Bugün 1 Mart 2021, gelir vergisi beyan dönemi başladı. 2020 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamelerinin 1-31 Mart tarihleri arasında verilmesi ve birinci taksit ödemelerinin de 31 Mart Çarşamba günü mesai saati sonuna kadar yapılması gerekiyor. İkinci taksit Temmuz ayında ödenecek.

Bu yılın bir özelliği var, yüksek ücretlilerden oluşan önemli bir kesim bu yıl ilk kez gelir vergisi beyannamesi verecek! Önceki yıllarda ücretlerin beyan edilmesi istisnai bir durumdu.

1) Hangi ücretler için gelir vergisi beyannamesi verilecek?

2020 yılında kaç işverenden alınmış olursa olsun yıllık toplamı 600 bin TL’yi aşan (vergi kesintisine tabi tutulmuş) ücret geliri elde edenler yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundalar.

Birden fazla işverenden ücret alanlar dikkat! Ücret gelirleriniz yıllık 600 bin TL’yi aşmasa bile birinciden (yani en yüksek ücreti ödeyen) işverenden sonraki işverenlerden aldığınız ücretlerin toplamı yıllık 49 bin TL’yi aşarsa, yine tüm ücret gelirlerini gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmek zorundasınız.

Vergi kesintisi yapılmamış ücretler de yıllık beyanname ile beyan edilir.

2) Beyan sınırları nasıl hesaplanacak?

600 bin TL ve 49 bin TL şeklindeki beyan sınırları brüt ücretler ile kıyaslanmayacak. 2020 yıl sonu itibariyle kümülatif ücret stopaj matrahına bakılacak. Bu tutarı işverenlerden alacağınız Aralık ayı ücret bordrosunda görebilirsiniz. Bordroda hem yıllık ücret stopaj matrahı hem de yıl içinde kesilen vergiler görünür. Aralık’tan önce işten ayrılanlar son bordrolarındaki bilgilere göre değerlendirme yapmalıdırlar.

3) Beyan edilecek gelirden neler indirilebilir?

Yıllık beyanname üzerinde (sadece ücret geliri beyan edilecek olsa dahi) aşağıda sayacağım indirimler yapılabilir. Fikir vermesi için en sık rastlanan indirim kalemlerini listeledim. Bu indirimler beyan edilen gelirle sınırlı olarak yapılır ve gelirin yeterli olmaması nedeniyle indirilemeyen tutarlar gelecek yıla devretmez.  

Hayat/şahıs sigorta primleri

Gelir vergisi beyannamesinde indirilebilecek sigorta primleri;

- Mükellefin kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortası poliçeleri için ödenen primlerin yüzde 50’si ile

- Ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin yüzde 100’ünden oluşur.

Birikimli sigortaların dışında kalan yaşam teminatı içeren sigorta primlerinin de tamamı (yüzde 100’ü) indirime konu edilir.

Küçük çocuk, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade eder.

İndirim için poliçenin Türkiye'de yerleşik ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta şirketi nezdinde düzenlenmiş olması şarttır.

İndirilebilecek primler toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin yüzde 15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık brüt tutarını (2020 yılı için 35.316 TL’yi) aşamaz. Bu sınırlar hayat sigorta primleri ile şahıs sigorta primleri için ayrı ayrı uygulanmayıp topluca dikkate alınır.

Yıl içerisinde ücret stopaj matrahından indirilen sigorta primleri gelir vergisi beyannamesinde söz konusu prim tutarları ikinci kez indirim olarak dikkate alınmaz. Bir diğer ifadeyle yıllık beyannamede stopaj matrahından daha önce indirilmemiş primler dikkate alınabilir.

İndirim konusu yapılacak primlerin, 2020 yılına ait olması ve bu yılın sonuna kadar ödenmiş olması şarttır. Örneğin 1 Temmuz 2020 tarihinden başlamak üzere bir yıllık yapılan ve bedeli peşin olarak ödenen sağlık sigortası priminin sadece 6 aylık kısmı 2020 yılına ilişkin olarak indirilebilir.

Eğitim ve sağlık harcamaları

Mükellefin kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait eğitim ve sağlık harcamaları aşağıdaki şartlarla indirebilir:

- Eğitim ve sağlık harcamaları toplamının beyan edilecek gelirin yüzde 10’unu aşmaması (Aşarsa aşan kısım indirime konu edilemez, izleyen yıla da devretmez),

- Türkiye'de yapılması,

- Eğitim ve sağlık hizmetinin gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınması ve yasal belgelerle (fatura vb.) belgelendirilmesi.

Eğitim ve sağlık harcaması kapsamına giren ve girmeyen harcamalarla ilgili listeye buradan ulaşabilirsiniz.

Sınırlı indirilecek bağış ve yardımlar

Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve vergi muafiyeti tanınan vakıflara beyan edilecek gelirin yüzde 5’ini (kalkınmada öncelikli yöreler için yüzde 10’unu) aşmamak üzere yapılan bağış ve yardımlar yıllık beyannamede indirim konusu yapılabilir.

Sınırsız indirilecek bağış ve yardımlar

Beyan edilen gelirden sınırsız olarak indirilebilecek bağışlar aşağıdaki gibidir. Bağışın makbuzla belgelenmesi esastır, ancak bu temin edilemezse banka dekontu kullanılabilir.

a) Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve 100 yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde 50 yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin ve Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kamplarının inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımlar

b) Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelleri

c) Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen çalışmalara ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımlar

d) Cumhurbaşkanınca deprem ve sel gibi felaketler için başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdî bağışlar

e) İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ile Türkiye Yeşilay Cemiyetine yapılan nakdi bağış ve yardımlar

f) Özel kanunlara göre indirimi mümkün bulunan bağış ve yardımlar (Üniversitelere vs.)

4) Bu indirimler iadeye neden olabilir mi?

Tabii ki olabilir. Özellikle tek işverenden alınan ücretlerde zaten yıl içinde vergi tarifesi uygulanarak vergi kesildiğinden başka beyan edilecek gelir (kira vs.) yoksa ilave vergi çıkmayacağı gibi indirimler nedeniyle iade bile çıkabilir.

Bu iadenin talep edilmesi gerekir, yoksa vergi dairesi otomatik olarak iade etmez. İade 10 bin TL’nin altındaysa vergi dairesi inceleme yapmadan iadeyi verir, genel kontrollerle yetinir, ancak bu tutarı aşarsa iade vergi incelemesi sonucunda yerine getirilir.

5) Beyanname nasıl verilir?

Beyana tabi geliri ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan oluşan mükellefler Hazır Beyan Sistemini kullanarak beyannamelerini kendileri verebilirler. Hazır beyan sistemine Gelir İdaresi Başkanlığının internet sayfası (www.gib.gov.tr) üzerinden ulaşılabilir.   

Uğraşmak istemeyenler veya başka beyana tabi gelirleri olduğu ya da vergi iadesi çıktığı için danışmanlık ihtiyacı olanlar serbest muhasebeci mali müşavirler aracılığıyla beyannamelerini verebilirler.