Neden bu yasaya ihtiyaç duyuldu?

Teknolojideki hızlı değişim, finansal piyasaları da etkileyerek yeni ihtiyaçlar ve uygulamalar ortaya çıkarmıştır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak, dağıtık defter teknolojisi (DLT) ve kripto varlıklar önemli bir rol oynamaya başlamıştır. DLT, işlemlerin merkezi bir otorite yerine, ağdaki tüm taraflarca kaydedildiği ve senkronize edildiği bir sistemdir. Bu teknoloji, kripto varlıkların ortaya çıkmasını sağlamış ve bu varlıklar, merkezi otoriteye ihtiyaç duymadan transfer edilebilme özelliğiyle mevcut finansal sistemlerden farklılaşmıştır.

Kripto varlıkların düzenlenmesi konusunda uluslararası kurumlar çalışmalar yürütmekte, ancak birçok ülkede henüz net düzenlemeler bulunmamaktadır. Türkiye'de de kripto varlıklar yakından takip edilmiş ve 2018 yılında yapılan bir duyuru ile bu varlıkların yasal bir dayanağı olmadığı, kullanıcıların dikkatli olması gerektiği belirtilmiştir.

Kripto varlıkların yüksek oynaklığı ve riskleri, bu varlıklara olan ilginin artmasına engel olmamıştır. Türkiye'de yaklaşık 10 milyon kişi kripto varlık platformlarında işlem yapmaktadır. Bu nedenle, platformların düzenlenmesi gereği kabul görmüş ve blokzinciri teknolojisinin faydaları dikkate alınarak düzenlemeler yapılmıştır. Kripto varlıklar, çeşitli türlere ayrılmakta ve bu türlerin niteliklerine göre farklı mevzuatlar uygulanmaktadır.

Kripto varlıkların yüksek oynaklığı ve riskleri

Kripto varlıklar, doğaları gereği yüksek oynaklık sergilerler. Bu, fiyatlarının kısa süre içinde büyük ölçüde artıp azalabileceği anlamına gelir. Bu dalgalanmalar, yatırımcılar için hem büyük fırsatlar hem de büyük riskler taşır.

Yüksek oynaklığın nedenleri

1. Piyasa talebi ve arzı: Kripto para piyasaları, geleneksel piyasalara göre daha küçüktür ve bu da fiyatların küçük bir talep veya arz değişikliğine karşı duyarlı olmasına neden olur.
2. Regülasyon ve haberler: Ülkelerden gelen düzenleyici haberler veya büyük şirketlerin kripto para ile ilgili açıklamaları piyasalarda ani hareketlere yol açabilir.
3. Spekülasyon: Kripto paralar, spekülatörler için cazip hale gelmiştir. Kısa vadeli alım-satım yapan bu yatırımcılar, piyasadaki volatiliteyi artırır.

Türkiye'de kripto varlık kullanımı

Türkiye'de kripto varlıklara olan ilgi son yıllarda büyük bir artış göstermiştir. Bu artışın nedenleri arasında:

• Ekonomik faktörler: Enflasyon ve yerel para biriminin değer kaybetmesi, vatandaşları alternatif yatırım araçlarına yöneltmiştir.
• Teknolojik ilgi: Genç nüfusun teknolojiye olan ilgisi ve dijitalleşme eğilimi kripto paralara olan talebi artırmıştır.
• Kolay erişim: Kripto para platformlarının kullanıcı dostu arayüzleri ve düşük işlem maliyetleri, daha fazla kişinin bu varlıklara yatırım yapmasını sağlamıştır.

Türkiye'de yaklaşık 10 milyon kişi kripto varlık platformlarında işlem yapmaktadır. Bu sayı, kripto paraların geniş bir kitleye yayıldığını ve yaygın olarak kullanıldığını göstermektedir.

Düzenleme ihtiyacı

Kripto varlıkların bu kadar yaygınlaşması, düzenleyici kurumların dikkatini çekmiştir. Düzenlemelerin gerekliliği şu sebeplerden kaynaklanmaktadır:

• Kullanıcı koruması: Yüksek oynaklık ve dolandırıcılık riskleri göz önüne alındığında, yatırımcıların korunması için düzenleyici çerçevelerin oluşturulması gereklidir.
• Finansal istikrar: Kripto varlıkların geniş bir kitle tarafından kullanılması, finansal sistemin genel istikrarı açısından önemlidir. Düzenlemeler, sistemik riskleri azaltmaya yardımcı olabilir.
• Vergilendirme ve yasal uyum: Kripto varlık işlemlerinin vergilendirilmesi ve kara para aklama gibi yasa dışı faaliyetlerin önlenmesi için yasal düzenlemeler gereklidir.

