Öncelikle ifade etmeliyim ki yazıda kullandığımız başlığın büyük haksızlık içerdiğini kabul ediyorum. Ancak ne yazık ki son yıllarda üniversite mezunları içinde artan işsizlik nedeniyle, adaylar, iş bulmak için rakiplerine göre bir adım öne çıkabilmek amacıyla bu sınava girerek yüksek lisans yapmak istiyorlar. OECD verilerine göre 25 yaş altı işsizlik oranının en yüksek olduğu ülke maalesef Türkiye. Böyle bir veri ışığında üniversite mezunlarının neden yüksek lisans yapmak için birbiriyle yarıştığını anlamak sanıyorum daha kolay.

Öte yandan ALES’in gerçek anlamıyla varlık sebebi ise akademik düzeyde çalışma yapmak isteyen adayların bu alandaki genel yeterliğini ölçmek olduğunu ifade edelim. Bu anlamda önce yüksek lisans, ardından da doktora yaparak akademik bir unvan elde etmek isteyen adaylar öncelikle ALES’e girmek zorundadır.

ALES Nedir?

Akademik personel ve lisansüstü eğitimi giriş sınavı olarak ifade edilen ALES, akademik kariyer planlayanların girmesi gereken bir sınavdır. Üniversite bittikten sonra yüksek lisans yapmak isteyen adaylar Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) talimatı gereği öncelikle ALES’e girmek mecburiyetindedir. Aynı şekilde yüksek lisansını tamamlamış ve akademik bir unvan sahibi olmak için tamamlanması gereken doktora programına başvurmak isteyen adaylar da yine bir ALES puanına sahip olmalıdır. Öte yandan bir üniversitede akademik personel olarak göreve başlayacak adaylar da ALES puanını görev yapacakları üniversiteye sunmak zorundadır.

Elbette bir de akademik kariyer hedefi olmayan, sadece bireysel donanımını artırmak isteyenler de yüksek lisans ya da devamında doktora yapabilir. Tüm bunlar için yine ALES’e girmek gerekir.

ALES puanı olmadan yüksek lisansa başvurulabilir mi?

Üniversiteler “özel öğrenci” statüsüyle ALES puanı olmayan ya da istenen seviyede puan elde edemeyen adayları yüksek lisans programına kabul edebilmektedir. Bu durum tümüyle üniversitenin kararıyla mümkün olmaktadır. Öte yandan adaya ALES puanını edinebilmesi için yine üniversite tarafından belli bir süre verilmektedir. Belirlenen süre içinde ALES puanını üniversiteye sunamayan adayların öğrencilik hakları sona ermekte ve kayıtları silinmektedir.

ALES puanı yurt dışında geçerli mi?

Devlet bursuyla yurt dışında yüksek lisans yapmak isteyen adaylar da tıpkı yurt içinde olduğu gibi bir ALES puanına sahip olmak zorundadır.

ALES puanının yüksek olması neden önemlidir? En az kaç alınmalıdır?

Yüksek lisans ya da doktora programlarına girişte ALES puanı YÖK talimatı gereği en az yüzde 50 oranında dikkate alınır. Bu açıdan değerlendirildiğinde aday ne kadar yüksek bir ALES puanına sahip olursa yüksek lisans ya da doktora programına girişte diğer adaylara göre şansı o kadar artacaktır. ALES’ten yüksek puan almanın diğer bir avantajı bazı burs başvurularına olanak tanımasıdır. Örneğin 80 ve üzerinde ALES puanı olanlar TÜBİTAK’a burs başvurusunda bulunabilir.

Herhangi bir yüksek lisans ya da doktora programına başvuru yapılabilmesi için elde edilmesi gereken en düşük puan 55 olarak belirlenmiştir. Ancak üniversite senatosu kararıyla daha yüksek bir puan talep edilebilir.

Öte yandan adayın bir yüksek lisans ya da doktora programına kabul edilmesi için dikkate alına diğer şeyler, adayın lisans dönemi not ortalaması ve üniversite tarafından yapılan mülakatta jürinin verdiği puandır. Tüm bunlar değerlendirildiğinde adayın ALES puanının yüksek olması, not ortalaması açısından başarılı bir lisans dönemi geçirmesi ve mülakatta kendisine yöneltilen sorulara başarıyla cevap vermesi gerekir.

ALES yılda kaç defa yapılır? Geçerlilik süresi kaç yıldır? Sınav konuları nelerdir?

İlki bahar dönemi, ikincisi yaz dönemi, üçüncüsü de güz dönemi olmak üzere ALES yılda üç defa yapılmaktadır.

ALES’in geçerlilik süresi 5 yıldır. Adaylar sınava istediği kadar girebilir ve hangisinden daha yüksek puan almışlarsa o puanı kullanabilirler.

ALES sözel ve sayısal olarak ifade edilen iki bölümden oluşmaktadır. Her bir bölümde 50’şer soru yer almakta ve adayların hem sözel hem sayısal bölümdeki mantıksal akıl yürütme becerileri ölçülmektedir.

ALES’e kaç kişi girmektedir?

Türkiye’de yüksek lisans yapanların sayısı yaklaşık 450 bin, doktora yapanların sayısı ise 115 bindir. Dolayısıyla ALES’in yılda üç defa yapıldığını hatırlarsak toplamda minimum 565 bin kişinin sınava girmiş olduğunu bulabiliriz.

ALES’te kaç farklı puan türü vardır?

ALES’te üç farklı puan türü bulunur.

ALES Sayısal puan türü daha ziyade mühendislik gibi sayısal alana yönelik yüksek lisans ya da doktora programları için kullanılır. Bu puanın hesaplanmasında sayısal soruların puan getirisi daha yüksektir.

ALES Eşit ağırlık puan türü daha çok ekonomi, hukuk gibi alanlarda yüksek lisans ya da doktora yapmak isteyen adaylar için gerekli puan türüdür. Bu puan türünün hesaplanmasında eşit sözel ve sayısal alanlardaki soruların puan getirisi aynıdır.

ALES sözel puan türü ise tarih, edebiyat gibi alanlarda yüksek lisans ya da doktora yapmak isteyen adaylara gerekli puan türüdür. Elbette bu puan türünün hesaplanmasında sözel bölümde yer alan soruların puan getirisi daha yüksektir.

ALES’e yönelik bazı eleştiriler

ALES ne yazık ki zaman içinde muhakeme ve analiz yapma yeteneğini ölçen bir sınav olma özelliğinden çıkarak daha çok bilgi ölçen bir sınava doğru evrilmiştir. Bu yönüyle amacından uzaklaşmış; bilim insanlarında aranan temel gereklilikler olarak ifade edilecek yorum yapma, sezgi gücü, eleştirel yaklaşım, analiz, üst düzey düşünme becerileri açısından zayıf bir ön eleme sınavına dönüşmüştür.

Son Olarak;

Yarın (20 Ağustos Pazar günü) yapılacak ALES’e girecek tüm adaylara gönülden başarılar dileriz.