Seçilmişler mi atanmışlar mı Türkiye’nin siyasi geçmişinin temel yarılmalarından biri ola geldi.

“Milli irade” vurgusunu en güçlü yapan AKP’nin, 2016 yılından bu yana uygulaya geldiği “seçilmişler değil atanmışlar” siyaseti bir çelişki gibi dursa da, bir devlet geleneğinin devamı aslında.

Örneğin 1979’da da Hilvan Belediye Başkanı görevden alınmıştı.

2016’dan bugüne genişleyerek devam eden kayyım siyaseti 31 Mart seçimlerinden sonra CHP’nin de kapısına dayandı. Geçmişte de oldu  ama bu kez siyasi hesaplaşma algısı daha güçlü.

2024 yılında da kayyım atandı DEM ve CHP belediyelerine… DEM Parti’nin Hakkari, Mardin, Batman, Hilvan, Akdeniz, Siirt, Tunceli, Başkale belediyelerine, CHP’nin ‘Kent İttifakı’ ile kazandığı Esenyurt ve Ovacık belediyeleri kayyım yönetiminin elinde.

Kayyım gerekçeleri farklı farklı oldu. Terör soruşturması açılması ya da ilk derece mahkemelerden ceza kararı çıkması ya da Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile resmi kurumlardan ihraç edilen adaylara seçimde kazanmış olmalarına rağmen mazbatalarının verilmemesi ya da eşbaşkanlık sistemi…

Peki vatandaş bu siyasete nasıl bakıyor? Kimi araştırmalar bu politikanın doğru bulunduğuru ortaya koyarken kimi araştırmalar ise tam aksi yönde sonuçlara ulaştı.

Bugün Specktrum House’un Türkiye Geneli Kayyım Algısı araştırmasını paylaşacağım. Araştırma 3 Ocak-10 Ocak 2025 tarihleri arasında, 18 yaş ve üzeri, 26 ilde,  bin 800 katılımcı ile yapıldı.

Araştırmanın sonuçlarından anlıyoruz ki, etnik kimlik, siyasi kimlik kayyım meselesine yaklaşımda belirleyici iki unsur.

Araştırmada Esenyurt Belediyesi’ne kayyum atanmasını yanlış bulanların oranı yüzde 52. Yanlış bulanların yüzde 46’sı Türk, yüzde 75’i Kürt.

14 Mayıs 2023 seçimlerinde CHP’ye oy verdiğini söyleyenlerin yüzde 80’ini kayyımı yanlış bulurken, aynı seçimde Yeşil Sol Parti (HDP)’ye oy verenlerin yüzde 88’I yanlış buluyor. AKP’ye oy verenlerin yüzde 57’si, MHP’ye oy verenlerin yüzde 69’u Esenyurt Belediyesi’ne kayyım atanmasını doğru buluyor.

Benzer bir soru DEM Parti’nin kazandığı Mardin, Batman ve Halfeti belediyeleri için de soruluyor. Sonuçlar şöyle: Yüzde 51 yanlış buluyor. Yanlış bulanların yüzde 78’i Kürt, yüzde 43 Türk. Yine son genel seçimlerde AKP’ye oy verenlerin yüzde 54’ü, MHP’ye oy verenlerin yüzde 68’i kayyımı doğru buluyor. Diğer yandan Yeşil Sol Parti (HDP)’ye oy verenlerin yüzde 89’u, CHP’ye oy verenlerin yüzde 78’i yanlış buluyor.

Bu sonuçlar gösteriyor ki siyasi kutuplaşma seçmenlerin algısında hâlâ belirleyici. Zira aynı seçimde İyi Parti’ye oy verenlerin 62’si Batman, Mardin ve Halfeti belediyelerine kayyım atanmasını doğru bulmazken, Esenyurt için de benzer bir sonuç var: Yüzde 63.

İçişleri Bakanlığı’nın kayyım atama yetkisini kullandığını biliyoruz. Devlet Bahçeli’nin ‘Kürt-Türk İttifakı’ olarak başlattığı sürece dair şüpheleri besleyen kayyım uygulamaları devam edecek mi bilmiyoruz ama işaretler edeceği yönünde.

İçişleri’nin elinde zaten yetki varken Cumhurbaşkanlığına bağlı olan Devlet Denetleme Kurulu’na verilen yetki ile kamu görevlilerinin görevden uzaklaştırılmasının önünün açılması da ilginç… Zira bu yetkinin kamu görevlisi olan belediye başkanlarının görevden alınmasının önünü açtığı tartışması var.

Seçme, seçilme ve yönetme hakkını etkileyen, ihlal eden bu uygulamalar sadece temel hak ve özgürlükleri aşındırmakla kalmıyor, araştırma sonuçlarının da söylediği gibi toplumsal kutuplaşmayı sürekli kılıyor. Belki de bu yüzden tercih ediliyor. Ama toplum olabilmek, ortak değerler etrafında birbirinin hakkını gözetebilmek, siyasi çıkarlardan daha önemli olsa gerek.