Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) Sputnik 1 uydusunu uzaya fırlatması ile başlayan uzay yolculuğu 60'ıncı yılını geride bıraktı. Artık uzay çalışmalarında özel şirketlerin payı giderek artıyor.
İnsanoğlunun uzay macerası 4 Ekim 1957'de Sovyetler Birliği'nin "Sputnik 1" uydusunu fırlatması ile başladı. 60 yıllık uzay çalışmaları tarihinde insanoğlu Aya ayak bastı, Satürn ve Venüs'e uzay araçları gönderdi, Mars'ta uzay araçları dolaşıyor, Dünyanın çevresinde binlerce uydu seyrediyor. Kızıl gezegene insanlı uzay aracı gönderme hazırlıkları sürüyor. 45 yıl önce son astronotun indiği Ay da yeniden bilim adamlarının ilgi odağı oldu. İşte uzay çalışmalarındaki son duruma ilişkin merak edilenler:
Rusya neden 2030 yılına kadar Ay'a kozmonot göndermek istiyor?
Yanıtı kulağa çelişkili gelebilir: Rus uzay dairesi Roskosmos'un sözcüsü, "Ay'a gitmeden Mars'a gidilmez" diyor. Sözcü, Mars'a gitmeyi teknik bakımdan kolaylaştırmada Ay'ın "etüt edilmesinin" önemli bir etap olacağını söylüyor. Rusya aynı zamanda Sovyetler Birliği'nin on yıllar önce kaldığı yerden devam etmeyi de planlıyor. 1970'li yıllarda Moskova yönetimi teknik problemler nedeniyle Ay yolculuğu projesini rafa kaldırmıştı.
Rusya'nın Ay yolculuğu planları hangi aşamada?
Roskosmos Ay'ı birkaç etapta keşfedecek. 2019 yılında yeryüzünün uydusuna ilk araştırma aracı gönderilecek. 2020'lerin başlarında Ay'ın çevresini tarayacak olan uyduyla yüzey etütleri yapılacak. İlk kozmonotun Ay'a inmesinden önce insanlı bir uzay gemisi Ay çevresindeki yörüngeye oturtulacak.
ABD için Mars mı, Ay mı daha önemli?
Bu soruya farklı yanıtlar veriliyor. Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi NASA Mars araştırmacılığında oldukça yol aldı. Kızıl gezegenin çevresinde çok sayıda uydu dolaşıyor. Mars'ın yüzeyi iki ‘Rover' ile inceleniyor. Yakında bir ‘Rover' daha yola çıkacak. İnsanlı bir uzay aracıyla Mars'ın çevresindeki uçuş da NASA'nın planları arasında.
Baracak Obama ‘Mars'a yolculuk' projesine kendini adamışken, Donald Trump'un başkanlığa seçilmesinden sonra bazı projeler donduruldu. Başkan Trump Ay'a yolculuğu kızıl gezegene tercih ediyor. Mars'a yolculuk altı ay, Ay'a yolculuk ise üç gün sürüyor. Eski NASA yetkililerinden John Grunsfeld Trump'u eleştirmiş ve "Ay ziyaret edilmeye değer, ama yaşanacak yer değil. Mars'a uçması ise NASA'ya yeniden prestij kazandırır” demişti.
Özel uzay şirketlerinin de Mars projesinde payı var mı?
Özel şirketler önemli rol oynuyor. NASA, başta milyarder Elon Musk'un SpaceX'i ile Boeing ve Orbital Sciences olmak üzere yıllardır birçok özel şirketle sıkı işbirliği yapıyor. NASA uzay aracı ve roket siparişlerini bu şirketlere vererek hem kapasitesini rahatlatıyor, hem de maliyeti düşürüyor. Elon Musk daha da cesur planlar yapıyor. 2024 yılında Mars'a astronot göndereceğini söyleyen Musk bu uzun yolculuk için kendi roketini de geliştireceğini açıkladı.
ESA'nın Ay'da köy kurma fikri gerçekçi mi?
Avrupa Uzay Dairesi (ESA) Başkanı Jan Wörner uzun vadede uluslararası uzay istasyonu ISS'in yerini Ay'da kurulacak bir merkezin alması için girişimlerde bulunuyor. "Ay köyü" için ortak arayan Wörner, Ay'daki istasyonun turizm, araştırma ve değerli madenlerin işletilmesi açısından yararlı olacağını söylüyor. Rusya gibi Avrupa Uzay Dairesi de Ay'ın Mars misyonu için zıplama tahtası olabileceğini düşünüyor. ESA projeyi programına dâhil etmediği için henüz somut bir takvim veremiyor. ESA'nın Ay istasyonu projesi büyük yankı topladı.
Çin de Ay için hazırlık yapıyor mu?
Çin'in Ay yolculuğuna hazırlık çalışmaları hızla sürüyor. Çin 2020 yılından önce Ay'ın yörüngesine bir araştırma aracı daha göndermeyi planlıyor. ‘Chang'e-5' adlı Ay robotu topladığı numuneleri dünyaya getirecek. Aynı zamanda 2020 yılından önce Ay'ın dünyadan görülmeyen yüzüne iniş projesi de Çin'in gündeminde. 15 ila 20 yıl sonra Çin'in ilk insanlı uzay aracının Ay'a inmesi için de hazırlık yapılıyor.
Soğuk Savaş yıllarında olduğu gibi yeniden 'uzayda yarış' mı başlıyor?
Rekabet yılları geride kaldı. Gerçi uzayda isim yapmış ülkeler iddialı planlar hazırlıyor. Ancak son yıllarda tek başına teknik zorlukların aşılıp, astronomik maliyetin kaldırılamayacağı idrak edildi. Taraflar yeryüzündeki kriz dönemlerinde uzayda köprüler kurulabileceğini söylüyor. Nitekim Rusya ve ABD kısa süre önce Mars misyonuna hazırlık amacıyla Ay çevresindeki yörüngesinde uçacak insanlı uzay istasyonu kurulmasını kararlaştırdılar.
