Mayıs ayında yapılan iki seçimin ardından Türkiye’nin en önemli gündem maddelerinden biri yeni vergi artışları oldu. Uygulanan seçim ekonomisi, kur korumalı mevduat (KKM), yüksek enflasyon ve 6 Şubat’ta gerçekleşen Kahramanmaraş merkezli depremlerin etkisiyle Türkiye, neredeyse, her hafta yeni bir vergi artışıyla karşılaşırken Galatasaray Üniversitesi Öğretim Görevlisi, vergi uzmanı Dr. Nedim Türkmen, mevcut durumun sürdürülebilir olmadığına dikkat çekerek, vergi artışlarının devam edeceğini belirtti.
1 trilyon 119 milyar 514 milyon 513 bin TL’lik ek bütçe teklifi, 15 Temmuz sabahı Meclis’te yasalaşarak yürürlüğe girdi. Böylece Türkiye, 2022'nin ardından 2023'te de yıl ortasında ek bütçe hazırlamak zorunda kaldı. Ek bütçe ile 201,4 milyar lira gelir vergisi, 163,1 milyar lira Kurumlar Vergisi, 237,3 milyar lira dahilde alınan Katma Değer Vergisi (KDV), 306,6 milyar lira Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), 32,6 milyar lira Motorlu Taşıtlar Vergisi, 30 milyar lira damga vergisi, 28,6 milyar lira harçlar, 33,2 milyar lira Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi, 38,3 milyar lira diğer vergilerden gelir hedefleniyor. Vergi dışı gelirler ise 48,4 milyar lira olarak hesaplandı.
Bir başka ifadeyle ek bütçe ile gelen vergilerin 700 milyar liradan fazlası dolaylı vergiler ile finanse edilecek.
A'dan Z'ye birçok vergiye zam geldi
Bütçedeki bozulmanın ardından vergi artışları ise peşi sıra geldi. Seçimlerin ardından Motorlu Taşıtlar Vergisi’nin “bir defaya mahsus” yıl içerisinde iki kez alınması, temizlik ürünlerindeki KDV’nin yüzde 8’den yüzde 20’ye çıkarılması, KDV oranı yüzde 18 olan mal ve hizmetlerin KDV oranının yüzde 20’ye, KDV oranı yüzde 8 olan mal ve hizmetlerin ise KDV oranının yüzde 10’a çıkarılması, yurt dışından yolcu beraberinde getirilen telefon kullanım harcının 6 bin liradan 20 bin liraya yükseltilmesi, spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde vergi oranı yüzde 5'ten yüzde 10'a, at yarışlarında yüzde 7'den yüzde 14'e, diğer şans oyunlarında ise yüzde 10'dan yüzde 20'ye yükseltilmesi, noter, pasaport ve vize harçlarında yüzde 50 zam yapılması ve kurumlar vergisi oranının yüzde 20’den yüzde 25’e çıkarılması, en dikkat çekici vergi artışları olarak gündeme oturdu.
Cumartesi gecesi Cumhurbaşkanı'nın imzasıyla Resmi Gazete'de yayımlanan kararla birlikte akaryakıtta ÖTV tutarlarının artması, son büyük vergi artışı olarak kayda geçti.
"85 milyona ödetiliyor"
Vergi artışlarını T24'e değerlendiren Dr. Nedim Türkmen, seçim ekonomisi, KKM ve depremler nedeniyle seçimlerin ardından getirilen vergilerin sürpriz olmadığını belirtti. Türkmen, "Maaşların küçük bir bölümünün bağlandığı EYT’nin maliyeti 255 milyar lira. Bunun getireceği maliyet duruyor. En düşük memur aylığı 22 bin liraya çıkartıldı. Yıl sonuna kadar maliyeti 455 milyar lira. Bu yılın ilk 6 ayında, geçen senenin tamamındaki cari transfer değerine ulaşıldı. Bu yıl için bütçe açığı tahmini ise 659 milyar lira olarak korundu. Geçen seneden ertelenen ve henüz ödemediğimiz 20 milyar dolar doğalgaz borcunu da unutmayalım. Bu nedenle vergi artışları yeterli olmayacaktır" dedi.
"Yeni vergi artışları yolda"
KDV'nin 2 puan artırılmasının özellikle altını çizen Türkmen, "KDV tamamen tüketici üzerinde kalan vergi. Uygulanan seçim ekonomisi ve vaatlerin maliyeti 85 milyona ödetiliyor. Ek bütçede depreme vurgu yapılıyor ama 1 trilyondan ilave vergi gelirinin yalnızca 527 milyarı depreme harcanacak" diye konuştu.
