Fiilen var olan ancak resmen yok sayılan evrak ne yapılır? İngiltere Dışişleri bakanlığı Müsteşarı Tobias Ellwood geçen haftadan beri bu soruya cevap arıyor.
Elindeki dosyada, İngiliz parlamenterlere iletilen Birleşmiş Milletlerin Yemen savaşındaki insan hakkı ihlalleriyle ilgili raporu bulunuyor. Yemen'de, Suudi Arabistan'ın liderliğindeki koalisyon güçleri, meşru devlet başkanı Abded Rabbo Mansur Hadi'yi deviren Husilerle acımasız bir savaş sürdürüyor.
Tobias Ellwood iki bakımdan da üstesinden zor gelinebilecek bir problemle karşı karşıya. İlki BM raporundaki insan hakkı ihlalleri ile ilgili. Raporda koalisyon güçlerinin 119 kez devletler hukukunu ihlal ettiği yazılı. Savaş uçakları sivillerin bulunduğu hedefleri bombalamış. 2015 yılının mart ayında patlak veren savaşta şimdiye kadar en az 6 000 sivil öldürülmüş. Yemen halkının yüzde 80'i su ve yiyecek sıkıntısı çekiyor.
‘Bende ama almadım'
Müsteşar Ellwood'un önce milletvekillerine, İngiltere'nin Suudi Arabistan'a neden bu kadar saldırı savaşında da kullanılabilecek özellikte silah sattığını açıklaması gerekiyordu. İngiltere son aylarda Suudi Arabistan'a üç milyar sterlin değerinde silah satmıştı. Parlamentoda verilen soru önergesine göre, 2015 yılının temmuz ile eylül ayları arasında Suudi Arabistan'a bir milyon sterlinlik bomba ve roket gönderilmişti.
Müsteşar parlamenterlere, BM raporunu son derece önemsediklerini ancak içeriği hakkında daha fazla bilgi vermesinin mümkün olmadığını söyledi. Resmi metnin henüz ellerine geçmediğini ifade eden müsteşar, ‘The Guardian' gazetesi Ellwood'un “Evet, bana geldi ama ben raporu henüz almadım” şeklindeki sözlerini, ‘tam bir maskaralık' olarak niteledi.
Umulmadık kayıplar
Avam Kamarası'ndaki oturum, Suudi Arabistan'ın Yemen'de sürdürdüğü savaşın haklılığına gölge düştüğünü gözler önüne serdi. Savaşın Riyad yönetimini de çaresizliğe sürüklediği anlaşılıyor. Suudi Arabistan uzun vadeli stratejik avantaj kazanamadığı gibi kendi vatandaşlarının giderek daha fazla tehlike altına girmesine de katlanmak zorunda kalıyor.
Şimdiye kadar sınır bölgesinde yaşayan 380 Suudi Yemen'den açılan ateş sonucu hayatını kaybetti. Bir Arap gazetesinin askeri makamlara dayanarak yayınladığı haberde Yemen'den en az 40 bin havan ateşi açıldığı belirtilmekteydi.
Çarpışmaların şiddetlenmesi S. Arabistan'ın savaşa ne kadar önem verdiğini de gösteriyor. Bu Arap ülkesi Yemen dışındaki Suriye, Irak ve Bahreyn gibi diğer bölge ülkelerinde de askeri olduğu kadar gizli servis kanalıyla da faaliyet gösteren İran karşısında savunma savaşı yapıyor.
Sünni S. Arabistan İran'ın en büyük düşmanı. Egemenlik arayışı dini konularla iç içe girmiş durumda. ‘Frankfurter Allgemeine' gazetesinin yorumunda, ‘S. Arabistan ve İran'ın dini liderleri şiddeti haklı gösteriyor, her türlü anlaşmazlığa Sünni – Şii karşıtlığı zemin oluşturuyor', cümlesine yer veriliyor. Yorumda, karşıtlığın yarattığı öz dinamiğin durdurulamadığı, savaş ve mezhebi şiddetin normal hal sayıldığı, belirtiliyor.
Petrol silahı
S. Arabistan bu savaşa son derece riskli olmakla birlikte ekonomik boyut da kazandırdı. Petrolün varil fiyatı 2016'nın ilk ayında 30 doların altına düştükten sonra biraz toparlandı. Bundan bir yıl önce ise petrol 100 dolardan işlem görüyordu.
Petrolün sudan ucuza satılmasının baş sorumluları arasında S. Arabistan da var. Bu ülkelerin vanaları sonuna kadar açmasıyla küresel petrol arzı talebin bir hayli üzerine çıktı. S. Arabistan bu politikayla en büyük rakipleri olan ABD ve Rusya kadar İran'ı da dize getirmeye çalışıyor.
Bu fiyata satmak İran'a yarar sağlamıyor. İran petrolüne alıcı bulamadığı için yaptırımların kalkmasıyla yakaladığı ekonomisini düzeltme imkânını kullanamıyor. Riyad ile sürdürdüğü dolaylı savaş Tahran'a pahalıya mal oluyor.
Fiyat savaşı S. Arabistan'a da kaybettiriyor. 2016 bütçesinin 87 milyar dolar açık vermesi bekleniyor. Ortadoğu ağırlıklı haberlere yer veren ‘Al Monitor' adlı internet sitesinin tahminlerine göre S. Arabistan Yemen savaşına ayda 200 milyon dolar harcıyor. S. Arabistan bu yükü uzun süre kaldıramaz ve birkaç yıla kadar devlet iflas eder.
