Orta Amerika'nın sorunlu ülkelerinden El Salvador'un genç lideri Nayib Bukele, seçildiği 2019 yılından bugüne, bir yandan başarılı icraatlar sergilerken, diğer yandan da bazı girişimleriyle, ülke içinde ve dışında, insanları şaşırtmayı sürdürüyor. Sosyal medyayı çok yoğun kullanan atipik başkan, seçmenin desteğini arkasına almanın rahatlığıyla, demokratik değerleri biraz geri plana atarken, "tweetleri" ve çılgın projeleriyle yerli ve yabancı medyada adından söz ettiriyor.

El Salvador, genellikle iki komşusu Honduras ve Guatemela ile birlikte anılır. Orta Amerika'nın en sorunlu 3 ülkesi sıfatıyla ve "Kuzey Üçgeni" adıyla, dünyada cinayet oranı en yüksek bölge olarak dikkat çekerler. Uyuşturucu işleriyle meşgul suç şebekeleri, her 3 ülkede, çok uzun senelerdir, hayatın yadsınamaz gerçekleri haline dönüşmüş durumdadır. Yolsuzluklar 3 ülkede de yaygındır ve bir türlü kökleri kazınamaz. Bölgenin çaresiz insanları, kurtuluşu ülkelerini terk etmekte ararlar; bir şekilde ABD'ye "kapağı atarak" ailelerinin geleceğini garanti altına almaya gayret eder dururlar. Televizyonlarda izlediğiniz, Meksika üzerinden ABD istikametinde çoluk-çocuk ilerleyen yüzlerce göçmen adayının oluşturduğu insan kafilelerinin içinde, "Kuzey Üçgeni" mensupları hep çoğunluktadır. Dünyada futbol maçı nedeniyle birbirleriyle savaşan (1969) iki komşu ülke vardır. İşte onlar El Salvador ile Honduras'dır.

El Salvador'un karmaşık yakın tarihinde kaybolmadan, ülkenin 1980 ila 1992 arasında iç savaş yaşadığını, takip eden yaklaşık 28 yıllık sürede, ülkeyi 4 dönem sağcı parti ARENA, son iki dönem ise solcu parti FLMN kadrolarının yönettiğini vurgulayalım. 2019 yılına gelindiğinde, mevcut siyasetçilere ve partilere yönelik güvenin eridiğini fark eden, ülkenin temel sorunlarını geleneksel partilerin çözemeyecekleri yönündeki bir kanaatın seçmen nezdinde güçlendiğini tespit eden, başkent San Salvador'un genç belediye başkanı, güçlü siyasi öngörüsüyle ve mükemmel zamanlamasıyla, ülkenin yönetimine talip olur. Kurduğu "Yeni Düşünceler" adlı siyasi partinin öncülük ettiği koalisyonun ortak adayı sıfatıyla seçimlere katılır ve farklı biçimde kazanır. 1981 doğumlu Nayib Bukele, 2019 Haziran ayında, artık El Salvador'un başkanlık koltuğunda oturmaktadır. 

Nayib Bukele'nin en çarpıcı başarısı, ülkesindeki şiddet olaylarını ve çete cinayetlerini, kısa süre içinde, ciddi seviyelerde düşürmesinden kaynaklanmaktadır. Adı "dünyanın cinayet merkezine" çıkan El Salvador'da, son iki yıl içinde, kişi başı cinayet oranının kayda değer biçimde azaldığı ilgili çevreler tarafından teyit edilmektedir. Genç lider Covid-19 ile mücadelede de başarılı olmuştur. Bölgede pandemiden en az kayıpla çıkan hükümetler arasındadır. İş adamı kökenli olması, ülke ekonomisini nispeten toparlamasına ve El Salvador'un yabancı yatırım çekmesine yardımcı olmuştur. 

Muhalefet üç farklı konuda Bukele'nin icraatından rahatsızdır: Uyuşturucu çetelerinin saldırıları ve kavgaları azalmış olmakla birlikte, bu memnuniyet verici gelişme hapisteki çete reisleri ile yürütülen gizli pazarlıklar sonucu elde edilmiştir. Devlet, çeteler ile, kamuoyundan saklı, masaya oturarak bunların statüsünü yükseltmiş yapılanmalarını meşrulaştırmıştır. Çete liderlerinin hapis koşullarını ve hayatlarını rahatlatmak karşılığında sokaktaki kavga ve şiddetin yoğunluğu düşürülmüştür. Çete kaynaklı saldırı ve cinayet seviyelerindeki bu düşüş kalıcı değil geçicidir. Muhalefet, Bukele'yi dünya çapında popüler hale getiren bitcoinin yasal ödeme aracı haline getirilmesinden de rahatsızdır. 7 milyon nüfuslu El Salvador'da halkın tamamının kripto para işinden memnun olduğu söylenemez. Çok sayıda göstericinin bitcoin girişimini ve başkan Bukele'yi protesto etmek üzere sokakları doldurduğu basına yansımıştır. Atipik başkanın, elde ettiği siyasi başarı nedeniyle, giderek otoriterleştiği, kuvvetler ayrımı ilkesinden uzaklaştığı, yargının bağımsızlığı ilkesini göz ardı ettiği eleştirileri ise, muhaletin ve sivil toplum kuruluşlarının dikkat çektikleri üçüncü ve en ciddi rahatsızlıktır. 

