Sizi bilemem ama ben çok merak ederim.

“Neyi?” diye soracak olursanız:

Bundan asırlar öncesinde, daha da eskilerde, ilk sofralarda ne yenir ne içilirdi?

Mesela, insanoğlunun et yemeye sakatatla başladığını öğrenince çok şaşırmıştım.

Hikâye (veya gerçek) şöyle: Hayvanı yakalamak hayli zor. O zamanın hayvanları da güçlü kuvvetli. Otlaklar henüz yağma edilmemiş. İnşaat, maden çetelerinin atalarının ataları bile henüz doğmamış. Sığınmak için genişçe bir ağaç kavuğu, birkaç gözlü mağaralar revaçta!

Avı yakalamak zor, onu parçalayıp yemek daha da zor. Üstelik çiğ çiğ.

Çiğ et lastik gibi olur. Isır ısır kopmaz.

Hayvanı, eldeki çakmak taşlarıyla yapılmış küçük aletlerle kesip, parçalamak imkânsız gibi.

Onun için insanlar, avı önce yumuşak karın kısmından yemeye başlamışlar. Yani bağırsak, işkembe, ciğer, yürek falan!

Bugün sakatata burun kıvıranlar, atalarının birer sakatat tüketicisi olduklarını akıllarının bir kenarına yazsınlar!

* * *

Geçmişe olan merakım yüzünden, bu konuda ne bulursam okurum.

Aslında eğer dil bilmiyorsanız, bizim dilimizde kaynak bulmakta epey zorlanırsınız.

Hatta bulamazsınız!

Son zamanlarda üniversiteler gastronomi bölümlerine ağırlık verdiler de çeviri kaynak sayısı biraz arttı.

Şölenleri, bu şölenlerde neler yendiğini, bugünkü şaraplara hiç benzemeyen şarapların nasıl yapıldığını, o dönemin yeme-içme eleştirmenlerini, sokak satıcılarını...

Yazılanlara bakılırsa, ekmek o dönemde de başlıca (baş tacı) yiyecekti. Yunanlılar arpa, Romalılar buğday ekmeğine rağbet ederlerdi. İtalya'da, başta Roma olmak üzere, birçok kentte ekmek bedava dağıtılıyordu.

 * * *

Bu ay okuduğum kitaplardaki ilginç bilgileri sizle paylaşacağım. Bakalım beslenme alışkanlıkları konusunda nereden nereye gelmişiz:

* Romalılar günün ilk yarısında çok az yemek yerlerdi. Kahvaltı, çoğunun yemeğe bile zahmet etmediği hafif bir yemekti. Koca bir öğle yemeğini ise ancak aç gözlüler isterdi. Akşam yemeğine hamamlarda hazırlanılırdı. Burada sırayla gevşeme, eksersiz dizisi, buhar banyosu, ılık ve soğuk banyolar yapılırdı. Hamamlarda bar ve lokanta da bulunurdu.

* Antik dönemde yazılmış olan bir el yazması kitapta hamam mönüsü şöyle sıralanıyordu: Balık sosu ile kırmızı pancar ve su kabağı, üstüne balık sosu ve sirke dökülmüş kıvırcık salata, paça ve siyah mumbar dolması, dişi domuz rahmi, sardalye, domuz kolu, jambon, geyik eti, yaban domuzu, tavuk, dilimlenmiş tavşan eti, kumru, sülün, inek memesi, yağlı kaz kızartması, turşu, ballı yoğurt, helva.

* Zenginlerin şölenleri de ekmekle başlardı. M.Ö 400 yıllarında yaşayan varlıklı Yunanlılar için günün tek ana öğünü, akşamın erken saatlerinde sofraya konurdu. Bir erkeğin akşam yemeği davetinde karısı ve çocukları asla görünmezlerdi. Konukların da eşleriyle gelmeleri beklenmezdi. Yani antik dönemin akşam yemeklerinde kadınlara yer yoktu. Servisi, genç ve yakışıklı erkekler yapardı!

* Yemek taze meyve, kabuklu deniz hayvanları, kızarmış kuşlar, tuzlu mersin balığı, etli mezeler gibi yemeklerle başlardı. Daha sonra taze balıklar, kuzu veya oğlak yahnisi ve kebaplarla sona ererdi. Daha sonra yemek artıklarıyla dolu masalar kaldırılır, temiz masalarla birlikte tatlılar ve şarap servisi yapılırdı.

* İmparatorluk Roma’sında evlerde yangın korkusundan pek yemek pişmezdi. Onun için sokak satıcıları oldukça iyi iş yaparlardı.

* Antik Yunan ve Roma mutfağının baskın tatları, bal, sirke, mayalanmış balık sosu (garum), bol miktarda taze ve kuru ot ve baharattı. Antik dönem mutfağının sırrı, tatlılığı acılıkla, ekşilikle ve alışılmamış tatlarla dengelemekti.

* Yemek başlangıcında servis edilen iştah açıcı tatlı içki "mulsum"u yapmak için şarap ile bal karıştırılırdı. Ünlü tarihçi Homeros, Odysseus'ta, tatlı şarabın özünü 20 pay suyla karıştırmak gerektiğini vurguluyordu. Bundan da anlaşılıyor ki, o günün şarapları sıvı değil, özüt şeklindeydi. Bu özüte uygun miktarda su ekleyenler, ziyafetlerin en itibarlı konuğu, daha doğrusu barmenleriydi!

* Zeytin, tüm antik çağda meze ve çeşni olarak tüketilmiştir. Klasik uygarlık onsuz düşünülemezdi. Romalı eski bir asker ve politikacı olan Cato, MÖ 200 tarihinde şöyle bir zeytin salatası tarifi veriyordu: "Yeşil veya siyah zeytinlerin çekirdeklerini çıkartın. Sonra da şöyle hazırlayın: Zeytinleri doğrayıp, yağ, sirke, kişniş, kimyon, rezene, sedef otu, nane ekleyin. İyice karıştırıp kavanoza koyun. Yağ tüm zeytinleri kaplamalı. Salata ertesi gün yemeye hazırdır."

Yukarıda anlattıklarım, Antik dönemin sofralarında kalan kırıntılar. O dönemi anlatmak için daha çok uzun yazılar yazmak lazım. Onun için arada bir bu konuyu azar azar size sunacağım!

Sözün özüne gelirsek, Antik çağ, bugünden daha rafine, daha lezzetliymiş anlaşılan.