Ukrayna krizi: Türkiye'nin insansız hava araçları dünya genelinde çatışmaları nasıl şekillendiriyor?

İnsansız hava araçlarının, Rusya ile Ukrayna arasındaki mevcut kriz de dahil olmak üzere, dünya pek çok yerindeki çatışmalar için önemi her geçen gün artıyor.

Bu konuda, Rusya ve Ukrayna'nın güneyinde, Karadeniz'in karşısında uzanan bir ülke, son zamanlarda çokça ilgi görüyor.

Türk yapımı insansız hava araçları (İHA), Rusya karşısında konuşlanabilecek Ukrayna kuvvetleri için önemli bir rol oynuyor, tıpkı dünyanın diğer bölgelerindeki çatışma noktalarında olduğu gibi.

İşte Türkiye'nin gelişen İHA gücü hakkında bilmeniz gerekenler:

Türkiye bu konuda ne kadar büyük bir oyuncu?

NATO'nun bir parçası olan Türkiye, Batı ülkelerinin askeri ittifakının tek Müslüman üyesi.

ABD'den sonra ittifaktaki en büyük ikinci orduya sahip ve askeri teknolojisini müttefikleriyle paylaşıyor.

Türkiye'den bağımsız bir savunma analisti olan Arda Mevlütoğlu, "Ankara hükümeti son 20 yılda önemli bir insansız hava aracı kuvveti oluşturdu" diyor.

"İnsansız hava araçlarını, sınırdaki (PKK karşısında) güvenlik operasyonlarında 1990'ların ortalarından beri etkin bir şekilde kullanıyorlar.

"Ülkenin savunma sanayisinde, insansız hava aracı teknolojisinin geliştirilmesine öncelik verildi. Operasyonel ve üretim kapasitesi açısından Türkiye, İsrail dışında bölgede eşi olmayan bir konumda bulunuyor."

Türkiye'nin insansız hava aracı üreticileri hakkında ne biliyoruz?

Türkiye'de iki ana insansız hava aracı (İHA) üreticisi var.

En çok aranan Bayraktar TB2 ve Bayraktar Akıncı insansız hava araçlarının üreticisi Baykar Savunma.

Şirketin teknik müdürü Selçuk Bayraktar'ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın damadı olması suretiyle yakın aile bağları bulunuyor.

TAI Anka ve TAI Aksungur araçlarının üreticisi Türk Havacılık ve Uzay Sanayii de diğer bir büyük imalatçı firma.

Mevlütoğlu'na göre, Türk Silahlı Kuvvetleri ve güvenlik teşkilatları "Çok sayıda daha küçük gözetleme veya kamikaze araçlarına ek olarak" bu insansız hava araçlarının 150'den fazlasını kullanıyor.

Türkiye'nin Ukrayna ile nasıl bir askeri ve ticari bağı var?

Türkiye, 2019'dan bu yana Ukrayna'ya onlarca Bayraktar TB2 silahlı insansız hava aracı (SİHA) sattı.

Ülkenin doğusunda Rus destekli isyancılara karşı savaşan Ukrayna da bir gün Türkiye ile birlikte NATO koalisyonuna katılmak istiyor.

Kiev ayrıca sınırlarında konuşlanan Rus kuvvetlerinin olası bir kara işgaline karşı da hazırlanıyor.

3 Şubat'ta Cumhurbaşkanı Erdoğan, iki ülke arasındaki insansız hava aracı ticaretini genişletmek için bir anlaşma imzalamak üzere Ukrayna'yı ziyaret etti.

Reuters'a konuşan Ukrayna Savunma Bakanı, anlaşmanın "Türk üreticilerin Ukrayna'da bir insansız hava aracı fabrikası kurması için elverişli koşullar yarattığını" ve böylece tüm araç serisini kendilerinin üretebileceklerini söyledi.

• Erdoğan: Rusya ile Ukrayna arasında liderler seviyesinde bir zirveye ev sahipliği yapabiliriz

Rusya bu konuda ne diyor?

Geçtiğimiz Ekim ayında Ukrayna ordusu, Türk yapımı bir insansız hava aracının Rus destekli ayrılıkçılara ait bir D-30 topunu imha ettiğini gösterdiğini belirttiği bir video paylaştı.

Bu iddia Rusya tarafından eleştirildi ve Kremlin Türkiye'yi, insansız hava araçlarının "bölgeyi istikrarsızlaştırma" riski taşıdığı konusunda uyardı.