Cumhurbaşkanı seçimlerinden 2 yıl sonra, 2021 şubatında düzenlenen parlamento seçimlerinde, Nayib Bukele, hanesine bir zafer daha yazdırmıştır. Parlamentodaki toplam 84 sandalyenin 54'ünü onun partisi kazanmış, böylelikle, işbirliği yaptığı diğer partiler ile birlikte, Meclis'te üçte iki çoğunluğu ele geçirmiştir. Bu sonuç, seçmenin, genç liderin icraatını kuvvetle benimsediği ve onayladığı manasına gelmektedir.

Nayip Bukele'nin, 2021 Eylül ayında, bitcoin'i, El Salvador'un resmi para birimi ilan etmesinin ülke ekonomisi için taşıdığı riskler, uzmanlık alanımızın dışında kalmaktadır. Ancak değeri kolaylıkla ve sıkça inip çıkan bir paranın ülkede yasal ödeme aracı haline dönüştürülmesi herhalde ciddi riskler ve mahsurlar taşısa gerektir. Nitekim, IMF yönetimi, geçtiğimiz günlerde, El Salvador hükümetini bu açıdan uyarmış ve ikaz etmiştir. Ülkenin doğusunda ki Conchagua yanar dağının eteklerinde, bölgenin jeotermal enerji potansiyeli kullanılmak suretiyle, devlet desteğiyle, bitcoin madenciliği yapmak maksadıyla, yeni bir şehir kurulması yönündeki düşüncesinin dünya basınında "çılgın plan/proje" biçiminde duyurulduğuna da dikkat çekelim. El Salvador'un, 2000'li yılların başından itibaren, değer kaybını önleyemediğinden ötürü, milli para birimi olan "colon" un tedavülüne son verdiğini ve resmen ABD doları kullanmaya başladığını da bu vesileyle hatırlatalım.

El Salvador, birçok Latin Amerika ülkesi gibi, uyuşturucu çetelerinden ve devlete sızmış yolsuzluk şebekelerinden muzdariptir. Gelir dağılımı, tüm bölgede olduğu gibi, son derece adaletsizdir. İnsanlar can güvenliği aramakta, işsizlik ve fakirlikten yakınmakta, vatanlarını terk etmekte, halka umut veremeyen yıpranmış siyasetçilerden şikayet etmektedir. Ülkesini ve seçmenini çok iyi tanıyan, 40 yaşındaki genç ve farklı liderin, kazandığı siyasi zaferlerin sarhoşluğuyla, ülkesinin geleceğiyle kumar oynamaması samimi temennimizdir. 2021 yılı seçimlerini müteakip, elde ettiği parlamento çoğunluğuyla, Yüksek Mahkeme'nin yargıçlarını değiştirmek suretiyle 2024 seçimlerinde tekrar aday olabilmenin yollarını açan atipik cumhurbaşkanının, Evo Morales, Daniel Ortega misali, koltuğunu terk etmeyen otoriter dinazor lider tipine dönüşmemesini kalben diliyoruz.

Nayib Bukele geçtiğimiz hafta ülkemizi ziyaret etti. Türkiye, son 15 yıl içinde, Afrika'ya açılırken Latin Amerika'yı da ihmal etmedi. Bölgede, temsilcilik sayımız kısa sürede 6'dan 17'e yükseldi. Geçen yıl Uruguay ve Paraguay'da yeni büyükelçiliklerimiz faaliyete geçti. Açılım çerçevesinde, Türkiye ve Latin Amerika arasında çok sayıda yüksek düzeyli ziyaretler gerçekleştirildi. Nayib Bukele'nin gelişi, El Salvador'dan ülkemize yapılan ilk devlet başkanı düzeyindeki ziyaret olurken, bana da ilginç ülkedeki, ilginç gelişmeleri aktarmaya vesile teşkil etti.