Blokzinciri teknolojisinin faydaları

Düzenleme çalışmaları yapılırken, blokzinciri teknolojisinin sağladığı avantajlar da dikkate alınmıştır:

• Şeffaflık ve güvenlik: Blokzinciri, işlemlerin şeffaf ve güvenli bir şekilde kaydedilmesini sağlar. Bu da dolandırıcılık riskini azaltır.
• Verimlilik: Blokzinciri, işlemlerin daha hızlı ve maliyet etkin bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar.
• Merkeziyetsizlik: Merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymadan işlemlerin gerçekleştirilmesi, kullanıcılar için özgürlük ve güven sunar.

Kripto varlık türleri ve mevzuatlar

Kripto varlıklar, çeşitli türlere ayrılmaktadır ve her tür, farklı düzenleyici çerçevelere tabidir:

• Menkul kıymet kripto varlıkları: Menkul kıymetlere benzer haklar sunan varlıklar, sermaye piyasası mevzuatına tabidir.
• Elektronik para kripto varlıkları: Elektronik ödeme amacıyla kullanılan kripto varlıklar, ödeme sistemleriyle ilgili düzenlemelere tabidir.
• Fayda kripto varlıkları: Belirli bir hizmet veya ürüne erişim sağlayan varlıklar, tüketici koruma mevzuatına tabidir.
• Stabil kripto varlıklar: Değerini bir rezerv varlığa dayandıran kripto paralar, istikrar ve güvenlik amacıyla özel düzenlemelere tabidir.

Kanunun düşündürttükleri – Olası sorular, sorunlar

• Sadece sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan veya dağıtık defter teknolojisi ile oluşturulan kripto varlıklar ile sınırlı tutulması, kanunun kripto varlık platformlarındaki işlem hacminin büyüklüğü nedeni ile aciliyet içinde hazırlandığını göstermektedir. Diğer kripto varlık türleri ile ilgili yasal boşluk devam etmektedir.
• Kanunun var olan mevzuat ile uyumu ve entegrasyonu henüz tam olarak sağlanamamıştır. Örneğin Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunu, tedbir ve haciz konusunda İcra ve İflas Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun gibi ilgili mevzuata uyum sağlayabilmesi için ek düzenlemelere ihtiyaç duyulacaktır.
• Kipto varlık kayıt sisteminin MKK'da değil hizmet sağlayıcıda olması, merkeziyetsiz teknolojinin, uygulamayı da merkezi değil dağıtık yapıya zorladığı şeklinde yorumlanabilir.
• Sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına ve bunların elektronik ortamda izlenmesine ilişkin esasları belirlemek; kripto varlık hizmet sağlayıcılarını yetkilendirilmek, izlemek, denetlemek sorumluluğu SPK'ya verilmiştir. Aynı zamanda SPK, mahkeme kararı olmaksızın, izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin internet üzerinden yürütüldüğü tespit edildiğinde, içerik çıkarma ve erişim engelleme kararlarını verebilir; uyum şartları sağlanmadığında kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyetlerini geçici veya sürekli olarak durdurabilir.

Sonuç

Kripto varlıkların yüksek oynaklığı ve risklerine rağmen, Türkiye'de geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmış ve düzenleyici ihtiyaçları beraberinde getirmiştir. Düzenlemeler hem kullanıcıları korumayı hem de blokzinciri teknolojisinin faydalarını desteklemeyi amaçlamaktadır. Kripto varlıkların türlerine göre farklı mevzuatlar uygulanarak, bu yenilikçi finansal araçların güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılması hedeflenmektedir.

Kripto varlıkların yaygınlaşmasıyla birlikte anonimlik, gizlilik ve merkeziyetsizlik gibi özellikleri düzenlemeyi zorlaştırsa da Türkiye'de kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ve platformlarının faaliyetlerini düzenlemeye yönelik adımlar bu yasa ile atılmış ve konu yasal çerçeveye oturtulmuştur. 

Bu yasa, blok zinciri teknolojisinin imkanlarını ve kripto varlıkların kullanımını kısıtlamadan fiili durumu yönetmeye çalışan bir düzenleme olarak yorumlanabilir. Var olan sermaye piyasası mevzuatı ve denetim mekanizması ile uyumlu bir yasa oluşturulmaya çalışıldığı ancak ikincil mevzuata, ek kanunlara ihtiyaç olduğu görülmektedir.  

 NOT: Bu yazı ChatGPT 4.0 kullanılarak hazırlanmıştır.