Alman hükümeti Kaşıkçı cinayeti nedeniyle Suudi Arabistan’a silah ihracatını şimdilik askıya aldı. Ancak Almanya’nın Suudilere sattığı silahların Yemen’deki savaşta kullanılmış olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.Yemen'deki iç savaş nedeniyle yaşanan kıtlık her geçen gün daha çok insanın ölümüne yol açıyor. Uluslararası yardım kuruluşu Save the Children’ın verilerine göre, Yemen’de savaşın başladığı 2015 yılından beri yaklaşık 85 bin çocuk yetersiz beslenme yüzünden yaşamını yitirdi. Bağımsız bir araştırma şirketi olan Silahlı Çatışmaların Konumlanması ve Olay Veri Projesi (ACLED) verilerine göre, Yemen’de savaşın başlamasından bu yana 60 bin kişi hayatını kaybetti.
Peki, Almanya’nın da bu ölümlerde sorumluluğu var mı? Suudi Arabistan’a satılan Alman yapımı devriye botlarının Yemen’e yönelik deniz ablukasında rol oynuyor mu? Veya Almanya’nın ihraç ettiği silah ve mühimmat, Yemen’deki savaşta insanların hayatını kaybetmesine yol açıyor mu?
Suudi Arabistan'a silah satışı
Alman hükümeti, 2015 ile 2017 yılları arasında Suudi Arabistan'a değeri bir milyar euroyu aşan silah satışı gerçekleştirdi. Suudi Arabistan'a satılan savunma sanayi ürünleri arasında devriye botları ve savaş uçaklarının parçaları da bulunuyor. 2018 yılında da Suudi Arabistan'a silah ihracatı sürdü. Alman hükümeti, Eylül ayına kadar toplam değeri 400 milyon euroyu aşan silah ve savunma sanayi ürünlerine ihracat izni verdi. Almanya'nın en çok silah sattığı ülkeler arasında Suudi Arabistan, Cezayir'in ardından ikinci sırada yer alıyor.
Hristiyan Demokrat Birlik (CDU), Hristiyan Sosyal Birlik (CSU) ve Sosyal Demokrat Parti (SPD) 2018'in başında imzaladıkları koalisyon anlaşmasında, Yemen'deki savaşa katılan ülkelere silah ihracatına izin verilmemesi konusunda uzlaşmaya vardı. Ancak, savunma sanayiinde faaliyet gösteren şirketler, "onay verilen sevkiyatların silahı satın alan ülkede kaldığını kanıtladıkları” sürece, ihracatı sürdürdüler.
Ancak muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın Ekim ayının başında Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğu'nda öldürülmesi, hükümetin silah ve savunma sanayi ürünlerinin ihracatı konusundaki fikrini değiştirmesine yol açtı. Başbakan Angela Merkel, Kaşıkçı cinayetine işaret ederek, bu koşullar altında Suudi Arabistan'a silah ihraç edilemeyeceğini açıkladı. Ancak Alman medyasında yer alan haberlerde Suudi Arabistan'a yönelik silah ihracatının belirli bir zaman için askıya alındığı ifade ediliyor. Muhalefetteki Yeşiller ve Sol Parti de, Yemen savaşına rağmen, silah ihracatına yeniden izin verileceğini savunuyor.
Suudi Arabistan'ın Yemen'deki savaşı
Suudi Arabistan'ın öncülüğünde oluşturulan ve dokuz Arap ülkesinin katıldığı uluslararası koalisyon, 2015 yılından beri Yemen'de Husi milislerine karşı savaşıyor. Suudi Arabistan Yemen hükümetine destek verirken, İran da Husi milislerini destekliyor.
Ortadoğu uzmanı Michael Lüders'e göre, Suudi Arabistan'ın Yemen'e müdahalesi büyük bir yanılgı. Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın Yemen'de İran'ı zayıflatmaya çalıştığına işaret eden Lüders, bunun "bedelini Yemenlilerin ödediği yanlış bir tahmin olduğunu” belirtti. Suudi Arabistan'ın "vahşi bir savaş” yürüttüğü söyleyen Lüders, "havadan saldırıyorlar ve bütün limanları ablukaya aldılar” dedi. Lüders, Yemen'deki gıda maddeleri ihtiyacının yüzde 85'inin ithalat ile karşılandığını hatırlattı.
Ancak Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun limanları abluka altına alması nedeniyle yaklaşık 30 milyon kişi ihtiyaç duydukları gıda maddelerine ulaşamıyor.
Devriye botları Yemen açıklarında görev yaptı mı?
