2022 sonu itibariyle dünyada 1986 tane SMŞH (MVNO) olduğu ve 2023 itibariyle de 92 milyar dolarlık bir büyüklüğü olduğu raporlanıyor.

İşte tüketiciler açısından önemi burada yatıyor. Bu hizmetin yani sanal mobil operatörlüğünün dünyada bir karşılığı var. Yani bir ihtiyacı karşılıyor.

MVNO, elindeki müşteriyi rakip operatöre taşıyabilir

92 milyar dolar ile sanal mobil operatörlerin (SMŞH), telekom operatörlerini rahatsız edebilecek büyük bir pazar olduğunu düşünebilirsiniz. Ama dünyada 740+ tane olduğu raporlanan bildiğimiz mobil network operatörlerinin (bizdeki Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom Mobil) toplam pazar büyüklüğü 1,7 katrilyon dolar düzeyinde. Yani tüm dünyadaki MVNO'ların pazar büyüklüğü, hizmet aldıkları büyük operatörlerin oluşturduğu pazarın ancak yüzde 5'i. (Bunu derken yanlış anlaşılmasın, MVNO yüzde 5 kazanmakla birlikte, büyük operatöre ödediği servis parası da bu rakamın içinde)

O zaman büyük operatörler neden rahatsız oluyorlar? 

Çünkü bu sanal mobil networkler, ellerinde bir miktar müşteriyi tutuyorlar ve bu müşterileri, rakip büyük telekom firmasına taşıma potansiyelleri var. Bu özellikle MVNO büyüdükçe, müşteri sayısı arttıkça tehdit haline gelir.

Dünyada ülke başına 9-10 tane MVNO var

Daha önce yazdık ama tekrarlayalım, MVNO ya da Türkçe kısaltması ile SMŞH firmaları, büyük operatörlerin şebekesini kullanan ama onlardan bağımsız olan telekom operatörleridir. Büyük operatörlerle ara bağlantı anlaşması yaparlar. Aşağı yukarı her ülkede 10 tane bulunur ama bizim ülkemizde bu kadar yıldır sadece 1 tane Turkcell'den hizmet alarak, operasyona başladı ve 9 ay sonra da sözleşmesi nedense iptal oldu. Oysa en az 5-6 tane olmalıydı.

Üstelik lisanslar 2009 yılından bu yana BTK tarafından “ücreti mukabilinde” veriliyor. Bu da acaip, BTK parasını aldığı hizmetin karşılığını 15 yıldır vermiyor. MVNO olmayı rahatlatmıyor. Dolayısıyla da tüketiciyi rahatlatmıyor.

Haberimizin konusu olan NetGSM firması da lisansını 2009 yılında almış durumda ama ancak 2024'ün şubatında müşteri alabilmeye başladı. Yani tam 15 yıl sonra açıldı ama 9 ay sonra hızla hizmeti kesildi.

Tüketicilere daha uygun fiyatlı operatör seçme şansı

Büyük mobil operatörlerin istemediği, kendilerine tehdit gördükleri ve bu nedenle engelledikleri MVNO’lar, tüketici için önemli bir seçim olanağı taşıyorlar. 

Ülkenin hükümetinin, Ulaştırma Bakanlığının ve de bunların uzantısı ve telekom sektörünün düzenleyicisi olan BTK'nın, mobil telefon servislerinde önceliği tüketicilere vermesi gereklidir. Çünkü BTK'nın varlık sebebi tam da budur. Ama bu MVNO olayında ne görüyoruz. BTK 15 yıldır bunu başaramamış. Neden acaba?

Bunu sorgulamak tüketicilerin işi.

Bu dosyamızın önceki 2 bölümünden birinde NetGSM'in bu açılış ve kapanışını, diğerinde ise MVNO konusunu anlatmıştık. Bugün Tüketiciler bu konuda ne diyor ona bakacağız.

Tüketiciler Birliği Federasyonu (TBF) Başkanı Mehmet Bülent Deniz'e sorularımızı ilettik. TBF Dijital Yaşam Çalışma Grubu Başkanı Rıfat Bayatlıoğlu'ndan cevaplar geldi. Aşağıda sorularımızı ve cevaplarını göreceksiniz.

- Tüketiciler Birliği olarak, Türkiye'deki mobil operatör fiyatlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?  

