Elle oynama var mı? Top çizgiyi geçti mi? Golden önceki pozisyon ofsayt mıydı? Bu ve benzeri tartışmalar, modern futbolun günümüzdeki kurallarla oynanmaya başlandığı 19'uncu yüzyıldan bu yana hemen hemen her maçın ardından yaşanıyor. Pek çok futbolsevere göre bu tartışmalar, aslında futbolun tadı tuzu niteliğinde. Zira hem gazetelerin spor sayfalarında hem de televizyonlardaki futbol programlarında, tartışmalı pozisyonlar ve hakem kararları, en az maçla ilgili teknik-taktik analizler kadar geniş yer tutuyor. Taraftarların maç sonu sohbetlerinde bir golün nizami olup olmadığı ya da gösterilen kartların doğruluğu hararetli şekilde tartışılıyor. Diğer yandan karşılaşmaların sonucuna doğrudan etki eden ve büyük haksızlıklara neden olabilen hakem hatalarının, zaman zaman taraftar grupları arasında fiili çatışmalar çıkaracak boyutlara kadar vardığı da görülüyor.
İşte tüm bu tartışmalara bir nokta koymak amacıyla, futbol oyun kurallarının belirlenmesi ve değiştirilmesinden sorumlu olan Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB), kademeli olarak Video Yardımcı Hakem uygulamasına geçilmesini kararlaştırdı. İngilzce "Video Assistant Referee” ifadesine atıfla kısaca "VAR” olarak adlandırılan uygulama, aralarında Almanya'nın da bulunduğu pek çok ülkede denenmeye başlandı. Ancak daha deneme safhasında olmasına rağmen uygulamaya dair eleştiri yağmuru artarak devam ediyor. Eleştiriler, uygulama şeklinden kullanılan teknolojiye kadar geniş bir yelpazeye uzanıyor.
Sadece dört durumda müdahale öngörülüyor
Aslında VAR uygulaması kağıt üstünde son derece basit ve makul görünüyor. Sadece şu dört durumda video yardımcı hakemin devreye girip, pozisyonun kurallara uygun olup olmadığını denetlemesi öngörülüyor:
- Gol: Faul, el ya da ofsayt var mı? Hakemin gözünden kaçan başka bir kural ihlali söz konusu mu?
- Penaltı: Ceza sahası içinde hakemin görmediği ya da yanlış değerlendirdiği bir hareket yapıldı mı?
- Kırmızı kart: Yine hakemin görmediği ya da yanlış değerlendirdiği kırmızı kartlık bir eylem var mı?
- Oyuncuların karıştırılması: Hakem sarı ya da kırmızı kartı doğru oyuncuya mı gösterdi?
Ancak buna rağmen özellikle Almanya'daki maçlarda video yardımcı hakemlerin hemen hemen her tartışmalı pozisyonda devreye girmesi, hem yetkililerin hem de izleyicilerin keyfini kaçırıyor. Almanya'daki VAR uygulamasının partnerlerinden Köln Spor Yüksekokulu uzmanları bu konudaki eleştirilerini açıkça dile getirirken, konun diğer etkin aktörleri olan Alman Futbol Federasyonu (DFB) ve Alman Ligleri Kulüpler Birliği (DFL) yetkilileri ise henüz sessizliğini koruyor.
Diğer spor dallarında başarıyla uygulanıyor
Oysa diğer spor dallarında video kanıtı sistemi, uzun yıllardır son derece başarılı bir şekilde uygulanıyor. Özellikle ABD'de Amerikan futbolu (NFL), buz hokeyi (NHL) ve beyzbol (NBL) gibi takım sporlarında antrenörler, kendilerince tartışmalı buldukları pozisyonların saha kenarındaki monitörden izlenerek karar verilmesi için talepte bulunabiliyor. Ancak koçların sadece belli sayıda itiraz hakkı bulunuyor.
Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) ise bu uygulamaya karşı çıkarak futbol antrenörlerine böyle bir hak tanımadı ve pozisyonlara dair ikaz görevini saha kenarındaki ekran başında karşılaşmaları izleyen hakemlere verdi.
Çim hokeyinde de 2008 yılında başlayan video hakem uygulaması artık iyice yerleşti ve yaşanan küçük sorunlar hariç başarıyla işliyor. Geride kalan yıllar boyunca bu uygulamanın sürekli geliştiğini ve olgunlaşarak bugünkü hâlini aldığını belirten Alman Çim Hokeyi Erkek Milli Takımı Antrenörü Stefan Kermas, sözlerini şöyle sürdürüyor: "Bizde sadece gol pozisyonlarında oyuncuların video hakeme başvurulmasını talep etme hakları var. Anlaşılan futbolda henüz tüm olasılıklar düşünülmedi. Bizim sporumuzda video hakem, oyunun daha âdil sonuçlanmasına önemli bir katkı yapıyor.”
İtalya'da da isyan var
VAR uygulmasının denendiği diğer önemli liglerde de şikayetler had safhada. Örneğin İtalya ligi Seri A'nın kıdemli şampiyonu Juventus'un efsanevi kalecisi Gianluigi Buffon, "Video yardımcı hakem uygulaması devreye girdiğinden bu yana, maçlar sık sık kesilir oldu. Oyun tempomuzu ve konsantrasyonumuzu kaybediyoruz” diye serzenişte bulunuyor. İtalya Merkez Hakem Komitesi Başkanı Nicola Rizzoli de, "VAR uygulamasının karşılaşma boyunca daha az kullanılması gerekiyor. Hakemler her şüpheli durumda video görüntülerine başvurmamalı” diyor.
Gelecek sezondan itibaren İspanyollar da VAR ile tanışacak. O zaman Messi, Ronaldo ve diğer yıldızlar da muhtemelen bu sistemin nimet mi yoksa külfet mi olduğunu sorgulamaya başlayacak. Hokey antrenörü Kermas, her şeye rağmen ümitli konuşuyor: "Projeye daha fazla zaman tanınmalı. Eminim uygulama olugunlaştıkça futbol maçlarına da olumlu şekilde etki edecektir.”
Jörg Strohschein
© Deutsche Welle Türkçe
