Değerli okurlar, hatırlayacaksınız 2021 Aralık ve 2022 Ocak aylarında enflasyon düzeltmesi, geçici yeniden değerleme ve sürekli yeniden değerleme uygulamalarını uzun uzun tartıştık.

Neticede 2021 yılında enflasyon düzeltmesi şartları oluştuğu halde Ocak 2022 ayında yayımlanan bir yasal düzenleme ile 2021 yılı için enflasyon düzeltmesinin yapılmaması sağlandı.

Söz konusu düzenlemeye göre, geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 yılları ile 2023 geçici vergi dönemlerinde şartlar oluşsa bile enflasyon düzeltmesi yapılmayacak. Bu dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak kabul edilecek.

Ancak 2023 sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yapılacak.

Bu şekilde 2021 yılı için enflasyon düzeltmesi yapılmayacağının anlaşılması üzerine Vergi Usul Kanunu (VUK) geçici 31’de düzenlenen bir defalık yeniden değerleme olanağı gündemin ilk sıralarına yerleşti.

Bu geçici maddeye göre yapılması mümkün olan bir defalık yeniden değerleme, daha önce 2018 yılında taşınmazlar için bir defaya mahsus olmak üzere getirilen ancak o dönemde pek rağbet görmeyen yeniden değerleme uygulamasının, kapsamın genişletilmesi ve ödenmesi gereken verginin yüzde 5’ten yüzde 2’ye düşürülmesi suretiyle iyileştirilerek 31 Aralık 2021 tarihine kadar (son beyan tarihi 31 Ocak 2022 olmak üzere) bir kez daha yapılmasına olanak veren bir uygulamaydı.

Enflasyon düzeltmesinin ertelenmesi ve daha önceki yeniden değerleme uygulamasının önemli ölçüde iyileştirilmesi nedeniyle, karşılığında yüzde 2 vergi ödenmesine rağmen çok sayıda mükellef geçici 31’den yararlandı. Bu sayede 2021 yılında değerlemeye konu edilen varlıkların yeni değerleri üzerinden 2021 yılı dahil amortisman ayırma olanağı elde edildi. Ayrıca varlıkların yeni değerleri “maliyet” olarak kabul edildi. Nitekim değerlemeye konu edilen varlıkları 2021 yılında satanlar bu maliyeti dikkate alarak satış kazancını daha düşük hesapladılar ve daha düşük vergi ödediler.

Bu vesileyle söylemek isterim: Maliyenin geçici 31’den yararlanma istatistiklerini açıklamasını heyecanla bekliyoruz!

Böylece geçici 31 ile kapsama giren varlıkların değerleri 2021 yılı mayıs ayı sonuna kadar Yİ-ÜFE değerleri ile değerlenmiş/güncellenmiş oldu.

Şimdi gündemde VUK geçici 32’de düzenlenmiş yine yüzde 2 vergi ödenerek yararlanılabilecek olan “bir defalık yeniden değerleme” ile VUK Mükerrer 298/Ç’de düzenlenmiş vergisiz “sürekli yeniden değerleme” uygulaması var. Bu iki uygulama da zorunlu değil, isteyen mükellefler istedikleri varlıkları için uygulamalardan yararlanabilecekler.

Geçici 32’den geçici 31’den yararlanmış olanlar da yararlanabilecek. Geçici 32'den yararlanmak, değerlemeye konu edilen varlıkların değerlerinin Yİ-ÜFE değerleri ile Aralık 2021 sonuna kadar güncellenmesini sağlayacak.  Dolayısıyla bu uygulamanın geçici 31’de olduğu gibi önemli vergisel avantajları olacak. 

2022 yılında sürekli ve bir defalık yeniden değerleme uygulamalarından yararlanılabilir mi?

2022 yılı, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi dışına çıkarıldığına ve enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak kabul edildiğine göre 2022 yılı için mükerrer 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapılabilmesi mümkün. Çünkü bu yeniden değerleme uygulaması, enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği her hesap döneminin sonu itibariyle istenirse yapılabiliyor.  

Geçici 32’ye göre yapılabilecek bir defalık yeniden değerleme, mükelleflerin mükerrer 298/Ç’ye göre yeniden değerleme yapacakları hesap döneminden önceki hesap dönemi itibariyle bir kez yapılabilecek bir uygulama olduğundan, 2022 yılında geçici 32’ye göre de yeniden değerleme yapmak mümkün bulunuyor.

2022’de sürekli ve bir defalık yeniden değerleme uygulamalarından ne zaman yararlanılabilir?

Mükerrer 298/Ç kapsamında yapılabilecek yeniden değerleme 1/1/2022 tarihinde yürürlüğe girdi ve enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği hesap dönemlerinin sonu itibariyle uygulanabiliyor. Yukarıda belirtiğim yasal düzenleme ile 2022 yılı enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak kabul edildiğine göre 2022 sonu itibariyle uygulanabilir.

Bu uygulama geçici vergi dönem sonları itibariyle de yapılabildiği için ilk kez 2022 yılı birinci geçici vergi dönem sonu (yani 31 Mart 2022 tarihi) itibariyle yapılabilir. İzleyen ikinci ve üçüncü geçici vergi dönem sonları itibariyle de uygulanması mümkün.

Geçici 32’ye göre yeniden değerleme de yine 1/1/2022 tarihinde yürürlüğe giren bir uygulama olup, mükerrer 298/Ç uyarınca yapılabilecek yeniden değerleme ile aynı tarihte veya daha önceki bir tarihte uygulanabilir. Anlayacağınız istenirse 1/1/2022 tarihinden itibaren herhangi bir tarihte geçici 32’ye göre yeniden değerleme yapılabilir.

