Türkiye'de para basma ve ihraç yetkisine sahip tek banka, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasıdır. Merkez Bankası farklı emisyon gruplarında ve farklı tertiplerde banknot ihracı gerçekleştirir. 200 TL'lik banknotlar, günümüzün en büyük kupürlü banknotu.

200 TL'lik banknotlar, ilk olarak 1.1.2009'da tedavüle çıktı. 2009 yılı, küresel krizin etkisiyle ekonominin yüzde 4,7 küçüldüğü bir yıldı, ancak enflasyon oranı yüzde 6,5'di, Dolar/TL 1,52 idi. İzleyen yıllarda 2009-2017 yılları arası ortalama enflasyon oranı yüzde 6 olarak gerçekleşirken, Dolar/TL 2017 ortalaması 3,64 oldu. Bu süreçte 200 TL'likler, en büyük kupürlü banknot olmaya devam etti.

2018 sonrası ekonomide biriken riskler sonucu enflasyon çift haneleri gördü. İlki 2018 yılının ikinci yarısında olmak üzere seçim sonrası günlerde de gördüğümüz kur atakları yaşanmaya başlandı. Dolar/TL 24'e dayandı. Ve bugün hâlâ en büyük kupürlü ama alım gücü erimiş banknot, 200 TL.

Dolayısıyla ilk 200 TL'lik banknotların basıldığı günden bugüne aradan geçen 14,5 yılda TL, Dolar karşısında yüzde 1500 değer kaybetmiş oldu. En hızlı değer kaybı, düşük faiz politikasının enflasyona sebebiyet verdiği Yeni Ekonomi Modelinin başlangıcından itibaren gerçekleşti. Hatta TL'deki erime, Merkez Bankasının kuru yaklaşık 6 ay baskılaması, enflasyonun 2022 Aralık ayından bu yana baz etkisiyle yüzde 85'lerden yüzde 44'lere gerilemesine rağmen sürmekte.

Alım gücü düşen banknotlar, piyasada yenilerinin ihtiyacını da beraberinde getirdi. Ancak artık bu ihtiyaçta yeni bir aşamaya geçildi. Seçim de bittiğine göre merak konusu en büyük kupürlü banknotun tedavüle girip-girmemesi değil, 500 TL ya da 1.000 TL'lik olup-olmayacağı.

Merkez Bankasının 2022 yılı Faaliyet Raporuna göre geçen yıl en fazla 200 TL'lik banknot basıldı ve adet olarak da 2022 başında 475 milyon iken 2022 sonunda 967 milyona yükseldi. Seçim öncesinde ise 1,2 milyar adet 200 TL'lik banknot tedavüldeydi. Mayıs 2023 itibariyle tedavülde toplam 4 milyar civarında (5, 10, 20, 50, 100 ve 200 TL'lik) banknot var ve 100 ve 200 TL'likler bu toplamın dörtte üçü durumunda.

Ancak böyle bir kalabalık, piyasa işleyişini kolaylaştırmıyor, aksine zorlaştırıyor. Tedavülde bu kadar paranın operasyonel maliyeti, basım maliyeti ve depolama maliyeti göz ardı edilemez. Matbaada fazla mesainin personel maliyetini artırmasının yanında, kağıt maliyeti de söz konusu. Daha da önemlisi Merkez Bankası kasa, depolama maliyeti nedeniyle bazı özel bankalarla anlaşma yaparak mevcut efektif nakitlerinin bir kısmını özel banka kasalarında tutmaya başlamış durumda.

Bir üst kupürlü banknota geçilmesini gerektiren bu ve benzeri pek çok sebep var.

Rezerv para olan ve 1 TL'nin yaklaşık 25 katı olan Euro'nun 500'lük banknotu bulunuyor. Bu şartlarda sadece 500 TL'lik banknotun tedavüle girip girmemesi değil, 1.000 TL'liğin de açıkça konuşulması gerekecektir.

200 TL'lik banknotun ilk basımından bugüne 14,5 yıl geçti ve büyük olasılıkla 500 TL'likler tedavüle girecek. Fakat TL'nin değer kaybının hızı, bize 1.000 TL'likler için bir 14,5 yıl daha beklenemeyeceğini gösteriyor.