Milyonlarca ton siyanürlü ve ağır metal içeren toprağın kayması sonucu Erzincan-İliç'e bağlı çevre köyler ne durumda?
Çevre felaketinin dördüncü gününde köylüler ne yapıyor, içme sularını nerelerden karşılıyorlar, olayla ilgili ne düşünüyorlar?
İliç'e özellikle de maden bölgesine yakın köylerin muhtarlarıyla telefonda konuştum. Yakın köyler şöyle: Çöpler, Sabırlı, Bağıştaş ve Yakuplu... Bağıştaş köyü maden bölgesinin aşağısında kalan bir köy... Bu nedenle sulara zehirli madenlerin karışması olası...
Analgold maden sahasının bulunduğu Bağıştaş Köyü Muhtarı Soner Özgenç, ki kendisi de o madende işçi, facianın 4. gününde Sağlık Bakanlığı'ndan ekiplerin köye gelip sudan numune alacaklarını duyduklarını söyledi.
"Bizim köyden 16 kişi madende çalışıyor. Köyün suyunu (depodan gelen su) kullanmamalarını söyledim köylülere. Tavuklarda deniyoruz suyu. Şu ana kadar anormal bir durum yok.
Olay günü madendeydim. Depoda çalışıyorum ben. Bir ses geldi. Gürültülüydü. Oraya giden arkadaşlarımız fotoğraf çekmek için gitmişti. Titremeler, çatlaklar var deniyordu yığın için. Toprak 500 metre aşağıya gelmiş.
Şu anda faaliyet yok sahada. Jandarma ve AFAD ekiplerinin ihtiyaçlarını karşılıyoruz. Dün toprak altında kalan arkadaşlarımız için 400 m2 alanı taradıklarını duyduk. Samanlıkta iğne aramak gibi bir şey."
Vaktiyle 33 bin küçük baş hayvanın olduğu, hayvancılıkla geçinen, şu an ise küçük baş hayvan sayısının 4 bine düştüğü Sabırlı köyü ise Anagold maden sahasının yukarısında kalıyor.
Köy muhtarı Hasan Sagu köydeki durumla ilgili şunları söyledi:
"İçme sularımızda sıkıntı yok. Çünkü köyümüz yukarda kalıyor. Oğlum çalışıyor madende 10 yıldır. Olay günü o da sahadaymış. Gürültü duymuşlar. Bütün köylülerin derdi toprak altında kalanlar... Hepimiz bekleyiş halindeyiz. Eş dost tanıdık hepsi. Kaçıncı gün oldu çıkaramadılar. Aileler isyan ediyor. Zehrin Fırat'a geçmemesi için çalışıyorlarmış. Kayan toprağın önüne yığma yapıyorlarmış.
Maden cazip geldi, insanlar malını davarını sattı. Bazıları kaymakamın almadığı maaşı alıyor. Parayı gören gevşedi. Ben uğraştım madenin gelmemesi için ama gücümüz yetmedi. Eskiden 33 bin koyunumuz vardı. Karaman koyunuydu koyunlarımız. Peynir yapar satardık. Maden girince koyunlara bakacak kimse kalmadı. Şimdi sadece 4 bin koyun kaldı."
Maden sahasının 7 km uzağında olan (Google Earth) Çaltı köyü muhtarı Hasan Öztürk de 'tedirginlik' olduğunu belirterek şu bilgileri verdi:
"Toprağın altında insanlarımız var. Hepsi eş dost akraba... Tek düşündüğümüz onlar. Suyumuz Munzur dağlarından geliyor. Bir sıkıntımız yok su konusunda. Şu ana kadar numune almak için gelen giden olmadı. Hayvanlarımızda da bir sıkıntı yok. Ne olacağını bilmiyoruz. Bu bölge halkının yüzde 80'i madende çalışıyor. Maden kapansa nasıl geçinecekler? Köylüler razı oldular madene. Biz de mecbur kaldık. Burası 100 haneli bir köy. Eskiden 40 bin koyun vardı şimdi 5-6 bine düştü sayıları. "
Yakuplu köy muhtarı Serdar Akay'da madenden emekli olmuş bir isim. 10 yıl boyunca hem altın aramada hem de atık barajda çalışmış kontrolör olarak:
"Köyümüz 40 hanelik ama kış mevsimi olduğu için şu an 15 hane yaşıyor. Sularımız yukarıdan geldiği için bir sıkıntı yok... Bizim köyden de 5 kişi çalışıyor madende. Liç yığının normalde 23 kat olması gerekirken 33 kat olduğu söyleniyor. Böyle yaparsan bunlar olur tabii. Ben çalışırken köyümüzün merası için çok dilekçe verdim. Çünkü meraya zarar veriyordu maden, toprağın altını üstüne getiriyorlardı. Dilekçelerimi her kuruma sundum. Bakanlık il müdürlüklerine, valiliğe... Ama bir şey çıkmadı. ÇED dediler, devletin toprağı dediler... Erzincan'ın meşhur tulum peynirini kaybetmemek için bu meraların korunması gerekiyor. Ama altın peynire ağır bastı.
Normalde iş güvenliğinin yüksek olduğu bir madendi ama son zamanlarda maaşlar nedeniyle kalifiye elamanlar istifa etmişti. 3 bine yakın insan çalışıyor. Büyük bir ekmek kapısı.
Duyduğuma olayın olduğu gün sabah 9 sıralarında sahaya gezerken sıkıntı var diyorlar. 100'e yakın personel oradaymış onları çekmişler. Toprak altında kalan 9 kişiyi ise tutmuşlar orada kontrol amaçlı. "
Bir çevre felaketinde devletin ilgili kurumlarının halkı bilgilendirmesi, bilinçlendirmesi önemli. Kulaktan dolma bilgiler ya da kulaktan kulağa yayılan söylentiler çaresizliği daha da besliyor. Anladığım böylesi gezici ekipler henüz devrede değil İliç için...
"
