Türkiye ile Yunanistan arasında ilişkilerin girdiği yumuşama sürecinde pazartesi günü önemli bir ziyaret gerçekleşecek. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Aralık’ta Atina’ya giden Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a iade-i ziyaret yaparak Ankara’ya geliyor. Ancak Kariye Camii ile ilgili tartışmalar, Miçotakis’in ziyaret öncesi baskı altında kalmasına sebep oldu.
İstanbul'daki Kariye Camii'nin hafta başında ibadete açılması, Yunanistan’da tartışmalara sebep oldu ve medyada geniş yer buldu. Orijinal adını Yunancada 'kırsal bölgede' anlamına gelen ‘Kora’ kelimesinden alan ve 6. yüzyılda bir manastır olarak inşa edilmiş olan Kariye, Yunanistan ile Türkiye arasında ‘Bizans mirası’ üzerinden ilerleyen tartışmaların yeni halkası oldu.
Yunanistan Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin kararını “uluslararası topluma meydan okuma” diye nitelerken, Miçotakis ise bu hafta Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakelaropulu ile yaptığı görüşmede Kariye Camii’ni ibadete açma kararını “tamamıyla gereksiz” bulduğunu ifade etti.
Miçotakis ve Sakelaropulu
Muhalefet, hükümetin verdiği tepkiyi yetersiz buldu ve Miçotakis’in Türkiye’ye ziyaretini iptal etmesi için çağrıda bulundu. Ancak Miçotakis’in Ankara’nın Kariye kararını Türkiye’yle yakalanan olumlu havayı bozmaya değecek kadar büyük bir engel olarak görmediği anlaşılıyor.
Miçotakis şu ana kadar krize temkinli yaklaşsa da Haziran ayında yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimleri Yunan liderin üzerinde baskı oluşturuyor. Miçotakis’in liderliğini yaptığı Yeni Demokrasi Partisi, 2023 Haziran ayında yapılan seçimleri yüzde 40.79 oy ile rahat bir biçimde kazandı. Ana muhalefet partisi SYRIZA yüzde 17.83’te kalarak büyük bir krize sürüklendi. Ancak Avrupa Parlamentosu seçimleri her zaman genel seçimlerdeki tabloyu yansıtmayabiliyor. Mevcut anketlerin çoğunda Yeni Demokrasi’nin oyu yüzde 30 bandının biraz üzerinde bulunuyor. Miçotakis’in seçimdeki en önemli amacı partisini yüzde 30’un üzerinde tutmak. Muhafazakar bir partinin lideri olan Miçotakis, bu sebeple Kariye ile ilgili söylemlerinde dengeli olmaya çalışıyor. Türkiye ile yumuşamaya büyük önem veren Miçotakis, aynı zamanda Kariye Camii konusundaki tartışmaların kendi partisinin oylarının aşırı sağa kaymasına sebep olmasından endişeli.
Miçotakis’in Türkiye ziyaretinde Kapadokya’yı da ziyaret edebileceği, hatta sıcak hava balonuna binmek istediği Yunan medyasına yansıyan bilgiler arasındaydı. Daha sonra ise bu ziyarette Kapadokya programda yer almadı. Miçotakis, Avrupa Parlamentosu seçimlerine 1 ay gibi bir süre kala Türkiye’de çok sıcak pozlar vermesinin yine partisinin oylarının erimesine sebep olacağından çekinmiş olabileceği yorumları yapılıyor.
Medya da Miçotakis’in üzerindeki baskıyı artırıyor. Kariye Camii’nin pazartesi günü ibadete açılması hem görsel hem de yazılı basında geniş yer bulurken, birçok medya kuruluşu tarafından Miçotakis’in pazartesi günü yapacağı Türkiye ziyaretiyle ilişkilendirildi. Yunanistan en etkili gazetelerinden Kathimerini, “Miçotakis’in Türkiye ziyaretinin üzerinde kara bulutlar dolaşıyor” başlığını attı.
Türkiye’nin ise Kariye’nin 21 Ağustos 2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle cami statüsüne çevrildiğini, yani bu kararın yaklaşık 4 sene önce alındığını hatırlattığı, ayrıca tarihi yapının zaten uzun yıllar boyunca cami olarak kullanıldığını vurguladığı anlaşılıyor.
Miçotakis, Erdoğan ile görüşmesinde Kariye Camii konusunu gündeme getireceğini Cumhurbaşkanı Sakelaropulu’ya bildirdi. Yunanistan Başbakanı, konuya "Kararın İstanbul'un kültürlerin buluşma noktası olarak öne çıkan konumuna zarar verdiği" perspektifinden yaklaşacağını ifade etti.
Kariye: Eşsiz mozaik ve freskleriyle erken Rönesans
Kariye; 'Bizans sanatının Rönesans öncesi Rönesans’ı olarak anılan, 'Ortaçağ'da Rönesans'ı haber veren eserler' olarak nitelenen eşsiz fresk ve mozaikleriyle dünyadaki en önemli yapılar arasında yer alıyor. İsa ve Meryem'in tasvirlerinin yer aldığı, İncil'den hikâyelerin anlatıldığı mozaik ve freskler, eşsiz sanatsal vasıflarının yanı sıra dönemin teolojik tartışmaları açısından da önem taşıyor.