Getirilen vergi artışlarının yetersiz kalacağını belirten ve yenilerinin yolda olduğunu vurgulayan Türkmen, "Özel iletişim vergisine çok yakın bir zamanda yükseltilecektir. Buzdolabı, televizyon gibi dayanıklı tüketim malzemelerine de ciddi bir ÖTV artışı gelecektir. Motorlu taşıt ÖTV’sinin yükselmesine gerek yok çünkü fiyatlar yükseldiği için bütün araçlar şu anda yüzde 80 ÖTV’ye tabii. Orada da fiyatlar yükseldiği için tahsilat hedefine ulaşılacaktır. Zaten harçlar da yüzde 50 artırılmıştı. Ancak ben bunların da yeterli olacağını düşünmüyorum. Ekim ayında Meclis açıldığında gelir vergisi mükelleflerine yönelik ek verginin gündeme gelebileceğini düşünüyorum. 4,4,5 milyon gelir vergisi mükellefi var, onları unuttuklarını düşünmüyorum" ifadelerini kullandı.
Bütçe, ilk 6 ayda yaklaşık 500 milyar lira açık vermişti
Türkmen'in ifadelerini destekleyen bir diğer olgu, pazartesi günü yayımlanan "Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri" oldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre haziranda gelirler 268,2 milyar lira, harcamalar ise 487,8 milyar lira olarak gerçekleşti. Haziran ayında bütçe, 219,6 milyar liralık rekor açık verdi.
Haziran'da faiz dışı denge ise 182,2 milyar lira açık vererek 2023 rekorunu kırdı. Haziran 2022'de ise bütçe dengesi 31 milyar lira, faiz dışı denge ise 18,2 milyar lira açık vermişti.
Öngörülen açığın neredeyse dörtte üçüne ulaşıldı
Ocak-haziran dönemini kapsayan yılın ilk 6 ayında ise bütçe gelirleri 1 trilyon 880 milyar lira olurken, harcamalar ise 2 trilyon 363 milyar lirayı aştı. Yılın ilk 6 ayında bütçe dengesi 483 milyar 227 milyon lira açık verdi. Aynı dönemde faiz dışı denge ise 207,9 milyar lira açık verdi. 2022'nin ilk 6 ayında bütçe 93,5 milyar lira, faiz dışı denge ise 228,2 milyar lira fazla vermişti.
Yılın ilk 6 ayında, 2023 bütçesinde öngörülen 659 milyar lira seviyesindeki bütçe açığının yüzde 73,3’üne ulaşıldı.
Ek bütçeden önce bütçe açığının 2 trilyon liraya ulaşacağını hesapladığını belirten Türkmen, bütçedeki durumun hala sorunlu olduğunu vurguladı. Meclis'ten geçen yasaya göre 2023 yılı için Hazine ve Maliye Bakanı ile Cumhurbaşkanı tarafından artırılan net borç kullanım tutarının 3 katı olarak uygulanacak olması, ilave borçlanmalara gidileceği şeklinde yorumlanmıştı.
"Giderler, dolaylı vergilerle finansa edilmeye devam edecek"
Aynı verilere göre yılın ilk 6 ayında KDV ve ÖTV’nin, toplam vergi gelirleri içerisindeki payı yüzde 50’yi; dolaylı vergilerin payı ise yüzde 63’ü geçti. KDV ve ÖTV gibi her gelir grubundan eşit seviyede alınan dolaylı vergiler, Türkiye’nin vergi gelirinin yaklaşık üçte ikisini oluşturuyor.
Türkmen, Türkiye'nin dolaylı vergilere dayalı vergi sisteminde yakın zamanda büyük bir değişim beklemediğini belirterek "Hukuka uygun bir şekilde yeni gelir ve kurumlar vergisi almaya çalışsanız 1 Ocak 2024’te yürürlüğe girecek ve bir yıl sonra o paralar kasaya girecek. Ancak KDV, ÖTV artınca bir sonraki gün tahsilata başlıyorsunuz. Bu konforu kimse bırakmaz. Dolayısıyla yine giderleri KDV ve ÖTV ağırlıkla olmak üzere dolaylı vergilerle finansa edilmeye devam edilecek. Yakın zamanda bir değişiklik olmaz." değerlendirmesini yaptı.