Ankara, Rusya ile Ukrayna arasında arabuluculuk yapmayı da teklif etti. Fakat bu öneri insansız hava aracı satışlarıyla çetrefilli bir hale geliyor.

Türkiye'nin Rusya'yla ilişkileri, Suriye'deki savaş patlak verdiğinden bu yana karmaşıklaştı.

Ankara ve Moskova'nın Suriye'de çıkar çatışması var. Fakat iki ülke işbirliğini geliştirmek için adımlar attı.

Türkiye'nin NATO ve ABD'den gelen sert eleştirilere rağmen Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi satın alması, Erdoğan'ın Rusya ile yakınlaşmasının bir örneği olarak görüldü.

Türkiye'nin araçları Ukrayna krizinin yönünü değiştirebilir mi?

Ukrayna'da kaç tane Bayraktar TB2 bulunduğu kesin olarak bilinmiyor.

Fakat Mevlütoğlu, "TB2, Ukrayna'nın Donbas bölgesindeki ayrılıkçı milislere karşı etkili olması için önemli bir potansiyele sahip." diyor.

İnsansız hava aracı, gelişmiş bir elektro-optik kamera, bir veri bağlantı sistemi ve iki ya da dört hassas güdümlü savaş malzemesi ile donatılıyor.

Bu özellikler, "Hedefler belirlemesine ve onları kendi güdümlü bombalarıyla vurmasına" yardımcı oluyor.

Mevlütoğlu, İHA'ların bu yeteneğinin Donbas'ta savaşan milis güçler gibi hareketli hedeflere karşı çok önemli olduğunu söylüyor.

Ancak Rusya'ya karşı tam ölçekli bir silahlı çatışma olursa, bu araçların ne kadar etkili olacağı hakkında şüpheleri var:

"Rus Silahlı Kuvvetleri, hem nicelik hem de teknoloji bakımından Ukrayna üzerinde ezici bir üstünlüğe sahip."

Hangi ülkelerde Türkiye yapımı İHA bulunuyor?

Türkiye'nin İHA satışları her geçen gün artıyor.

İhracat verilerinde ticaret anlaşmalarında satılan İHA sayısına dair özel bir bilgi içermese de 15'ten fazla ülkenin Türk yapımı Bayraktar ve TAI araçları sipariş ettiği tahmin ediliyor.

Suriye, Libya ve daha yakın zamanda Dağlık Karabağ'daki çatışmalarda etkili olduğunu kanıtlayan Bayraktar TB2 özellikle talep görüyor.

Eylül 2020'de başlayan ve 44 gün boyunca Ermenistan ve Azerbaycan arasında devam eden çatışmalarda Azeri kuvvetleri, Ermenistan'ın askerlerini, askeri araçlarını, topçularını ve hava savunma sistemlerini Türk yapımı insansız hava araçlarıyla hedef aldı. Araçlar Azerilerin tartışmalı bazı bölgelerdeki kontrolü yeniden kazanmalarına yardımcı oldu.

Geçen yıl Mayıs ayında Polonya Savunma Bakanı, Türkiye'den 24 SİHA alacaklarını söyledi; böylece bunu yapan ilk NATO üyesi oldu.

Afrika da büyük bir pazar.

Mevlütoğlu, "Türkiye, özellikle Afrika pazarında Çinli üreticiler için ana rakip gibi görünüyor" diyor.

Fas, Cezayir, Ruanda, Nijerya ve Etiyopya'nın Türk yapımı İHA'lara ilgi gösterdiği biliniyor.

Askeri anlaşmalar kamuoyuna açıklanmasa da Türkiye geçen yıl Etiyopya ile bir savunma işbirliği anlaşması imzaladı. İhracat verileri de havacılıkta keskin bir artış olduğunu gösteriyor. Geçen yıl Aralık ayında ABD yetkilileri, Türkiye'nin Etiyopya'ya yaptığı insansız hava aracı satışlarıyla ilgili endişelerini de dile getirmişti.

Ancak Türkiye, askeri donanımı için yeni pazarlar arayabilir.

Mevlütoğlu, "İHA'nın satışı, sürekli askeri-endüstriyel ilişkiler kurulmasını sağlayacak ve bu da Türkiye'nin askeri, diplomatik ve ekonomik nüfuzunu genişletmesi için faydalı olacak" diyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan Afrika'daki talebin ilk elden tanığı olmuş, geçen yıl Ekim ayında Angola, Nijerya ve Togo'yu gezerken "Afrika'da nereye gitsem herkes İHA'ları soruyor" demişti.