Yunanistan ile Makedonya’nın 1991’den bu yana devam eden isim krizinde vardığı anlaşma Atina'da krize neden oldu. Dünya solunun efsanevi müzisyeni Mikis Theodorakis konuya ilişkin olarak, “Kabul edilmesi halinde bu anlaşma bizi sonsuza kadar damgalayacak" dedi.
‘Makedonya’ isminin Yunanistan’ın ulusal kimliğinin bir parçası olduğunu savunan muhalefet, Aleksis Çipras hükümetine sert tepki gösterirken, medyada ikiye bölünmüş durumda.
Duvar'dan Nikolaos Stelya'nın haberine göre, Söz konusu kriz, Üsküp’ün eski Yugoslavya’dan bağımsızlığını ilan edip Makedonya adını almak istediği 1991 yılına dayanıyor. İki ülkenin sınırındaki coğrafi bölgeyi ‘Makedonya’ adıyla anan ve ulusal kahraman Büyük İskender’in doğum yeri olarak dünyaya tanıtan Yunanistan, komşusunun bu ismi kullanmasını kendi topraklarında hak iddiası ve Yunan/Helen kimliğine hakaret olarak yorumluyor. Atina bu nedenle, Üsküp’ün AB ve NATO’ya üye olmasını yıllardır engelliyordu.
Kriz şimdi, iki ülkenin hükümetleri arasında altı aydır süren görüşmelerin sonucunda çözüm yoluna girdi; Üsküp, anayasasındaki ismini ‘Kuzey Makedonya (Severna Makedonija)’ olarak değiştirmeyi kabul etti. Ancak Atina ve Üsküp’teki gözlemciler Makedonya geçiş sürecinin epey zor olacağı uyarısında bulunuyor. Makedonya’da anlaşmanın hem referandumda hem parlamentoda oylanması gerekiyor. Bu sürecin görece kolay sonuçlanması beklense de, Atina’daki durum farklı.
Theodorakis: Sonsuza dek damgalanacağız
Çipras hükümeti, anlaşma daha açıklanır açıklanmaz ‘vatan hainliği’ ve ‘ulusal kimliği teslim etmek’le suçlanmaya başladı. Atina’da başta Mikis Theodorakis olmak üzere, tanınmış sanatçı ve siyasetçiler yeni anlaşmaya karşı çıkıyor. Şubat ayında ‘Makedonya Yunandır’ sloganıyla düzenlenen gösteriye katılmış olan Teodorakis, “Kabul edilmesi halinde bu anlaşma bizi sonsuza kadar damgalayacak” çıkışı yaptı.
SYRIZA onay alabilecek mi?
Yunan hükümeti, siyasetçilerin de ağır baskısı altında. Anlaşmaya sadece iktidardaki Syriza tam destek veriyor. Parlamentoda kabul edilmesi için ise Syriza’nın diğer partilerden en az dört oya daha ihtiyacı var. Sosyalist Pasok’un devamı niteliğindeki Değişim Hareketi ile Potami’nin bir kısım vekili yeni anlaşmaya olumlu yaklaşsa da, iktidarın küçük ortağı Anel’in yanı sıra Yeni Demokrasi, Altın Şafak, Merkez Birliği ve Yunanistan Komünist Partisi anlaşmaya destek vermeyecek.
Yeni Demokrasi Lideri Kiriakos Mitsotakis halkın büyük çoğunluğunun anlaşmaya karşı çıktığını belirterek, “Yunanistan’ın anayasal tarihinde görülmemiş bir durumla karşı karşıyayız. Parlamento çoğunluğu olmayan bir başbakan, ülkeyi değiştirmesi mümkün olmayan bir gerçekliğe sürüklüyor” dedi.
‘Güvensizlilk oyu resti'
Syriza ise muhafazakâr siyasetçilere rest çekti. Dışişleri Bakan Yardımcısı George Katrougkalos, anlaşmanın bir ülke olarak ‘Makedonya’ya son vereceğini belirtip, “Eğer hükümetin meşruiyeti olmadığına inanıyorlarsa, bunu bir güvensizlik oyu vererek sorgulayabilirler. Niçin bunu yapmıyorlar?” dedi.
Yunanistan'da medya da bölündü
Muhafazakâr Eleftheros Typos gazetesi anlaşmayı ‘Makedon kimliğinin ve dilinin teslimiyeti’ olarak yorumlarken, merkez sağcı Kathimerini “Boşluklar ve soru işaretleri var” ifadelerini kullandı. Merkez soldaki Ta Nea gazetesi ise daha ılımlı bir yaklaşım benimsedi. Anlaşmayı geleceğin tarihçilerinin değerlendirmesi gerektiğini belirten gazete, “O zamana kadar, hiçbir uzlaşmanın taviz verilmeden sağlanmadığını unutmamalıyız” diye yazdı.
Öte yandan, Makedonya’nın Helen Kimliği Komitesi isimli kuruluş, Atina ve Yunanistan’ın kuzeyinde protestolar düzenleyeceğini açıkladı. Kuruluşun Facebook sayfasında, “Barışçıl biçimde şunu söylüyoruz mi, Yunan halkının iradesine aykırı bir anlaşmayı imzalama hakları yok” denildi.
Anlaşmada neler var?
Yunanistan’ın Makedonya’nın NATO ve AB üyeliğini engellemekten vazgeçmesi karşılığında,
Makedonya’nın yeni adı ‘Kuzey Makedonya Cumhuriyeti (Severna Makedonja)’ olacak;
Bu isim tüm resmi kullanımlar ve tanımlamalar için geçerli olacak;
Yeni süreçte 140 ülke ülke Makedonya’yı bu isimle tanıyacak;
Anlaşma uyarınca Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin resmi dili olarak Slav kökenli olan Makedon dili tanınacak.
Bundan sonra ne olacak?
Anlaşmanın ilk etapta iki ülkenin dışişleri bakanları tarafından önümüzdeki günlerde Prespes şehrinde imzalanması bekleniyor.
Yunanistan parlamentosu anlaşmanın tam metnini bugün teslim alacak ve cuma günü de olağanüstü olarak toplanacak. Özel oturumda Çipras son gelişmeler hakkında meclise bilgi verecek.
Üsküp’te de Başbakan Zoran Zaev anlaşmayı onaylatmak için meclise başvuracak. Aynı zamanda halk oylaması için gün belirlenecek.
İki oylamanın ardından, Makedonya’nın AB ve NATO’ya üyelik takvimi işlemeye başlayacak. NATO’nun üyelik daveti ve AB fonlarının serbest bırakılışı, Makedon parlamentosunun onayından sonra devreye girecek ve her iki üyelik anayasal süreçten sonra tamamlanacak.
Üsküp’e gerekli prosedürlerin tamamlanması için en az altı aylık bir süre tanınacak.
