Dönemin İstanbul Defterdarı İsmail Efendi tarafından 1692 yılında yaptırılan Kadırga'daki "Buhara Özbekler Tekkesi" restore edildi.Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına kadar 233 yıl hizmet veren, 1990'lı yıllara kadar da sağlam bölümleri ikametgah olarak kullanılan tekke, Osmanlı döneminde bir tür elçilik binası şeklinde de hizmet verdi. Tekke, tasarım merkezi olarak hizmet vermeye hazırlanıyor.
Araştırmacı Burak Çetintaş'ın verdiği bilgiye göre, Asya'dan İstanbul'a gelen Müslüman dervişlerin, seyyahların ve misafirlerin konakladıkları Özbek tekkeleri, Nakşibendiliğin yerleştiği ve yayıldığı Buhara bölgesinden gelen şeyhler tarafından kuruldu. Nakşibendi tarikatına bağlı olan bu tekkelerde, tarikatın gerekleri yerine getirildi, zikir yapıldı, ayrıca tekkeye bağlı mescitlerde beş vakit namaz kılındı.
Özbekler ve Buharalı Türklerin İstanbul'daki ikamet merkezi olan tekkeler, kandillerde ve muharrem ayında okunan mevlit, zikir ve dağıtılan Özbek pilavı, aşuresi, Uygur ve Çağatay Türkçesi ile söylenen ilahileri ve ebru sanatçıları ile ünlüydü.
İstanbul'da isminde "Özbek" geçen Üsküdar'da Sultantepesi'nde, Susuzbağ'da, Eyüp'te, Aksaray'da ve Kadırga'da olmak üzere 5 tekke hizmet verdi.
Buhara Özbekler Tekkesi
Sultanahmet civarında Kadırga'da Şehid Mehmed Paşa Yokuşu'nda yer alan"Buhara Özbekler Tekkesi", 1692 yılında devrin İstanbul defterdarı İsmail Efendi tarafından yaptırıldı. Tekkenin ilk şeyhi Süleyman Efendi oldu.
Yıllar içinde harap olan tekke, 1887'de devrin padişahı Sultan 2. Abdülhamid tarafından onarıldı. Padişahın emriyle tekkenin selamlık binası, mescit ve derviş odaları Özbek dervişlerle şeyh ailesinin kullanımına tahsis edildi.
Dergah kompleksinin en güney ucunda, mutfak kısmının hemen üstünde yer alan mescit bölümü, 1900'de devrin Özbek Başbakanı Astankul Bey'in yardımıyla yine 2. Abdülhamid tarafından inşa edildi. Osmanlı Sarayı, 18. yüzyıldan itibaren Buhara Özbekler Tekkesi'nin şeyhleri ile yakın temasta bulundu ve Orta Asya'daki Türk hanlıkları ile imparatorluk arasında bir tür elçilik görevi yerine getirmeleri istendi. Tekkede 18. yüzyılda şeyh olan Yahya Efendi ile 19. yüzyılın şeyhlerinden Mehmet Efendi, aynı zamanda Babıali nezdinde elçilik görevi yürüttü. Tekkenin bazı bölümleri de Özbekistan ve Buhara'dan İstanbul'a resmi görevle gelen bazı üst düzey görevlilerin konaklamasına ayrıldı.
Tekkenin haziresi
Buhara Özbekler Tekkesi, tekke ve zaviyelerin 1925'de kapatılmasından sonra "Türkistan Gençler Birliği", "Türkmenistanlılar Sosyal Yardım ve Kültür Derneği" ve "Türkistanlılar Talebe Yurdu" gibi kurum ve yurtlara ev sahipliği yaptı. Tekkenin son şeyhi Abdurrahman Efendi 1953'te ölene kadar tekkenin harem dairesinde yaşadı, vefatından sonra ailesi burada yaşamaya devam etti. Şeyhin ailesi, 1990'lı yıllara kadar burada yaşamını sürdürdü. Buhara Özbekler Tekkesi'nde şeyh olan Yahya Efendi, Mehmed Said Efendi ile tekkede şeyhlik yapan, misafir kalan ve İstanbul'da Özbek Türklerinin resmi temsilcisi olarak görevli bulunan kimselerin defnedildiği hazire bulunuyor.
