Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) 25 Eylül'de yaptığı bağımsızlık referandumundan sonra Türkiye ile ilişkileri bozuldu. Referandumdan sonra Türkiye, IKBY'ye yaptırım kararı aldı. Yaptırımlar kapsamında, hava sahasını kapattı. Türkiye’nin, hava sahasını kapatmasının ardından Erbil’in yolu da değişti. Erbil’e gitmek isteyenler Bağdat Uluslararası Havalimanı ile Habur Sınır Kapısı arasında tercih yapmak zorunda. Barzani yönetimiyle yaşanan gerilimin ardından ortaya çıkan yeni dönem güzergâhlarının ikisi de uzun ve karmaşık.
Uçakla Diyarbakır, Mardin, Şırnak
İstanbul’dan otobüsle Erbil’e gitmek için 32 saat yolculuğa katlanmak istemeyen yolcular için bir başka alternatif, İstanbul veya Ankara’dan Diyarbakır, Mardin ve Şırnak’a uçakla gidip oradan da otobüsle Habur Sınır Kapısı’nı geçerek Erbil’e ulaşmak. Bu güzergâhı takip etmek için Atatürk Havalimanı’ndan Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı’na giden bir uçağa biniyoruz. Yolcuların bir kısmı Kuzey Irak’a gideceklerden oluşuyor. 1.5 saat süren uçak yolcuğundan sonra Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı’na varıyoruz. Havalimanında bekleyen taksiler ‘Cizre, Silopi, Habur’ diye bağırarak müşteri çekmeye çalışıyor. Pazarlık yaptığımız taksiciler Cizre otogarı için 50 lira, Habur Sınır Kapısı içinse 130 lira istiyor. Taksi şoförü Serhat Budak, “Kuzey Irak’a gitmek için uçakla buraya gelen yolcuların iki alternatifi var. Ya Cizre otogarına gidip oradan otobüsle Irak’a gidecek veya Habur Sınır Kapısı’na gidip oradan taksiyle Irak’a geçecekler” diyor. Biz ilk yolu takip edip Erbil’e gitmek için Cizre’den geçen bir otobüste karar kılıyoruz.
Cizre'den 10 saat
Hürriyet'ten İdris Emen'in haberine göre, Cizre otogarına yanaşan bir otobüse biniyoruz. İçinde 5 Avrupa, 15 Irak vatandaşı bulunuyor. Geri kalanlar ise Türk. Sağımda oturan Erbilli Yunus Ahmed referandumdan birkaç gün sonra uçakla Erbil’den İstanbul’a, oradan da Prag’a akrabalarının yanına gitmiş. Ancak şimdi karayoluyla Erbil’e dönmek zorunda kalmış. “Dönüşte de aynı güzergâhı kullanacaktım. Ancak İstanbul’dan Erbil’e giden uçak seferleri iptal olunca Prag’dan İstanbul’a, oradan Diyarbakır’a geldim. Diyarbakır’da da otobüse bindim” diyor.
Cizre’den Erbil’e karayolu ile yolculuk 8-10 saat sürse de süre Habur Sınır Kapısı’nın yoğunluğuna göre değişebiliyor. Sınırda dört saatlik bir arama ve pasaport işlemlerinden sonra Kuzey Irak’a giriyoruz. Zaho ve Duhok şehirlerini geçip Erbil otogarına varıyoruz.
Vize zorunluluğu
Erbil’den İstanbul’a gitmek isteyen yolcular da aynı güzergâhı kullanmak zorunda. Erbil’den Türkiye’ye uçak bileti kesen bir firmanın sahibi Levent Ferit şöyle konuşuyor: “Bizim yolcularımızın yüzde 70’i Türkiye üzerinden Avrupa’ya gidiyor. Türkiye’nin hava sahasını kapatması bizi ciddi oranda etkiledi. Yolcularımızın yüzde 50’si buradan Bağdat’a, oradan da İstanbul’a geçiyor. Yarısı ise Habur Sınır Kapısı’nı geçerek Şırnak, Mardin ve Diyarbakır üzerinden İstanbul veya Ankara’ya gidiyor. Şırnak üzerinden İstanbul’a gidiş geliş ortalama 200 dolar, Bağdat üzerinden İstanbul’a gidiş geliş ise ortalama 600 dolar tutuyor. Bu yüzden yolcularımızın çoğu Habur Sınır Kapısı’nı geçip Şırnak, Mardin ve Diyarbakır üzerinden İstanbul’a gitmeyi tercih ediyor. Ancak şu anda vize problemimiz var. Habur’dan geçmek isteyen vatandaşlar vize almak zorunda olduğu için yolcularımızın bir kısmı Bağdat üzerinden İstanbul’a geçiyor.”
