2 Ağustos günü, Instagram'ın engellenmiş olmasıyla uyanmıştık. Cumartesi akşamı 21:30 itibariyle bu engelleme sona erdi. Ama hâlâ neden engellendiğini ve nasıl açıldığını bilemiyoruz.
Bir iddiaya göre engellemenin nedeni, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun'un, Instagram üzerinde Hamas'ın suikaste uğrayan yöneticisi için attığı mesajdı.
Ama başka bir iddiaya göre de, böyle bile olmadığını, bazı AKP'lilerin radikal mesajlarını engelleyen Instagram için, Altun'un Twitter'da bir kınama mesajı atmış olduğu ve bu mesajın, kendisinin gözden düşme durumunu, tersine çevirmek isteyen bir bürokrat tarafından kullanılmak istendiği, engellemenin böyle meydana geldiği gibi bir spekülasyon kulağımıza kadar geldi.
Bu kadar basit bir olay mıydı? Ya da başka nedenle mi kapandı bilemiyoruz. Çünkü bütün bu süreç boyunca, ne BTK ve AKP'den ne de Meta'dan açıklama gelmedi. Buna karşın Ulaştırma ve Altyapı Bakanı, cumartesi saat 20:00 civarında X (Twitter) hesabından "Birazdan önemli bir gelişme hakkında açıklamada bulunacağım" mesajı verince zaten herkes gelecek olan mesajın ne olduğunu anlamıştı bile.
Anlaşmanın içeriği boş
8 gündür Instagram engelliydi. İstanbul Planlama Ajansı Başkanı Dr. Buğra Gökçe bu süreçte 500 bin küçük işletmenin 15 milyar TL'ye yakın bir gelir kaybı yaşadığını raporladı. Bir örnek verelim;
İnsanlar hem alıcı hem satıcı olarak bu kadar sıkıntı yaşarken, bugüne kadar hâlâ Instagram’ın engellemesinin nedeni için hukuki gerekçeye dair bir belge görmedik. Ama onun yerine AKPli yöneticiler, her zamanki hamaset dolu mesajları olan "vatan, millet, Sakarya" ya da "terör, merör" şeklindeki müphem açıklamaları tekrarladılar ama Hamas yöneticisinin ölümüne dair mesajlar ile ilgili bir durum olduğunu herkes anlamış durumda. Üstelik bu yöneticinin ölümü, sadece AKP'lilerin gündeminde. Ülkenin büyük çoğunluğunun ilgilenmediği bir konu.
Peki 15 milyar TL civarı zararın oluşmasının ve insanları 1 haftadan uzun süre, bu derece rahatsız etmenin karşılığında, AKP'li yöneticiler Instagram'dan milletin iyiliği anlamında ne elde etmiş bakalım; Bakan Uraloğlu, gergin bir ifadeyle geçtiği kameranın karşısında, elindeki kağıttan okuduğu bir metin ile Instagram'ın açılışını duyurdu. Ama duyurduğu maddelerde yeni bir şey yoktu.
Bakan beyin "Instagram'ın kabul ettiği anlaşmanın şartları" diyerek elindeki kağıttan okuduklarını şöyle özetleyebiliriz;
- Türkiye Cumhuriyeti yasaları kapsamında, katalog suçlar arasında yer alan içeriklerin ve paylaşımların derhal kaldırılması sağlanacak.
- Türkiye'nin hukuk sistemine uygunluk saplanacak ve yasa ihlali söz konusu olduğunda hızlı ve etkili müdahele gerçekleşecek.
- Hesaplar herhangi bir uyarı yapılmadan kapatılmayacak.
- Türk kulllanıcıların hesapları ve hakları güvence altına alınacak.
- Uyarı yapılmadan kapatılan hesaplar tekrar erişime açılacak.
- PKK, PYD, ve FETÖ gibi terör örgütü propogandaları Instagram'da yapılmayacak.
- Türkiye Cumhuriyeti yasalarına aykırı olan gönderilen Instagram'dan kaldırılacak.
- Herhangi bir yasal problem yaşandığı takdirde Instagram yetkililer ile en hızlı şekilde iletişime geçecek.
Meta bu maddeleri zaten yapıyor, yeni olan ne var? Neden 8 gün beklendi ki?
Maddelere yakından bakalım; Meta'nın 31 Temmuz'da yayınladığı son rapora bakarsak; içerik değerlendirme konusunda, otomatik engelleme dışında, küresel olarak 15 bini tam zamanlı 40 bin kişi çalıştırdıklarını belirtiyorlar. Yani bakanın açıkladığı 1-2-6-7 nolu maddeler zaten rutin yapılan işlemler. Örneğin PKK ile ilgili mesajların otomatik engellendiği (çünkü terör örgütü tanımı içinde) biliniyor. Aşağıda Meta'nın 1 Ocak - 30 Haziran 2024 arasında yaptığı engelleme işlemlerine dair detay rakamlarla var (Önceki yazımızda da yayınlamıştık bunu).
Bakanın açıkladığı 3-4-5. maddeler için kapatılan hesaplar diyor. Yorum yapabilmemiz için hangi hesapların kapatıldığını bilmemiz lazım. Hesap kapatılmış mı ya da neden kapatılmış —radikal içerikten mi?— anlamak için bugün Meta'ya soru göndereceğiz.
