Gomidas Varabet Ermeni müziğinin en önemli ismi. Önemli bir müzisyen aynı zamanda bir din adamı. Anadolulu, Kütahya doğumlu. Hayatını Anadolu müziğini derlemekle geçirmiş; köy köy dolaşarak Türkçe, Ermenice, Kürtçe ezgileri, müzikleri derlemiş.

***

''Gomidas'a Saygı: Bu Toprağın Şarkıları'' adlı gecede Gomidas’ın derlediği müzikleri, besteleri dinlerken bir tarihin üzerinin nasıl örtüldüğünü, unutturulmaya çalışıldığını ya çarpıtıldığını fark ediyor; kendi kandırılmış hissediyor. Oysa Anadolu denilen topraklar tek bir halka ait değildi ki, hala değil.

***

Gomidas’ın derlediklerini dinlerken sadece müzik değil hayatlar, ilişkiler aşklar ve ölümlerin de iç içe geçmiş olduğunu anlıyorsunuz bir kez daha. Düzenleyenler ve sahne alanlara teşekkürler.

***

Gomidas ve onlarca Ermeni aydını 24 Nisan 1915’de (Ermenileri için bu triph o karanlık günlerin başlangıcı olarak anılır) İstanbul’da bir gecede toplanarak Çankırı’ya sürgüne gönderiliyor. Yanındaki birçok kişi bu sürgüne dayanamıyor, ölüyor. Avrupa’dan yapılan baskılar şair Mehmet Emin Yurdakul ve Halide Edip isimlerin de araya girmesiyle Gomidas İstanbul’a dönüyor. Ama Gomidas artık yalnızdır, arkadaşları ölmüştür, bir felaketin de kapıda olduğunu hissetmiştir. Ruh sağlığını yitirmiştir. Gecede biyografisi anlatılırken ruh hali şöyle anlatılıyor: Artık İstanbul’un güneşi o eski güneş değildi, ocakta pişen tarhana, tarhana gibi kokmuyor, kuşlar eskisi gibi ötmüyordu.

***

O yıla kadar yüzlerce derleme ve beste yapan Gomidas 1915’ten öldüğü yıla kadar tek bir nota, tek bir derleme yapmamış. 20 sonra da Berlin’de bir akıl hastanesinde ölmüş.

Hasılı şu: Gomidas adına bir gecenin İstanbul’da provokatif saldırı ve galiz tehditlerden uzakta düzenlenmiş olması çok önemli gelişme; yüzleşme adına, Anadolu tarihini öğrenme adına, bizlerden bu tarihi hep gizleyenleri deşifre etme adına.

Bir hafta önce de Ermeni mimarlar organizasyonu vardı. Kuleli Süvari Kışlası yani bugünkü Kuleli Askeri Lisesi’nin Garabed Amira Balyan tarafından yapılmış olmasını bilmemek orada 4 yıl geçiren biri olarak büyük eksiklik. Ama Kuleli Askeri Lisesi’nde 4 yıl okuyup, lisenin tarihi konusunda tek bir kez bile Balyan ismine rastlamamak da utanç verici. Çünkü bir Ermeni mimar ile askeri okul nasıl yan yana gelebilir ki? Mantık buydu.

***

Gomidas gecesi bunları çağrıştırdı. Neyi kimden hangi hakla gizliyorlardı ki? Tarih bizim ortak tarihimiz. Yüzleşecek olanlar da bizleriz. Aynı zamanda sizler. Tarihi silmeye çalışmak hiçbir şeye yaramıyor. Hatırlatalım.