Hülya Karabağlı / Ankara
Ankara Barosu avukatlarından Zeliha Öznil Keskinkılıç, parmak izi işlemenin Emniyet’in, Terörle Mücadele Birimi (TEM) polislerince yapıldığını söyledi. TEM polislerinin, parmak izi almak için karakollara geldiklerini söyleyen Keskinkılıç, kamuoyuna ve Gezi Parkı protestosuna katılan eylemcilere, “Parmak izi alınmasına ilişkin savcılık talimatı yok. Kanuna aykırı” dedi. Baro avukatı, gözaltına alınmaları halinde avukatlarını beklemeleri çağrısını yaptı.
El altından iş başvurularından servis edilebilir?
‘Parmak izi’, bir kişinin ‘fişlenmesi’ anlamına geliyor. Keskinkılıç, bir insanının neredeyse kaderini tayin edebilecek bu uygulamanın sakıncasını , “Örneğin kişinin adli sicil kaydı temiz dahi çıksa el altındaki bu bilgiler iş başvurularında dikkate alınabilir” diyen anlatıyor.
Bitmeyen bir gözaltı yaşatabilir
Keskinkılıç, “Her hangi bir bahaneyle, örneğin isimsiz bir eşgal ihbarıyla emniyete götürülebilirsiniz. Yani burada parmak izi, potansiyel fail (suçlu) kanaatiyle daima bitmeyen bir tür gözaltı yaşamanız demektir.
Ankara Barosu’nun, bir hayat boyu insanın karşısına çıkacak olan ‘fişleme’ nitelikli, parmak izi alınmasına ilişkin hassasiyeti devam ediyor. Baronun, bu süreçte görev yapan, özellikle CMK avukatları gözaltına alınan üniversite öğrencilerinin ‘parmak izinin alınmaması’ için büyük çaba sarf etti.
Kaç kişiden ‘parmak izi’
Ancak, 77 ilde çıkan eylemde yaşanan gözaltılarda ne kadar kişinin ‘parmak izinin’ alındığına ilişkin henüz sağlıklı bir bilgi yok.
Ankara’da bir karakolda, üç öğrencinin parmak izi tutanaklarını yok ettiren Keskinkılıç, T24’ün sorularını yanıtladı. Keskinkılıç’a yöneltilen sorular ve yanıtları şöyle.
2 Haziran 2013 tarihli yazılı gözaltı emrinde Cumhuriyet Savcısının parmak izi alınmasına dair talimat var mıdır?
Hayır.
İşlem hukuka uygun mudur ? Değilse yaptırımı nedir ?
Cumhuriyet Savcısının yazılı ya da yazılı hale dönüştürülmüş sözlü emri olmadığından hukuka aykırıdır. Kanuna aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimselere 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.
‘Savcının izni yok’
Cumhuriyet Savcısının talimatı olmaksızın Terörle Mücadele Birimi’nin (TEM) parmak izi tespiti ve kayda alma amacı nedir?
Cumhuriyet Savcısı istemediğine göre, hazırlanacak fezlekeye eklenemeyecek ve kendilerinde kalacaktır. Savcılık makamına rağmen hukuka aykırı biçimde arşivlemek demek, fişlemek; yani bir kişiyi hukuka aykırı biçimde izlenmesi gerekenler listesine almak demektir. Savcılık emri ekinde yer almayacağından var olduğu ispat edilemeyecek, imhası da mümkün olmayacaktır. Yine yasal bir işlem olmadığından resmi kayıtlarda (AFIS'de) görünmeyecek, hangi kamu görevlisinin ne amaçla kullandığının denetlenmesini sağlayan AFIS'e özgü sisteme giriş kurallarının uygulanamaması; böylece hukuka aykırı olarak başkalarına verilmesi, yayılması ve/veya ele geçirilmesi mümkün hale gelebilecektir.
Polis hangi gerekçeyle parmak izi alma işlemini uygulamıştır?
Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu’nun 5 maddesi uyarınca.
Peki; gözaltına alınan kişilerin polis tarafından parmak izi alınabilir mi ?
Parmak izi kişisel veri olduğu için sadece kanunla verilen özel yetki ile tespit edilebilir ve kayda alınabilir. Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu’nun 5 maddesinin ilgili fıkrası, ‘Gözaltına alınan kişilerin parmak izi alınır” diyor.
Ancak polis suçu önleme yetkisi ile kimliğini ibraz etmeyen ya da kaçınan kişilerin parmak izini alabilir. Gözaltına alma ise, cumhuriyet savcısının kararı ile olduğu için burada parmak izi tespiti adli görev ile yapıldığından polisin kendiliğinden yapacağı bir işlem değildir. Yani, bir suç ile bağlantılı olarak parmak izi tespiti ve kayda alma, adli görevle yapıldığı için, polisin kendiliğinden yapabileceği bir işlem değildir. Gözaltına alma Cumhuriyet Savcısının kararı ile olduğundan parmak izi alma bakımından da Cumhuriyet Savcısının emir vermesi gerekir.
Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) parmak izi tespiti ve kayda alma amacı nedir?
Amaç, şüpheli veya sanığın yeniden teşhisini kolaylaştırmaktır.
Emrin yazılı verilmesi zorunlu mudur?
Cumhuriyet Savcısı, adli kolluk görevlilerine emirleri yazılı, acele hallerde sözlü olarak verir. Sözlü emir en kısa sürede yazılı hale dönüştürülerek mümkün olması halinde en seri iletişim vasıtasıyla ilgili kolluğa bildirilir; aksi halde ilgili kolluk görevlilerince alınmasına hazır hale getirilir. Ancak kolluk görevlisi emrin yazılı hale getirilmesini beklemeden sözlü emrin gereğini yerine getirir.
