Gonca Tokyol & Metin Kaan Kurtuluş
Sosyal medya devi Twitter, Türkiye'de açılan ve AKP'ye destek veren 7 bin 340 "sahte devlet bağlantılı enformasyon operasyonu yapan" hesabı kapattığını duyurdu.
Twitter, ilgili verileri Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü(ASPI) ve Stanford İnternet Gözlemevi(SIO) ile yaptığı işbirliği aracılığıyla kamuya açtı. Paylaşılan verilere göre Twitter; Çin, Rusya ve Türkiye'de bu tür faaliyetler gösteren toplam 32 bin 242 hesabı kalıcı olarak sildi.
Yapılan açıklamaya göre Twitter, 2020'nin başında Türkiye'de yaşayanları hedef alarak bilgi yayan ve "orijinal içerik" üretmeyen, farklı hesaplardan oluşan ağlar tespit etmeye başladı. Hesapların teknik göstergeleri ve yaptığı paylaşımlar üzerinde yapılan analiz sonucunda AKP'nin söylemlerini yaymaya çalıştıkları ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'a "çok ciddi" destek verdikleri görüldü. Yapılan teknik incelemeler bahsi geçen ağların AKP Gençlik Kolları ile bağlantılı olduğunu ve bilgi yaymak için sahte hesapların yanı sıra bilgisayar korsanlığı gibi yollarla ele geçirilmiş birçok çalıntı hesap kullanıldığını da gösterdi.
7 bin 340 hesaptan 37 milyon paylaşım
SIO'nun yaptığı incelemeye göre bu 7 bin 340 hesabın oluşturduğu ağ yaklaşık 37 milyon paylaşım yaptı. Yapılan paylaşımlarda AKP övülürken, başta Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve Cumhuriyet Halk Partisi(CHP) olmak üzere muhalefet sıkça eleştirildi.
Stanford raporunda, AKP'nin 2013'teki Gezi eylemleri sırasında sosyal medya üzerinden kamuoyu düşüncesini şekillendirmesi ve muhaliflere karşı çıkması için 6 bin kişiyi işe aldığını da aktardı. Stanford Araştırmacıları, "AK Troller" adlı bu grubun sıklıkla gazetecileri, politikacıları ve muhalifleri hedef aldığını ve bazılarının hesaplarını çaldığını ifade etti.
DFRLab, 2019'da yaptığı bir incelemede Türkiye'nin Suriye'nin kuzeydoğusundaki SDG'ye düzenleyeceği operasyona destek verilmesi için yine orijinal içerik üretmeyen hesapların çalışma yaptığını tespit edilmişti.
Görsel: Bahsi geçen şebekedeki hesaplardan yıllara göre yapılan paylaşım sayısı /Kaynak: SIO
Ana bulgular: Retweet şebekesi gözlemledik
Stanford'un araştırma sonucunda ulaştığı anahtar bulgular şöyle:
- Birçok uydurma karakter tespit ettik. Bu hesapların hepsi aynı gün, benzer isimlerle açılmış. Ayrıca birkaç tane AKP yanlısı 'retweet şebekesi' gözlemledik.
- Silinenler arasında AKP'yi övmek için kullanılan ve tek bir merkezden yönetilen çalıntı hesaplar bulunuyordu.
- Engellenen hesaplar arasında bazı muhalif hesaplar da bulunuyor. Twitter'a göre bu hesaplar bahsi geçen şebeke tarafından çalındığı için silindi.
- Bu hesaplardan atılan tweetler HDP'yi eleştiriyor, partiyi teröristlik ve sosyal medya operasyonları yapmakla suçluyordu. Hesapların CHP'yi eleştiren tweetler attığı da görüldü.
- Tweetler Cumhurbaşkanı Erdoğan'a yeni güçler veren 2017 Anayasa Referandumu'nun yapılmasına destek veriyordu.
- Türkiye'nin Suriye'ye yaptığı askeri müdahaleye verilen desteği arttırmayı hedefleyen paylaşımlar yapıldı. Türkiye'nin 2019'un Ekim ayında Suriye'nin kuzeydoğusuna yaptığı operasyonun uluslararası kamuoyunda meşru görülmesini sağlamayı hedefleyen İngilizce paylaşımlar da yapıldı.
- Tweetler bazı politika reformları yapılması için hükûmete baskı yaptı. Bunlar arasında tarım sektörüne daha çok gıda mühendisi atanması, KYK borçlarının silinmesi, eski memurların emeklilik yaşının düşürülmesi gibi talepler bulunuyor. Bu paylaşımlar hükûmetin beklenen yasa değişikliğine destek sağlamak için mi yapıldı yoksa başka bir organizatör mü bu yönde emir verdi bilinmiyor. Şunu hatırlatmak isteriz; Bir noktada hükûmet bir yasa değişikliğinden bahsederken, konuya Twitter'da desteğin çok yoğun olduğunu dile getirmişti.
- Paylaşımlar Türkiye'yi Suriyeli sığınmacıları kabul ettiği için överken, Batı'nın konuyla ilgili politikalarını yerdi.
Görsel: 'Ömer Beşparmak' ismiyle açılan farklı hesaplar ve yapılan benzer paylaşımlar
Kullanılan teknikler ve hesap hareketleri
Stanford İnternet Gözlemevi’nin hazırladığı raporda, ağın büyümesiyle birlikte operasyonun giderek daha da hızlı büyümeye başladığı belirtilirken; ortalama bir tweet’in yaklaşık 3.7 etkileşim (beğeni+cevap+retweet) aldığı kaydedildi.
