 bin 227 vergi müfettişi bulunmaktadır. Ancak özellikle son dönemlerde sosyal medya hesaplarında belli bir süre çalıştıktan sonra başka kurumlarda çalışmak üzere fazlasıyla istifa eden vergi müfettişi görülmektedir. Bu sayının azalması aynı zamanda inceleme oranı ve niteliğini de düşürmektedir.

Aşağıdaki tabloda Vergi Denetim Kurulu’nun kuruluşunu müteakip yıldan bu yana vergi müfettişi ve vergi müfettiş yardımcılarının sayıları yer almaktadır.

Vergi inceleme oranı da her geçen gün azalıyor

2023 yılında toplamda 236 bin 797 adet inceleme yapılmış bunun 195 bin 799 adedi sınırlı; 40 bin 998 adedi ise tam incelemedir. 2019 yılında yapılan incelemelerin yüzde 26,36’sı, 2020 yılında yapılan incelemelerin yüzde 26,07’si, 2021 yılında yapılan incelemelerin yüzde 21,27’si, 2022 yılında yapılan incelemelerin yüzde 19,36’sı ve 2023 yılında yapılan incelemelerin ise yüzde 17,31’i tam incelemelerden oluşmaktadır. 2023 yılında 60.242 mükellef incelenmiş, incelenen mükellefler için tarhı istenilen toplam vergi tutarı 17.452.475.511-TL, kesilmesi önerilen toplam ceza tutarı ise 37.220.156.575-TL olmuştur.

Aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere 2023 yılında faal gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yüzde 1,66’sı incelemeye tabi tutulmuş.  Yani yaklaşık 3 milyon 621 bin 478 mükellefin sadece 60 bin 242’si incelenebilmiş. Vergi müfettiş sayıları bu şekilde azalmaya devam ederse bu sayı da azalacaktır.

Bu düşük oran sadece 2023 yılına özgü olmayıp aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere geçmiş yıllarda da var olmuştur.

Şimşek’in ivedilikle yapması gerekenler

Buna göre vergi inceleme elemanı sayısının azlığı hem iş yoğunluğunu hem de kişi başına düşen dosya sayısını artırmaktadır. Bundan kaynaklı olarak inceleme oranı da ciddi anlamda düşük kalmaktadır. Bu kapsamda vergi müfettiş ve müfettiş yardımcısı sayısını niteliğe dokunmadan artırmak ve Kurumdan ayrılmalarına neden olan başta özlük haklarıyla alakalı eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir.

Bu bağlamda yukarıda da ifade edildiği üzere, sınırlı denetim ve inceleme gücü nedeniyle inceleme oranları oldukça düşük kalmaktadır. Hal böyle iken denetim ve inceleme elemanın güncel ekonomik sorunlara yönelik piyasa ve sektörler itibarıyla bilgi toplama, tespit yapma gibi denetim ve inceleme görevi dışındaki işlerle görevlendirilmesi neticesinde esas denetim hizmetlerinin aksaması sınırlı denetim ve inceleme gücünü daha da zayıflatmaktadır.

Bu nedenle denetim elemanlarının Yönetmelikle belirlenen esas inceleme görevi dışındaki hususlarda görevlendirilmemesi denetimi gücü ve potansiyelinin artırılması adına önem arz edecektir.

Kariyer mesleklerin parlayan yıldızlarından biri olan vergi müfettişliği mesleğine gerekli önemin verilmesi ülke vergi tahsilatı açısından da oldukça önemlidir.

2023 yılında 7 bin 227 kişiye kadar düşen bu sayı daha da düşecek gibi göründüğünden Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ivedi şekilde kanayan bu yaraya tampon tutması gerekmektedir. Zira 2023 yılında yapılan inceleme oranı sadece yüzde 1,66’dır, yüzde 2 bile değildir.

Hatta yeminli mali müşavirlik ruhsatını alacak olan müfettişleri bu özlük haklarıyla Kurul’da tutmak pek mümkün görünmemektedir. Önümüzdeki yıllarda ruhsata hak kazanacak müfettiş sayısı da düşünüldüğünde ivedilikle önlem alınması gerektiği apaçık ortadadır.

Özellikle son dönemlerde sosyal medya fenomenlerinin, kara para aklayıcılarının ve bilumum yasa dışı faaliyetlerinin ülkede cirit attığını da düşünürsek vergi denetim kurulunun ivedilikle güçlendirilmesi, nitelikli inceleme elemanlarının katılması ve daha da önemlisi var olan vergi müfettişlerini özel sektöre kaptırmaması gerekmektedir.

Ezcümle, resmi doğru görüp yerinde analiz yapmak memleket meselesidir…