Aksaray'dan otobüsler kalkıyor
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) 25 Eylül’de yaptığı referandumdan sonra Türkiye’deki Iraklılar ile bölgede çalışan Türk vatandaşlarının IKBY’ye nasıl gittiklerini yazmak için yola koyuluyoruz. İlk durak Ortadoğu’dan Türkiye’ye gelen turistlerin gözdesi İstanbul’un Aksaray semti. Sabah saat 08.40’da Vatan Caddesi’ne gidiyoruz. Üç otobüs firmasının camlarında ‘Zaho, Duhok, Erbil, Süleymaniye ve Kerkük’ yazıları var. Aralarında Türk işçiler, Irak vatandaşı ve Bangladeşli işçilerin de olduğu yolcular, saat 09.00’da Irak’a hareket edecek otobüsler için ellerinde bavullarla toplanıyor. Yarım saat içinde otobüsler Vatan Caddesi’ne park etmeye başlayınca yolcular otobüse biniyor. Yaklaşık 15 yolcunun bulunduğu otobüs sırasıyla İzmit, Ankara, Gaziantep ve Şanlıurfa’ya uğradıktan sonra son olarak Habur Sınır Kapısı’ndan geçerek IKBY bölgesine varacak.
32 saat sürüyor
İstanbul’dan Erbil’e yapılan otobüs yolculuğunun ücreti 180 TL olduğu için fiyatlar son derece makul. Ancak bu ucuz yolculuğun bir bedeli var; o da uzun süren bir yolculuk. Çünkü İstanbul’dan Erbil’e otobüs yolculuğu 30 -32 saat. 13 yıldır İstanbul’dan Irak’a yolcu taşıdıklarını söyleyen Özlem Cizre Nuh Turizm Marmara Bölge Sorumlusu Abdulkadir Başboğa son gelişmeleri şöyle anlatıyor: “Şu anda İstanbul’dan Irak’a yolcu taşıyan beş otobüs firması var. Bölgedeki savaştan dolayı sefer sayılarımız düştü. Eskiden günde dört sefer yaparken bire indirdik. Türkiye’nin her yerinden Irak’a yolcu taşıyoruz. İstanbul’dan 15-20 yolcuyla kalkan otobüs, Ankara’da büyük oranda doluyor. Eskiden firmamız Kerkük’e kadar yolcu taşıyordu. Ancak şu anda Kerkük-Erbil arasındaki yol kapalı olduğu için Kerkük’e gidemiyoruz.”
Erbil-Kerkük yolu kapalı
Türkiye’nin hava sahasını kapatması üzerine otobüs yolcularında yüzde 15 civarında artış olduğunu söyleyen Can Diyarbakır Turizm Erbil Şubesi Sorumlusu İbrahim Çapa şu bilgileri veriyor: “Kuzey Irak vatandaşlarına uygulanan vize kaldırılırsa yolcularımızda ciddi bir artış olacak. Ayrıca şu an bölgede bir karışıklık var. Kerkük seferlerimizi iptal ettik. Bazı yolcular arayıp, ‘Kerkük yolu açık mı’ diye soruyor. Yol kapalı olduğu için sefer düzenleyemediğimizi söylüyoruz.” Irak anayasasına göre statüsü tartışmalı olan Kerkük ve diğer bölgelerin peşmerge kontrolünden Irak ordusuna geçmesinin ekonomik yansımalarını araştırmak için Erbil Uluslararası Otobüs Terminali’ne gidiyoruz. Terminalde bekleyen Erbil-Diyarbakır otobüsünün yolcularının çoğu Erbil’de çalışan Türk işçiler. Bölgede yaşanan savaştan dolayı işten çıkarıldıklarını söyleyen işçiler, ellerinde bavullarla otobüsün kalkmasını bekliyor. 9 aydır Erbil’de inşaatta çalıştığını söyleyen Yunus Bedir, “Son dönemde yaşananlardan dolayı şirketimiz elemanlarının çoğunu işten çıkardı. Biz de çıkarılanlar arasındayız. Türkiye’ye dönüyoruz. Başka şirketlerde çalışanlar da dönüyor” diyor.
