Bir yanda dolardaki düşüşe rağmen dövizini, altınını bozmamakta direnen vatandaş Ayşe Teyze ile Ali Rıza Amca… Öbür yanda doların daha da düşeceğine inanan yerli-yabancı yatırım şirketleri… Kim haklı çıkacak?
Vatandaşların bankalarda 235 milyar dolardan fazla döviz mevduatı var. Bugüne kadar görülmemiş bir seviye... Yüzde olarak söyleyelim, vatandaş tasarrufunun yaklaşık yüzde 55'ini dövizde tutuyor. Yani dolara, Euro'ya (ve altına), Türk Lirası'ndan daha çok güveniyor. Buna "dolarizasyon" deniyor.
Merkez Bankası'nın yeni Başkanı Naci Ağbal, önceliğinin dolarizasyonu tersine çevirmek olduğunu söyledi. Bunun için politika faizini yüzde 10.25'ten yüzde 17'ye yükseltti. Berat Albayrak döneminde politika faizi, enflasyonun altındaydı. Paranızı bankaya koyduğunuzda enflasyon karşısında güneş görmüş kardan adam gibi eriyordu. Ağbal bunu değiştirdi, bankalar artık TL mevduata yüzde 18-19 faiz veriyor. Yüzde 18-19 faizi gören Ayşe Teyze, Ali Rıza Amca dövizini bozacak, TL'ye dönecek. Ekonomi yönetiminin beklentisi bu...
Ama biraz önce gördüğümüz gibi vatandaş parasını dolarda, Euro'da, altında tutmakta ısrar ediyor. Peki öyleyse dolar nasıl düşüyor?
Çünkü Ayşe Teyze'nin, Ali Rıza Amca'nın inanmadığı şeye, iktidarın enflasyonla mücadele edeceğine, zamanı gelmeden faizi indirmeyeceğine, yabancı yatırımcı inanıyor. Son 2-3 ayda Türkiye'ye 16 milyar doların üzerinde para getirdiler. New York'ta, Londra'da, Frankfurt'ta, Tokyo'da sıfır faizle borçlandılar, Türkiye'deki yüksek faize yatırdılar. Dolar 8.50'den 7.40'a, hatta bir ara 7.25'e işte bu sayede indi.
Yabancılar doların daha da düşmesini bekliyor, 7 TL'ye gerileyeceğini öngören bile var... Olur mu?
Doların daha da düşmesi için 3 şartın yerine gelmesi gerek:
1. Merkez Bankası pozitif (enflasyon üzerinde) faiz vermeye devam etmeli
2. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın vadettiği "hukuk ve adalet reformu" hayata geçmeli
3. Dolar dünya genelinde yükselmemeli
Birinciden başlayalım, Merkez Bankası yüksek faiz vermeye daha ne kadar devam eder? Erdoğan geçen hafta "Yüksek faize kesinlikle karşıyım. Yüksek faizle kalkınma olmaz. Asıl iş, faizi düşürmek suretiyle enflasyonu aşağı çekmektir" dedi. Erdoğan'ın şimdilik sabrettiği belli. İyi de nereye kadar? İşsizlik rekor seviyelerde gezinirken, AKP'nin oyları şıpır şıpır erirken, Cumhurbaşkanı bir-iki puan için küçük parti liderlerini ziyaret ederken sonsuza dek sabredemeyeceği belli. Bir yerde patlayacak, "İndirin artık şu faizi!" diyecek.
Bu arada enflasyon düştüyse ne âlâ... Enflasyon şu anda yüzde 14.6 seviyesinde. Mesela yüzde 12'ye düşerse, Merkez Bankası ekonomik dengeleri bozmadan faizi 2-3 puan indirebilir. Çünkü o zaman TL'nin faizi yine enflasyonun üzerinde kalır. Hem Erdoğan'ın istediği olur hem Naci Ağbal'ın.
Demek ki, kilit değişken enflasyon. Enflasyon ya düşmezse? İşte o zaman bir çuval incir berbat olur.
Yeni yıla zam yağmuruyla girdik. Hafta sonu sosyal medyada süte, peynire yüzde 20'den fazla zam geldiğini gösteren fiyat etiketleri paylaşılıyordu. Ayçiçek yağına yüzde 60 zam geldi...
Enflasyon, birkaç puan faiz artırımıyla çözülebilecek kadar basit bir mesele değil. Derinde yatan, yıllardır ihmal edilmiş ağır sorunlar var: Çiftçi köyünü terk ediyor, Türkiye'nin ekili alanları azalıyor. Bir yandan da kuraklık rekolteyi vuruyor… Bu koşullarda enflasyonun düşeceğini, biraz düşse bile bir daha yükselmeyeceğini düşünenler beana kalırsa fena halde yanılıyor.
Doların 7 TL'ye düşmesi için ikinci şart neydi? "Hukuk ve adalet reformu". Şurada biz bizeyiz, sahici bir hukuk ve adalet reformu yapılacağına inanan var mı aramızda? Geçelim…
Gelelim doların dünyada yükselip yükselmeyeceği sorusuna... Öyle ya, dolar dünyada yükselmeyecek ki, Türkiye'de bugünkü seviyelerinde kalsın, hatta biraz daha düşsün.
Dolar endeksi ne zaman yükseliyor? Dünya ekonomisiyle ilgili endişeler arttığında... Böyle dönemlerde yatırımcılar riskli yatırım araçlarından (Hisse senetlerinden ve bu arada TL gibi riskli paralardan) çıkıp dolara geçiyor. Mesela pandeminin patladığı geçen Mart'ta böyle olmuş, dolar endeksi uzun zamandır görülmemiş seviyelere çıkmıştı.
Çin ve Hong Kong'da vakalar yeniden artarken, virüs mutasyona uğrar, ciddi yayınlarda "Karşımızda yeni bir pandemi var" diyen yorumlar çıkarken, "dolar dünyada artık yükselmez" diyebilir miyiz?
Tüm bunlar ışığında tekrar soralım: Dolar 7 TL'ye düşer mi? Şartlar yerine gelirse, tabii neden olmasın. Eski bir atasözündeki gibi: Ölme eşeğim ölme...
