Kısaca “KEY” olarak bildiğimiz Konut Edindirme Yardımı hesabında toplanan paralar konusunda hak sahibi olduğunu bilmeyen ve bu nedenle yıllarca hesabına yatırılan ya da yatırılması gereken parayı talep etmeyen önemli bir kesim bulunuyor. Sadece yasa çıktığında çalışanlar ile sonraki süreçte emekli olanların hak sahibi olduğunun sanıldığı KEY uygulaması, “yasa çıkmadan önce emekli olanları” da kapsıyor.
Bu doğrultuda başvuru yapan iki emeklinin hak sahibi olduğunu kanıtlayan iki belgeye geçmeden önce süreci belgeler eşliğinde özetleyelim.
KEY uygulaması, 11 Kasım 1986'da çıkarılan 3320 sayılı yasayla uygulamaya kondu.
“Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkında Kanun” adını taşıyan düzenleme “Kapsam” başlığını taşıyan 1'inci maddesi, kimler için KEY ödemesi yapılacağını düzenliyordu. Bu maddeye göre, KEY kapsamında bulunanlar şöyle sıralanıyordu:
- Devlet memurları, TSK ve Yükseköğretim kurumları personeli, hâkimler ve savcıları da kapsayacak şekilde bütün kamu görevlileri,
- Emekli Sandığı'ndan emekli, adi malüllük ve vazife malülllüğü aylığı almakta olanlar,
- 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçiler,
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre yaşlılık ve malüllük aylığı bağlanmış bulunanlar,
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 20. maddesine tabi 991 sayılı kanun kapsamında Sosyal Sigortalar Kurumu'na devredilen sandıklar mevzuatına göre yaşlılık ve malüllük aylığı bağlananlar.
- Yukarıdaki zorunlu liste dışında 10 kişiden az işçi çalıştıran işverenler ise “isterlerse” çalıştırdıkları kişiler için KEY yapabileceklerdi.

180 ay ödeme öngörüldü

Kısaca KEY, 11 Kasım 1986 tarihli yasa çıktığında kamu görevlisi olanlar ve bunların emeklileri ile işçi olanlar ve işçi emeklilerine 180 ay süreyle yapılacaktı. Kanun kapsamına çalışırken girenler emekli olduklarında kalan süre tamamlanıncaya kadar KEY ödemesi yapılmaya devam edilmesi de hükme bağlandı.
Yasanın 4'üncü maddesinde, ödemelerin, kapsama girenlerin çalıştıkları işyeri / devlet dairesi veya emekli-malül aylığı veren kurum tarafından tahakkuk ettirilerek ilgili olduğu ay sonuna kadar Türkiye Emlak ve Kredi Bankası'nda Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı adına açılacak "Konut Edindirme Yardımı Hesabı"na yatırılacağı belirtildi.
Yasanın 10. maddesinde de, KEY hesabında toplanacak paraların devlet tahvili, Hazine bonosu veya gelir ortaklığı senedine yatırılarak ya da 6 ay vadeli mevduatlara tabi faizlerle nemalandırılacağı hüküm altına alındı. Madde uyarınca nemalar da, KEY kapsamındaki kişiler ve kanunla görevlendirilecek kurumlara tahsis edilecekti.

KEY ödemeleri 1996'da durduruldu

KEY uygulaması, söz konusu yardım tutarına ilişkin maddenin iptal edilmesi üzerine 1996'da sona erdi. 26 Kasım 1999'da 588 sayılı “Konut Edindirme Yardımı Hesaplarının Tasfiyesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname” yayımlandı. Kararnamede, KEY hesaplarının, toplanan ödemeler karşılığının Emlak Konut A.Ş'ye “ayni sermaye” olarak devredilerek tasfiye edilmesi, oluşturulacak gayrimenkul yatırım ortaklığında da hak sahiplerine payları oranında hisse senedi verilmesi  düzenlendi.

