Dijital kapitalizm olarak adlandırdığımız yeni dünya düzeni, inovasyon ve dijital teknoloji tabanlı bir üretim biçimi üzerinde kurulmaktadır. Bu yenidünya düzeninin öne çıkan özelliklerinden biri de, yaş ortalaması çok genç olan ve "Unicorn" olarak adlandırılan yeni nesil (startup) şirketler, girişimlerdir. Bu şirketlerin sahiplerini, klasik burjuvazi tanımından ayrışmak için geçmiş yazılarımda "Diji-vazi" tanımını önermiştim. Çünkü gerçekten faklı bir üretim anlayışına sahipler.
Unicorn çok yeni bir kavram olduğundan biraz açmakta yarar var:
Unicorn, İngilizce bir kelime ve "Tek boynuzlu" demek. Aslında mitolojik tek boynuzlu atı tanımlamak için kullanıyor. Mitolojide, unicorn, saf ve masum olduğuna, kanı içildiğinde kişiyi ölümsüz kıldığına, bu nedenle onu öldürmenin lanet getireceğine inanılan efsanevi bir hayvandır.
Bu kavramı literatüre sokan Aileen Lee olmuştur. Cowboy Ventures'ın da kurucusu olan Amerikalı yatırımcı, 2013 yılında bu kavramı, değeri 1 milyar doları aşan şirketler ve girişimler için kullanmıştır. Bu tarihten sonra, unicorn girişimci kavramı, değeri bir milyar doları aşan yatırımları yapanları tanımlamak için kullanılmaktadır. Dünyada 470'in üzerinde unicorn şirket söz konusudur.[1]
Değeri 10 milyarı aşan girişimler deacorn, 100 milyarı aşanlar için hectocorn tanımlaması söz konusudur. Bazı araştırmacılar, unicorn şirketleri sıralarken, 2014 yılında kurulup, 2018 yılında unicorn olan ve bugün değeri 150 milyar dolara ulaşan Ant Financial adlı firmayı sıralamaya almamaktadırlar. Bu araştırmacılara göre henüz hectocorn çıkmamıştır. Deacorn ise 24 tanedir.[2]
Ant Financial'ı saymadığımız koşullarda sıralamada birinci sıraya Çinli yapay zekâ firması Toutiao (Bytedance) yerleşmektedir. Aşağıdaki tabloda değeri 10 milyar doların üzerinde olan 27 firma yer almaktadır. Türkiye'den bu listeye geçtiğimiz günlerde satılan PEAK adlı oyun şirketi de girmiştir. Bu gurur verici örneğin hızla çoğalmasını umuyorum.
Şimdi bir başka acı gerçeğe daha parmak basalım; Türkiye'nin 2020 yılı gayrı safi milli hasılasının 732 milyar dolar olması bekleniyor.[3] Yukarıdaki listenin ilk sırasında yer alan Toutiao (Bytedance) firması tek başına Türkiye'nin gayri safi milli hasılasının yüzde 10'undan fazlası büyüklüktedir. Değeri 10 milyar doların üzerinde olan 26 şirketin toplam değeri ise Türkiye gayri safi milli hasılasının yaklaşık yüzde 68'i büyüklüğündedir. Bu yüzden yukarıda belirttiğimiz PEAK benzeri girişimlerin ülkemizde hızla çoğalmasını diliyoruz.
Bu şirketlerin - girişimlerin ülkelere göre dağılımları da ilginç ipuçları vermektedir; 473 şirketin 226'sı ABD'de, 121'i Çin'de, 24'ü ise Birleşik Krallık'tadır.
Unicorn'ların bu ülkelere dağılım sayılarının bir tesadüf olmadığını AR-GE'ye ayırdıkları bütçeler göstermektedir. ABD 500 milyar dolar, Çin 400 milyar dolar, Japonya 200 milyar dolar, Almanya 120 milyar dolar AR-GE'ye ayırırken bu rakam Türkiye'de son yıllarda 15 milyar Türk Lirasına çıkmıştır. Patentli, yani fikri mülkiyetli ürün sayısı Çin'de 1 milyon 460 bine, ABD'de 515 bine, Japonya'da 460 bine, Güney Kore'de 232 bine, Hollanda'da 36 bine, İsrail'de 15 bine, İran'da 12 bine ve Türkiye'de ise yalnızca 9 bindir.[4]
Türkiye'de devlet bir yandan sahip olduğu kurumlarda AR-GE yatırımlarını artırıp, yaygınlaştırarak, bir yandan da özel şirketlerin AR-GE'ye yatırımlarını vergi indirimleri ve diğer finansal paketlerle teşvik ederek inovasyon ve teknolojik gelişmenin katalizörü olmalıdır.
[1] Unicorn Girişim Nedir? İlk Türk Unicorn'u, Vergi Dosyası Dergisi, 03.06.2020 URL: https://vergidosyasi.com/2020/06/03/unicorn-girisim-nedir-ilk-turk-unicornu/
[2] CB INSIGHTS, The Global Unicorn Clubs 2020.
[3] EĞİLMEZ Mahfi, Türkiye İçin 2020 Tahminleri, Investing.com, 29.04.2020
[4] BÜYÜKUSLU Ali Rıza, Toplum 5.0 – Süper Akıllı Toplum, Der Kitabevi, İstanbul 2020, s.40