Yemen'deki limanların ablukasında Almanya'nın ihraç ettiği devriye botlarının kullanılmış olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor. Almanya tarafından ihraç edilen en az yedi devriye botunun ismi Deutsche Welle tarafından da biliniyor. 40 metre uzunluğundaki devriye botlarında 20 mm'lik top bulunuyor. Bonn Uluslararası Dönüşüm Merkezi (BICC) uzmanlarından Max Mutschler, bu gemilerin deniz ablukası için kullanılabileceğine dikkat çekti. Mutschler, "Destroyerleri batırmaları gerekmiyor. Ama burada söz konusu olan, giriş güzergâhını denetlemek ve gözetlemek” şeklinde konuştu.
Almanya'nın ihraç ettiği devriye botlarının, Yemen limanlarının abluka altına alınmasında kullanılmış olabileceğine dair kuşkular bulunmasına rağmen, bu kuşkular kanıtlanamadı. Örneğin gemilerin uzak mesafeden izlenmesini sağlayan internet sayfası FleetMon.com üzerinden konumlarının tespit edilememesi için, bazı devriye botlarının arada iletişim sistemleri transponderlarını kapattığı tahmin ediliyor. Aralık ayının başında "Es Sulayyil,” "El Eflaj” ve "Farasan” adlı üç geminin konumu tespit edilememişti. Ancak bu dönemde bu devriye botlarının, Yemen karasularında operasyonda bulunduğuna dair kanıt bulanamadı.
Alman şirketler ve ortakları
Almanya, Suudi Arabistan'a kuşkusuz sadece devriye botu ihraç etmiyor. Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü'nden (SIPRI) Pieter Wezeman, Almanya'nın "diğer ülkeler tarafından ihraç edilen silah sistemlerinin ana parçalarını sağlayan önemli bir teslimatçı” olduğunu vurguladı. Wezeman, İngiltere'den Suudi Arabistan'a ihraç edilen Eurofighter Typhoon tipi savaş uçaklarının yaklaşık yüzde 30'unun Alman yapımı parçalardan oluşmasını örnek gösterdi. Eurofighter Typhoon tipi savaş uçakları, bomba ve roket taşıma özelliğine sahip bulunuyor. SIPRI uzmanı Wezeman, bunların Suudi hava kuvvetlerinde kullanılan en önemli savaş uçakları olduğunun altını çizdi.
Alman şirketlerinin yurt dışında bulunan ortaklarının yaptığı sevkiyat ise Almanya'nın silah satışı istatistiklerinde yer almıyor. Bu şirketlerin Almanya'da geçerli kurallara tabi olmamaları onlara avantaj sağlıyor.
Örneğin Alman savunma sanayinin önde gelen isimlerinden Rheinmetall, 2010 yılında İtalya'nın Sardinya Adası'nda satın aldığı bir mühimmat fabrikasını kullanıyor. RWM Italia, önemli bir ihracat ürünü olan MK80 ve MK83 serisinden bombalar üretiliyor. Bu bombaların Yemen'de Suudi savaş uçakları tarafından, sivil hedeflere yönelik saldırılarda bile kullanıldığı belgelendi.
Sardinya'da bomba üretimi
Deutsche Welle'nin edindiği bilgilere göre, fabrikasını genişletmeyi planlayan RWM Italia, gereken izinler için yerel makamlara başvuruda bulundu.
İtalyan silahsızlanma ağı Rete Disarmo için çalışan Francesco Vignarca, Rheinmetall'in Sardinya'da ürettiği bombaların sevkiyatı daha hızlı bir şekilde yapılabildiği için Suudi Arabistan açısından önem taşıdığı kanaatinde. Vignarca, İtalyan silahlanma karşıtlarının bu bombaların deniz yerine hava yoluyla Suudi Arabistan'a gönderildiğini gözlemlediğini belirtti.
Suudi silah sanayiine Alman katkısı
Suudi Arabistan silah ithalatına olan bağımlılığın azaltılmasını hedefliyor. Bunun için de 2030 yılına kadar ihtiyaç duyulan askeri ürünlerin yarısının ülkede üretilmesi ve hatta silah ihracatına başlanması öngörülüyor. Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile Güney Afrika Cumhuriyeti’nin eski Devlet Başkanı Jacob Zuma 2016 yılında Riyad’ın yaklaşık 60 kilometre güneybatısında bir mühimmat fabrikasının açılışını yapmıştı. El Harc kentindeki fabrikada, havan topu mermisi, top mermisi ve MK80 serisi bomba üretilmesi planlanıyor. Fabrika, Rheinmetall’in hisselerinin çoğunluğuna sahip olduğu Güney Afrika merkezli Rheinmetall Denel Munitions’in ortak girişimi ile kuruluyor.
Bunun yanı sıra, Suudi silah sanayini geliştirmek için deneyimli bir Alman görevlendirildi. Suudi Arabistan Silah Sanayi'nin (SAMI) yöneticiliğini Ekim 2017'den bu yana daha önce Rheinmetall'de görev yapmış olan Andreas Schwer yürütüyor.
Matthias von Hein
© Deutsche Welle Türkçe