 Kariye'de bulunan “Anastasis” freski
Yapının dış narteksinde Hz. İsa'nın hayatı, iç narteksinde de Meryem Ana'nın hayatını anlatan mozaikler bulunuyor.
Fatih’te bulunan ve 6’ncı yüzyılda Kariye Kilisesi olarak inşa edilen bina, İstanbul’un fethinden sonra 1511’de Sultan 2. Bayezid’in sadrazamlarından olan Atik Ali Paşa tarafından camiye çevrildi. Bu dönemde yapıya minare eklendi. Tarihi yapı, "Atik Ali Paşa Camii" veya "Kariye Camii" olarak anılmaya başlandı. Bakanlar Kurulu’nun 2 Ağustos 1945’te aldığı kararla Kariye Camii, müzeye dönüştürülmüştü.
Kariye, 21 Ağustos 2020 tarihli Erdoğan imzalı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle cami statüsüne çevrildi.
 Kariye Camii
Ayasofya'ya yine 2020 yılında tekrar cami statüsü verilmesi, Türkiye ile Yunanistan arasında tansiyonun yükselmesine sebep olmuştu.
|
Ancak görüşmenin ana odak noktasının bu değil, yine de iki ülke arasında yaratılan olumlu havayı sürdürecek başlıklar olması bekleniyor. Miçotakis’in ziyaretinde iki ülke arasında bir dizi anlaşma imzalanması da planlanıyor.
Türkiye-Yunanistan yumuşamasının ilk evrelerinde Doğu Akdeniz ve Ege sorunu gibi çözüm için iki tarafın arasında ciddi mesafe olduğu konular sonraya bırakıldı. Yaklaşan Avrupa Parlamentosu seçimleri nedeniyle bu gibi iki taraf arasındaki havayı gerebilecek başlıkların konuşulmasının yine ileri tarihteki görüşmelere bırakılması bekleniyor.
Mevcut işaretler, Miçotakis’e haziran ayında oy kaybettirme riski oluştursa da Yunanistan liderinin Türkiye ile normalleşmeye darbe vurabilecek bir açıklama yapmaktan veya adım atmaktan kaçındığına işaret ediyor.
Öte yandan Yunanistan, hem Türkiye’ye hem kendine fayda sağlayacak adımlar atmayı da sürdürüyor. Türk vatandaşları için kapıda vize uygulaması Yunanistan’a giden Türk turistlerin sayısında patlamaya sebep olunca Atina, ilk etapta 5 Ege adası için hayata geçirilen uygulamayı 10 ada için geçerli hale getirdi. Ancak bu tür adımlar, Yunan medyasında deniz yetki alanları gibi konularda hükümetin sessizliğinin eleştirilmesinin önüne geçmiyor.
Öte yandan Türkiye de Yunanistan'ın Ege Denizi ve İyon Denizi'nde nisan ayında iki yeni Deniz Parkı ilan edeceğini duyurmasına tepkiyi daha sınırlı tutmuştu. Dışişleri’nden yapılan açıklamada, “Yunanistan’ın, Ege sorunları bağlamında öteden beri hemen her platformdan istifade etme çabası içinde olduğu bilinmektedir. İlişkilerimizde son dönemde görülen yumuşamaya rağmen Yunanistan'ın bu defa da çevreyle ilgili hususları istismar ettiği görülmektedir. Ege sorunlarını ve egemenliği uluslararası anlaşmalarla Yunanistan’a devredilmemiş bazı ada, adacık ve kayalıkların statüsüne ilişkin hususları kendi gündemi çerçevesinde kullanmamasını Yunanistan’a tavsiye ederiz." denilmişti. Çeşitli kaynaklara göre Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Yerapetritis ile nisan sonunda yaptığı görüşmede bu konuyu gündeme getirdi. Bu bilgiler ışığında iki ülkenin krizleri kamuoyuna daha az yansıtarak, kurumlar arası temasla çözmeye çalıştığı sonucuna da varılabilir.
Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Yerapetritis de SKAI FM’e verdiği söyleşide muhalefetin çağrılarına rağmen Türkiye ziyaretini erteleme ihtimali üzerinde hiç durmadıklarını, görüşmelerin samimi bir havada geçmesini beklediklerini ifade etti.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, geçen aralık ayında 7 yıl sonra Yunanistan’ın başkenti Atina’ya gitmiş ve Miçotakis ile görüşmüştü. Bu görüşmede imzalanan Atina Bildirgesi'nde iki ülke, siyasi diyalog, pozitif gündem, güven artırıcı önlemler konularında devamlı, yapıcı istişarelerde bulunmayı taahhüt etti.
Erdoğan ve Miçotakis, 7 Aralık 2023'te Atina Bildirgesi'ni imzaladı
İki lider, pazartesi günü Ankara’da bir araya geldikten sonra Temmuz ayında da NATO zirvesinde görüşecek.
Son İstanbul ziyaretinden sonra kriz patlak vermişti
Miçotakis Türkiye’ye son olarak 2022’nin Mart ayında gelmiş ve İstanbul’da Erdoğan ile görüşmüştü. Bu görüşmeden yaklaşık 2 ay sonra ABD Kongresi’nde konuşan Miçotakis, isim vermeden Türkiye’ye F-16 satışının engellenmesi gerektiğini ima etmişti.
Erdoğan, bu konuşmanın ardından “Miçotakis benim için bitmiştir” demişti ve ilişkiler arasında yeni bir kriz patlak vermişti.