Eminönü Belediyesi el attı
Eminönü Belediyesi, yıllar içinde harabe halinde sadece taş duvarları kalan Buhara Özbekler Tekkesi'nin restore edilmesi amacıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile 2005'de protokol imzaladı. Büyükşehir Belediyesince 2006 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları, iki yılda tamamlandı. Restorasyon sonrasında eski ihtişamına kavuşan tekke, Eminönü Belediyesi tarafından "Uluslararası Tasarım Merkezi" olarak hizmet vermeye hazırlanıyor.
Eminönü Belediye Başkanı Nevzat Er, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Buhara Özbekler Tekkesi'ni "Uluslararası Tasarım Merkezi" olarak bu ay sonunda hizmete açacaklarını bildirdi.
Merkezde ilk olarak iç mimari, endüstriyel ve grafik tasarım, prodüksiyon, moda, takı, kostüm ve aksesuar tasarımı ile resim, heykel, hat, tezhip, minyatür, ebru eğitimi verileceğini belirten Er, öğrencilere tasarımın inanç, hayal, felsefik ve bilimsel boyutunu vermeyi, bu meslek dallarında toplumu iyi yönde etkileyen kişiler yetiştirmeyi hedeflediklerini söyledi. Er, merkezin, eylül ayında öğrencilerini almaya başlayacağını belirterek, ilgilenenlerin, Eminönü Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğüne başvurmalarını istedi.
Nevzat Er, tasarım merkezinin, sınıflar, bilgisayar ve çizim atölyesi, kütüphane, seminer salonu, toplantı salonu, öğrenci dinlenme avluları, mescit ve çilehaneden oluştuğunu belirtti. Tekkenin bölümlerinden olan "Çilehane"yi müze haline getirmeyi düşündüklerini belirten Er, "Buraya insan maketleri koyacağız ve gezenler bir çilehanenin nasıl olduğunu anlayabilecek" dedi.
Hangi programlar var?
Tasarım merkezinde "Akademik", "Profesyonel", "Tasarım Kültürü", "Mesleki", "Hobi" sertifika programları ile "Güzel Sanatlara Hazırlık Programı" olacak. "Akademik Sertifika Programı"na üst düzey yetenek sınavı ile sadece üniversitelerin tasarım ve görsel sanatlar bölümleri öğrencileri ya da mezun olanlar alınacak. İhtisasını yükseltmek ya da yan dallara geçmek isteyenler, mesleki gelişim için merkezde teorik ve pratik eğitim görecek. Başvuranların yetenek sınavı ile alınacağı "Profesyonel Sertifika Programı"na, tasarım ve güzel sanatlar üniversiteleri dışındaki üniversite öğrencileri ya da mezun olanlar başvurabilecek. Eğitim alanlara seçtikleri bölümlerde ilk yıl öğrencilik, ikinci yıl çıraklık, üçüncü yıl kalfalık, dördüncü yıl ustalık sertifikası verilecek. Bu bölümden mezun olan, eserler üreten kişiler "üstatlık" sertifikası almaya hak kazanabilecek."Tasarım Kültürü Sertifika Programı"na tasarım ve güzel sanatlar üniversiteleri dışındaki üniversite öğrencileri ya da mezun olanlar mülakat ile alınacak. Müşteri temsilcileri, galeri yöneticileri, reklam müdürleri, tasarım yöneticileri, üretim müdürleri gibi profesyonel meslekleri tasarımcı ya da sanatçı olmadığı halde amatör ya da profesyonel tasarım ve sanat içinde olan kişiler eğitilecek.
Lise mezunu ya da öğrencilerinin katılabileceği "Mesleki Sertifika Programı"na da yetenek sınavı ile öğrenci alınacak. Öğrencilere seçtikleri bölümlerde ilk yıl mesleki sertifika, ikinci yıl üst düzey mesleki sertifika verilecek. Tasarım ve sanat ile keyif düzeyinde uğraşmak isteyen kişiler için açılan "Hobi Sertifika Programı"na sadece lise ve üniversite mezunları başvurabilecek. Öğrencilerin mülakatla alınacağı programda, fotoğraf, resim, takı tasarımı gibi dallarda sınıflar açılacak. Sadece lise öğrencileri ve mezunlarının başvurabileceği "Güzel Sanatlar Fakültelerine Hazırlık Programı"na da yetenek sınavıyla öğrenci alınacak. Burada, güzel sanatlar fakülteleri yetenek imtihanları için perspektif, anatomi, figür, obje ve renk dersleri verilecek.