8. madde torba dolsun diye mi yazılmış? Meta zaten Bakanlığın ve BTK’nın her zaman ilişkide oldukları insanlar değil mi? Öyle ki "İnternet ayarını kaçırınca zehirliyor" diyen Binali Yıldırım bir keresinde içerik çıkarma konusundaki açıklamasında "performans için en iyisi Facebook" dememiş miydi?
Dolayısıyla konuya yakın kaynaklar bize AKP yöneticilerinin günlerdir engellemeyi kaldırmak için yol / yöntem aradıklarını ama daha fazla uzatmamak için -belki de Cumhurbaşkanının kızgınlığı sonucunda- böyle bir açıklama yaparak açmayı uygun bulduklarını söylüyor.
Özetle kendileri kapattı, baktılar "pabuç pahalı", halk galeyana gelecek, AKPlilerin fanatiklerin bile para kaybettikleri bir faciaya yol açtılar, sonuçta yine kendi kendilerine açtılar.
Instagram Mehmet Ersoy'un 31 Temmuz mesajına dokunmamış
Fahrettin Altun'un engellenen mesajını -varsa- görmedim. Ama kınama mesajını X.com üzerinde hepimiz gördük. Instagram'a şimdi bakıyoruz. Engellemeden 2 gün önce 31 Temmuz'da Turizm Bakanı Mehmet Ersoy'un mesajına dokunulmamış. Sadece altına "Bu gönderi Topluluk Kurallarımıza aykırı ancak kamu farkındalığı için Instagram'da bırakıldı" etiketi konulmuş. Instagram açıldığında Fahrettin Altun'un da hemen Hamas yöneticisi için yeni tarihli bir taziye mesaj attığı görüldü. Henüz etiket konulmamış ama zaten sade bir mesaj gibi gözüküyor.
Madem açılacaktı "Ağam biz bu ... neden yedik?"
Hani ağa ile çoban Memet arasındaki meşhur hikâye vardır ya; siz de sorabilirsiniz, madem dağ fare doğuracaktı, neden kapattılar? Madem kapattılar, nasıl açtılar?
BTK kulislerinde konuşulan ve bize ulaşan bir spekülasyon şöyle; görevden alınmak üzere olan bir bakan yardımcısının, göze girmek için Altun'un Instagramı "mesajımı engellediler" şeklinde hedef göstermesini fırsat bildiği konuşuluyor. Bu aynı zamanda Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, mesajın sahibi Altun yerine Ulaştırma Bakanlığı'na dönerek "Bizi büyük dert içine soktunuz" demesinin ve üstüne açıklamayı da BTK yetkilileri yerine bizzat bakanın kendisinin yapmasının nedeni olsa gerek.
Çünkü bütün Anadolu'dan Dr. Gökçe'nin ifade ettiği 500 bin küçük işletmeye ulaşan boyut, AKP'yi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı kızdırmış. Dolayısıyla göze girme olayının ters teptiği anlaşılıyor.
Sonuçta, boyutlarını önceden farkedemedikleri Instagram engellemesi konusunda işin içinden nasıl çıkacaklarına bakarlarken, herhalde apar topar açmak zorunda kaldılar.
Sokak hayvanları yasasını unutturmak amaçlı diyenler var
Bunu da anmadan olmaz. X.com'da bazı kullanıcılar "sokak hayvanlarına ötanazi yasasını unutturmak için yapıldı. AKP'nin en iyi bildiği şey konuyu, gündemi değiştirmek" yorumları yapıyorlar.
Ama yurt içindeki gündemi değiştirmek yeter mi? Ya Yurt dışındaki imajımız? Bu imaja bağlı olarak da Türkiye'ye gelebilecek yabancı para (yatırım, turizm vs)?
Bugün X.com'daki TT zirvesinde "#boycottTurkey" var. Aşağıda buna dair bir mesajı görüyorsunuz:
Yaman Akdeniz: Sözden başka bir şey alamamışız
Erişim engellemeleri konusunda düzenli yıllık rapor yayınlayan İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD) adına konuşan Prof. Dr. Yaman Akdeniz'e bu açıklamayı nasıl bulduğunu sorduk. Şunları söyledi:
"Bakan Uraloğlu, "katalog suçlar çerçevesindeki taleplerimizin karşılanacağını" belirtmiş ama yine ne şekilde ilk baştan karşılanmadığı açıklanmamış. 8 gün sonra hangi katalog suçla ilgili Instagram ne kaldırmadı ve şimdi ne kaldıracak belli değil.
Bakan Uraloğlu, ayrıca Meta için "kullanıcılara getirilen sansür konusunda ortak bir çalışma yapma sözü" verdiler diyor. Bu da konunun baştan beri konunun İsmail Haneyi taziye mesajları ile işaret ediyor. Bu bağlamda da "sözden" başka bir şey alamamışız.
Sonuç itibarıyla ve benim gözlemlediğim kadarıyla Meta'dan ziyade Bakanlık ve Türkiye, Instagram konusunda sıkışmış ve geri adım atmak zorunda kalmıştır. Ben açıkçası başka türlü değerlendiremiyorum bu açıklamayı.
Bu aşamada artık Meta da kamuoyunu ve kullanıcıları mutlaka bilgilendirmeli ve kendi açılarından bu anlaşmayı da açıklamalı ve süreç başından beri devam eden suskunluklarını bozmaları gerekir."
Instagram'a yeniden açılış yapma fırsatını kaçırdılar mı?
Biraz da gülelim. Zaytung AKP iktidarının karakteristiğini ortaya koyan bir tweet attı. Aşağıda bunu görüyorsunuz.