Geçici 32’ye göre yeniden değerleme 2022 yılında yapıldığında 2021 sonu itibariyle, izleyen yıllarda yapıldığında ise yapıldığı dönemden önceki dönem sonu itibariyle yapılabilecek, dolayısıyla kapsama giren varlıklar bu tarihler itibariyle güncellenebilecektir.

2022’de sürekli yeniden değerleme yapmadan bir defalık yeniden değerleme yapılabilir mi?

Evet yapılabilir.

Çünkü yasal düzenlemeye göre; geçici 32 kapsamında yeniden değerleme sadece bir kez, mükerrer 298/Ç kapsamında yapılabilecek yeniden değerleme öncesinde yapılabildiğinden, geçici 32 kapsamında yeniden değerleme yapmakla birlikte yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden sonraki hesap dönemi için (örneğin 2022 yılı için) mükerrer 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapmayan mükellefler, daha sonraki dönemlerde mükerrer 298/Ç kapsamında yapacakları yeniden değerlemede tekrar geçici 32’den yararlanamazlar. Yani varlıkların değerini aradaki süre için güncelleyemezler.

Bunu daha somut olarak ifade etmek gerekirse, 2022 yılının herhangi bir tarihinde geçici 32 kapsamında yeniden değerleme yapan bir mükellef, mükerrer 298/Ç kapsamında 2022 için yeniden değerleme yapmayıp 2023 yılında yaparsa, 2023 yılında bir kez daha geçici 32’ye göre yeniden değerleme yapamaz. Bu örnekte varlıklar sadece 2021 sonuna kadar değerlenmiş olur.

Bu düzenleme, mükelleflerin sürekli yeniden değerleme yapmadan da bir defalık yeniden değerleme uygulamasından yararlanabileceklerinin açık bir ifadesidir. Yani mükellefler 2022 yılında mükerrer 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapmalarına gerek olmadan geçici 32 kapsamında 2021 sonu itibariyle yeniden değerleme yapabilirler.

Görüldüğü üzere geçici 32 bir kez ve mükerrer 298/Ç öncesinde, mükerrer 298/Ç ise enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği her dönem için (dolayısıyla birden fazla) yapılabilir.

Geçici 32 geçmiş dönemlere ilişkin kümülatif bir değerleme imkânı sağlarken, mükerrer 298/Ç sadece ilgili olduğu yıl için bir dönemlik değerlemeye imkân verir.

Tebliğ çıkmadı, 2022 yılı ocak, şubat ve mart aylarında satılan varlıklar için geçici 32’den yararlanılabilir mi?

Evet yararlanılabilir.

Sürekli yeniden değerlemede, değerlenen varlıkların değerlemenin yapıldığı dönem sonu itibariyle bilançoya kayıtlı olması gerekir. Oysa bir defalık geçici 32 kapsamında yapılabilecek yeniden değerlemede ise, bir önceki hesap dönemi sonu itibariyle (örneğin 2022’de geçici 32’den yararlanıldığında 2021 sonu itibariyle) bilançoda kayıtlı olan varlıklar için yeniden değerleme yapılması mümkündür.

Bu nedenle 2022 yılının ocak, şubat veya mart aylarında satılan varlıklar için satış öncesinde veya sonrasında bir defalık yeniden değerlemeden yararlanılabilir.

Geçici 32’den yararlanılabilmesi için Maliye Bakanlığı’nın düzenleme yapmasını beklemek zorunlu değildir. Bu nedenle henüz tebliğ yayımlanmamışken, geçici 32 kapsamında Yeniden Değerleme Beyannamesi e-Beyanname sisteminde 26/2/2022 itibariyle kullanıma açılmıştır. Bu gelişme de göstermektedir ki, tebliğ çıkmadan da geçici 32'ye göre yeniden değerlemeden yararlanmak mümkündür. Örneğin ocak veya şubat ayında satılan varlıklar için şubat ayı itibariyle değerleme yapılması mümkün olduğu gibi, bu değerlemenin mart ayı itibariyle de yapılması mümkün bulunmaktadır.

Ocak ayında satılan varlıklar için ocak ayı itibariyle değerleme yapma imkânı var mıdır?

Geçici 32 uygulamasında pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden yüzde 2 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın (ocak ayı itibariyle yapılan değerleme için şubat ayı) sonuna kadar bir beyanname ile vergi dairesine beyan edilmeli ve ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmelidir.

Eğer şubat sonuna kadar beyanname verilmemişse ocak ayı itibariyle değerleme yapma imkânı yoktur.

Ancak ocak ayında satılan varlıklar için şubat veya mart ayı itibariyle değerleme yapmak ve izleyen aylarda beyanda bulunmak mümkündür. Varlıkların ocak ayında satılmış ve satış kayıtlarının eski değerlere itibar edilerek yapılmış olması, bu kayıtların şubat veya mart ayı itibariyle yapılacak değerlemelere göre düzeltilmesine engel değildir.

Ocak ve şubat aylarında satılan varlıklara ilişkin yapılacak tek seferlik yeniden değerleme vergi avantajını 2022 yılı birinci geçici vergi dönemi itibariyle yaratacağından, yüzde 2 vergiyi erken ödememek adına, satışa konu bu varlıklar için mart ayı itibariyle uygulamadan yararlanmak daha makul gözüküyor.