Yasa çıkmadan önce emekli olanlar hak sahibi değil sanılıyor

Sonunda toplanan paraların akıbeti yılan hikâyesine döndü ve nihayet 2008 yılında ödemelerin iadesi gündeme geldi. Ancak aradan 22 yıl geçmiş, kimlerin hak sahibi olduğuna ilişkin kapsam birçok kişi ve kurum tarafından bütün unsurlarıyla hatırlanmamıştı. Yaygın kanı, çalışanlar ile çalıştığı sırada KEY ödemesi alırken emekli olanlara iade yapılacağı yolunda oldu. Uygulama da bu noktada ağırlık kazandı.
Ancak, yukarıda özetlediğimiz yasa, yasanın çıktığı tarih olan 1986 yılından önce emekli olanları da hiçbir tereddüde yer bırakmayacak şekilde kapsıyordu. Hatta, “Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yaplması Hakkındaki 3320 sayılı Kanun'un Uygulama Yönetmeliği”nin 2'inci maddesi de, “Bu yardımdan; bu yönetmeliğin 2'nci maddesinde tanımlanan memur ve işçiler ile bağımsız konutu bulunmayan emekliler, taleplerine bağlı olmaksızın, yararlandırılırlar” hükmünü taşıyordu.
Bu hükümler doğrultusunda, kamuoyunda bilinenin aksine, 1986 yılından önce emekli olanlar hesabına, emekli aylığını aldıkları kurumlar tarafından (SSK, Emekli Sandığı veya banka sandıkları) 1996 yılına kadar, 3320 sayılı yasa gereğince konut edindirme yardımı yatırılmıştı.

1986 öncesi emekliler başvurdu ve...

1986 tarihli yasa çıkmadan önce emekli olan bazı Emekli Sandığı ve SSK mensupları hak sahibi olup olmadıklarını sorguladıklarında bir iyi, bir de kötü haberle karşılaştılar. İyi haber şuydu; Emlak Konut KEY sorgulama menüsüne kendi kayıtlarını giren bu kapsamdaki emeklilerden bazıları, hak sahibi olduklarını gösteren dökümle karşılaştılar ve bu paraları derhal tahsil ettiler.
Kötü haber ise, aynı durumda, yani 1986 öncesinde emekli olup da KEY sorgulama menüsüne kendi kayıtlarını giren çok sayıda vatandaşın hak sahibi olduklarını gösteren bir dökümle karşılaşmamasıydı. Ancak bu sonuç, söz konusu dökümle karşılaşmayanların hak sahibi olmadığını göstermiyor. Bu durumda olanların bir itiraz dilekçesi vermeleri ve 1986 öncesinden beri emekli aylığı aldıkları kurumların kendi adlarına yatırmış olmaları gereken KEY ödemelerini hak sahibi olarak talep etmeleri gerekiyor.

1986 öncesi emeklilerin KEY tutarları daha yüksek

İyi ve kötü haberin bir başka anlatımı şu: 1986 öncesinde emekli olanlar için yapılan konut edindirme yardımı ve nema tutarları kendi adlarına yatırılan bankada bekliyor. Aynı durumda olan çok sayıda emeklinin KEY ödemeleri ise, aylık aldıkları kurum tarafından hâlâ yatırılmamış. Ancak bu durumda bulunanlar bir itiraz dilekçesi eşliğinde başvuru yaptıklarında KEY ödemelerini alabilecekler.
1986'dan önce  emekli olanlar için 3320 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak 1996 yılına kadar KEY tutarı yatırıldığı için, bu durumdakilerin alacakları KEY tutarlarının da daha yüksek  olması gerektiğine işaret ediliyor.

İşte 1986 öncesi için KEY alan iki emekli

Aşağıdaki ilk iki linki tıklayanlar, 1986 öncesinde emekli olan iki kişi için çıkarılan KEY hak sahipliği belgesini görecekler. Söz konusu iki belgede, 1986 öncesinde Emekli Sandığı'ndan emekli olan Sıddık A... ile Nejla İ...'nin KEY dökümü ve alacakları miktar ayrıntılı olarak görülüyor. Belgelerdeki soyadı ve T.C Kimlik numaralarını,söz konusu iki emeklinin izinlerini almadığımız için sildiğimizi not edelim.
Aşağıda ayrıca, özetlemeye çalıştığım “Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkında Kanun”un tam metni, kanunun uygulamasına ilişkin  yönetmelik, KEY Hesaplarının Tasfiyesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname ve KEY Hesaplarının Tasfiyesi Hakkında Tebliğ'in linklerini bulacaksınız.
İyi haftalar...