Son dönemde iletişim hizmeti sunan firmaların ve özellikle mobil operatörlerin hizmet bedeline yüksek oranlı zam yapmaları nedeniyle tüketicide büyük tepki oluşmuştur. Tüketici Birliği Federasyonu olarak son dönemde taahhütlü tarifesi sona erecek ve aynı kapsamdaki tarifeye geçmesi durumunda ödenmesi istenen hizmet bedeli konusunda yapılan araştırmamızda aşağıdaki örnek veriler tespit edilmiştir. (Kırmızı ile işaretlenenler mobil hizmetle alakalıdır. Eylül 2024)”

Tablodan da görüleceği üzere mobil operatörlerce, TÜİK verileri ve Orta Vadeli Program tamamıyla yok sayılmaktadır.

Tüketicinin bu şikâyetleri üzerine 2 önemli ve talihsiz açıklama yapılmıştır. Şöyle ki;

• Bakan Uraloğlu tarafından ekim ayında: GSM şirketlerinin uyguladığı fahiş fiyatlara ilişkin Bakanlığın çalışma yapıp yapmadığının sorulması üzerine Uraloğlu, "Tamamen serbest piyasa ve 1-2 yıllık aboneliklerin yenilenmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Burada bizim düzenleyici bir yetkimiz yok" ifadesini kullandı.
• Türk Telekom CEO'su Ümit Önal tarafından eylül ayında: Türk Telekom'un yılın ikinci çeyreğinde 1,4 milyar Türk Lirası net kâr elde ettiği, bu rakamın altı aylık dönem için 2,5 milyar Türk Lirası olduğundan bahsettiği basın toplantısında, “Türkiye'de internet tarifeleri 'sudan ucuz' demek yanlış olmaz" dedi.

Bu açıklamalardan birincisi ki bu hususta en yetkili makam, tüketiciyi mobil sektördeki serbest piyasa ortamında koruyamayız demekte. Ancak, sırf bu amaçla kurulmuş (tüketicinin korunması için) Bilgi Teknolojileri Kurumu ise suskun kalmayı tercih etmektedir.

Teknolojideki gelişmeler, iletişimi yaşamı sürdürmek için zorunlu ve karşılanması gereken bir tüketim niteliğine dönüştürmüştür.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2024 Eylül dönemi için 12 aylık ortalama enflasyon yüzde 64,91 olarak açıklanmıştır. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından açıklanan Orta Vadeli Program belgesinde de enflasyonun 2024 yılı için yüzde 41,50, 2025 yılı için yüzde 17,50 olarak öngörülmüştür.

Ülkemizdeki yasal düzenlemeler ve ekonomi yönetiminin öngörüleri birlikte değerlendirildiğinde, iletişim hizmeti sunan firmaların tüketiciden istedikleri rakamlar gerçeklikten uzak, tüketici mecburiyetini kötüye kullanan, fırsatçı bir yaklaşım olup firmaların fahiş nitelikteki zammı kabul edilebilir nitelikte değildir. İletişim hizmeti sunan firmalar her türlü ekonomik veriyi yok sayan tarife ücretlerini gerçeklerle uyumlu hale getirmelidirler.

Ayrıca başta Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu olmak üzere Rekabet Kurumu ve Ticaret Bakanlığı Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulunca tüketicide tepkiye neden olan bu haksız sürece müdahale ediliyor olması zaruridir.

- Mobil sanal operatörlük (MVNO) hizmeti ülkemizde bir türlü başlatılamadı. Siz bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Daha düşük fiyatlı servislere ihtiyacı olanlara yönelik tarifeler bekliyor musunuz?

5369 sayılı Evrensel Hizmet Yasası;

“… herkes tarafından erişilebilir, önceden belirlenmiş kalitede ve herkesin karşılayabileceği makul bir bedel karşılığında asgari standartlarda sunulacak olan, internet erişimi de dahil elektronik haberleşme hizmetleri”

nden yararlanmasını düzenlemektedir. Dolayısıyla makul bedellerle hizmet sunulması ülkemizde de düzenlenmiştir ve tüketicinin beklentisi de bu yöndedir.

Bir örnek verirsek daha yerinde olacaktır. Bilindiği üzere Cumhurbaşkanlığınca 2024 Emekliler Yılı ilan edilmiştir. Üzülerek görüyoruz ki, 2024 yılında Mobil operatörlerce ilan edilen herhangi bir emekli tarifesi veya maktu emekli indirimi bulunmamaktadır.  Sanki mobil operatörlerce fikir birliği yapılmış gibi "emeklilere mobilde indirim yok!" sloganı ile hareket edildiği anlaşılmaktadır. Garip olanı ise söz konusu 2 Mobil operatörün bağlı olduğu Varlık Fonu’nun yönetimi Cumhurbaşkanlığı’mızdadır.