Rapora göre, ağdaki hesaplar sıklıkla başka kullanıcılarla da etkileşime geçti; en çok etkileşime geçilen AKP’li yerel siyasetçi de ‘@Lokman_Erturk’ ve çoğunlukla emekli astsubayların özlük hakları konusunda paylaşım yapan ‘@HikmetYT1’ ve ‘@is1234tan1’ hesapları oldu.
Twitter’ın kapattığı hesaplar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la da toplam 1.7 milyon kez iletişime geçti. Bu ya retweet ya da Erdoğan’ın hesabından yapılan paylaşımlara cevap verme şeklinde oldu.
Görseller: "AK DAVAM" ve "AK HİLÂL" şebeklerinde bulunan hesaplar /Kaynak: Twitter&SIO
Düzenli etkileşim kurulan hesaplar
Raporda, ağdaki hesapların düzenli olarak etkileşim kurdukları kullanıcılar arasında AKP’nin resmi Twitter hesabı ‘@AKparti’, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı ‘@tcbestepe’, Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak ‘@BeratAlbayrak, Adalet Bakanı Abdülhamit Gül ‘@abdulhamitgul’ ve eski Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek’in ‘@06melihgokcek’ olduğuna da dikkat çekildi.
Kullanıcıların Cumhurbaşkanlığı’nın internet sitesi dışında çoğunlukla haber ve eğlence sitelerine ait linkleri paylaştığını tespit eden SIO, tweetlerdeki bağlantıların da genel olarak Erdoğan’ı öven içeriklere yönlendirdiğini aktardı.
Ağdaki hashtag’lerin çoğunlukla ‘belli siyasi amaçlar’ doğrultusunda oluşturulduğu ve büyük kısmının siyasi kampanyalar çerçevesinde kullanıldığını tespit eden raporda, şu örnekler verildi:
-#5bingidamuhendisi, hükümetin tarım sektöründe 5 bin gıda mühendisi istihdam etmesini talep eden bir kampanyaya referans veriyor. Bu hashtag sadece Eylül 2018 ve Kasım 2019 arasında kullanıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı, konu hakkındaki pozisyonunu Mart 2020’de açıkladı.
-#1416ylsy, #1416ylsytazminat, ve #Faizaf etiketleri hükümetin yurt dışında eğitim görenlere verilen bursların faiz ödemelerini affetmesi talebi için kullanıldı. Bu konu hâlâ sürüyor. Bakan Ziya Selçuk, Ocak 2020’de yasada değişikliklerin devam ettiğini söyledi ve 30 Mart’ta da hükümete yakın bir gazete, konunun Twitter’da ne kadar popüler olduğuna dair bir haber yayımladı.
Ağdaki hesapların destek verdiği talepler arasında Vergi Usül Kanunu’nun 359. Maddesi’nde değişiklik yapılması gibi kampanyalar da bulunduğunun aktarıldığı raporda, bu ilişkiye dair şu yorum yapıldı:
“Bu hesaplar ile AKP arasında kesin bir ilişki olup olmadığı belirsiz olsa da bu etiketlerin hükümeti saygılı biçimde muhatap alarak ve bir düzenleme talep ederek gelecek reformlar için bir meşruluk yaratma strateji olması da mümkündür. Aynı zamanda bu politikalarla ilgili tweet atan hesapların ağın diğer bölümlerini yöneten aynı kişilerce yönetilmiyor olması da mümkündür.”
Görsel: Bahsi geçen hesapların en çok kullandığı 'hashtag'ler (sol sütun) ve en çok yönlendirme yaptığı siteler (sağ sütun) /Kaynak: SIO
Elon Musk hesapları
Araştırmanın ana odak noktası olmasa da, ağın içinde finansal fayda elde etmek için kullanılan hesaplar da bulundu. Stanford, bu hesaplara örnek olarak TESLA CEO’su Elon Musk adına açılan iki sahte hesabı ele aldı:
- @eIunmosk (Hesapta görünen isim Elon Musk, 2012’de yaratılmış, 126 bin 655 takipçi)
- @eIanmusk (Hesapta görünen isim Elon Musk, 2011’de yaratılmış, 103 bin 271 takipçi)
İncelemelerde bu hesapların sıklıkla Elon Musk’ın gerçek hesabına tweet atanlara yanıt vererek onları bir kripto para çekilişine katılmaya davet ettikleri, ayrıca Musk’ın paylaşımlarında kullandığı dili kullanmaya çalıştıkları görüldü.
Görsel: Sahte Elon Musk hesaplarının paylaştığı linklerin yönlendirme yaptığı site
SIO’dan araştırmacılara “AKP’nin gideceği yönü anlamak” için tavsiye
Stanford, araştırmacıları AKP'nin gelecekte ne yönde hareket edeceğini ve hangi konulara öncelik vereceğini önceden görebilmek için AKP yanlısı "retweet şebekeleri"nde yer alan ve hâlâ aktif olan hesapları gözlemlemelerini tavsiye etti.
Sonuç kısmında, "Eğer bu hesaplara parti destek veriyorsa, elitlerin, yapılacak yasa tasarılarına desteği arttırmak ve hükûmeti vatandaşların ihtiyaçlarına yanıt veriyormuş gibi göstermek için sosyal medyayı kullandığı varsayılabilir" denildi.
