Geçen gün bir arkadaşım arayıp “6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun m.45’te vergi cüzdanları diye bir şey var, nedir bu?” diye sordu. Eminim birçoğunuz da şimdi duydu bu kavramı. Çünkü vergi cüzdanı tabiri kanunumuzda var ama uygulamada pek rastlanılmamakta. Arkadaşım aşağıda yazdığım gibi sorusuna cevap verdikten sonra “iyi de maddenin uygulaması yoksa neden o zaman hala kanunda duruyor?” diye başka bir soru daha sordu.
Kendisine yaptığım açıklamayı aynen sizlere de yapayım.
Vergi cüzdanı kavramı
6183 sayılı Yasa’nın 45’inci maddesi “Vergi, resim gibi belli bir amme alacağı ile devamlı surette mükellef tutulanlar adına tahakkuk ettirilen amme alacakları ile bunlardan yapılan tahsilatı göstermek üzere vergi cüzdanları düzenlenir. Vergi cüzdanlarının fiyatını, ihtiva edeceği bilgileri, cüzdan almaya dair şekil ve esasları, hangi vergiler hakkında uygulanacağını, kimlere verileceğini ve uygulama zamanını tespitte Maliye ve Gümrük Bakanlığı yetkilidir. Diğer amme idareleri, alacaklarının mahiyetine uygun olarak bu cüzdanların şeklinde ve kullanılış tarzında değişiklik yapabilirler. Vergi cüzdanı mükelleflere bedeli karşılığında verilir. Vergi cüzdanlarındaki her türlü bilgiler tahsil daireleri tarafından, tahsile dair kayıtlar ise tahsil daireleri, postaneler veya bankalar tarafından yazılır, imzalanır ve mühürlenir. Tahsil daireleri, bankalar ve postaneler tarafından vergi cüzdanlarına yapılan kayıtlar damga vergisinden muaftır.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.
27.05.1933 tarih ve 2411 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve 1 Haziran 1933 tarihinde yürürlüğe giren “Mükelleflere Vergi Cüzdanı Verilmesi Hakkında Kanun” ile vergi cüzdanı kullanma zorunluğu getirmiştir. Adı geçen Kanun’un 1’inci maddesinde “İsteyen mükelleflere Devlet bütçesine giren vasıtalı ve vasıtasız senelik olarak tahakkuk ettirilen vergiler için cüzdan verilir. Vergi cüzdanlarına, tahakkuk şubesi teşkilatı olan yerlerde şube ve bu teşkilât olmayan yerlerde kaza varidat idaresi hududu içerisinde mükelleflerin her sene tahakkuk edecek vergilerde bu vergilere karşı ödeyecekleri paralar yazılır. Mükellefler cüzdanlarını diğer tahakkuk şubelerine veya kaza varidat idarelerine götürerek o şube ve kazalar hududu içerisindeki vergilerini ve ödeyecekleri paraları yazdırabilirler.” şeklinde hüküm altına alınmıştır. Toplam dokuz maddeden (1) oluşan bu Kanun vergi cüzdanının kullanma şekillerini ve kimlerin yetkili olduğunu da açıklamaktadır.
6183 sayılı Yasa’nın 8469 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanma tarihi olan 28 Temmuz 1953’ten bugüne kadar ilk halini koruyan 45’inci maddesinin devrim nitelikli uygulaması 01.03.1984 tarihi itibariyle vergi cüzdanı kullanma zorunlu hale getirilmesi olmuştur.
Ancak beyannameler artık elektronik ortamda verilmekte, vergi tahsilatları teknoloji ile desteklenmiş banka işlemleri üzerinden yapılmaktadır. Bu nedenle vergi cüzdanına artık pek gerek duyulmamaktadır.
“…..Tahsil daireleri, bankalar ve postaneler tarafından vergi cüzdanlarına yapılan kayıtlar damga vergisinden muaftır” fıkrası ise damga vergisi karşısında gereksizdir. Bu itibarla bu maddenin ileriki bir tarihte de uygulama alanı bulması imkânsız görünmektedir. Bu arada madde hükmünde geçen muaftır ibaresi yerine istisnadır denilmesi daha uygun olabilirdi.
Bu nedenle bu maddenin tamamen Kanundan çıkarılması ve aynı Yasa’nın 46’ncı maddesinin de bu düzenlemeye bağlı olarak revize edilmesi gerekmektedir.
Bu denli işlemeyen hatta işlemesi imkânsız hale gelen bu gibi maddeler neden hala kanunlarda tutulur sorusunun muhtelif cevapları elbette vardır ama en azından özellikle teknolojinin ilerlemesine bağlı olarak çağın gerisinde kalmış bu gibi maddelerin kaldırılması hem uygulamacıları hem Maliye çalışanlarını hem de özellikle mesleğe yeni başlayan hukukçu ve mali müşavirleri az da olsa teferruattan kurtarmış olacaktır.
(1) İKİNCİ MADDE; Vergi borçlarını ödeyen mükelleflere mal sandıklarınca şimdiye kadar olduğu gibi ayrıca makbuz verilir. Mükellefler vergi borçlarını ödediklerini bu makbuzlarla veya vergi cüzdanlar ile ispat edebilirler.
ÜÇÜNCÜ MADDE; Vergi cüzdanlarında makbuz numaraları ve makbuzlarda da cüzdan numaraları yazılır. Vergilerin her türlü tahavvülât ve tadilâtı cüzdanlara işaret edilir. DÖRDÜNCÜ MADDE; Vergi cüzdanları müddetle mukayyet değildir. Zayi olan veya her sayfası kullanılarak dolmuş bulunan cüzdanların yerine diğerleri verilir.
BEŞİNCİ MADDE; Mükelleflere vasıtalı vergiler için ayrı ve vasıtasız vergiler için ayrı cüzdanlar verilir. Bu cüzdanların şekli ve ne suretle doldurulacağı Maliye vekâletince tayin olunur. ALTINCI MADDE; Vergi cüzdanları Maliye vekâletince ihzar ve fiati tesbit olunarak mal sandıklarından satılır. Şu kadar ki bu cüzdanların bez kaplılarına yirmi beş ve meşin kaplılarına elli kuruştan fazla fiat konamaz.
YEDİNCİ MADDE; Cüzdanlar üzerinde yürütülecek her türlü kayitler damga resminden muaftır.
SEKİZİNCİ MADDE; Bu kanun 1 Haziran 1933 tarihinden muteberdir.
DOKUZUNCU MADDE ;Bu kanunun hükmünü icraya Maliye vekili memurdur.
