15 Temmuz Cuma akşamı yaşanan darbe girişimi sırasında duyulan sonik patlamaların insan ve hayvanlar üzerinde etkileri olduğu biliniyor. Uyku problemi ve sürekli huzursuzluk, kalp sıkışması gibi rahatsızlıklardan şikâyet eden insanların, sonik patlamalardan etkilenmiş olduğu düşünülüyor.
Türkiye’de Cuma gecesi gerçekleştirilen darbe girişimi sırasında, gece boyunca uzun süre alçak uçuş yapan F-16 jetlerinin çıkardığı sonik patlama sesleri; bomba sesi olarak algılanmış, halk arasında paniğe neden olmuştu.
Sonik patlama nasıl oluyor?
Sonik patlama, ses hızı veya üzerinde bir hızla hareket edilmesinin sonucunda oluşur. Ses hızı, deniz seviyesinde ve 21ºC sıcaklıkta yaklaşık 1235.5 km/sa'dir. Günümüzde bazı uçaklar bu hız sınırını aşabiliyor ve bunun sonucunda da sonik patlamalar meydana geliyor.
Bir uçak hareket halindeyken sürekli olarak, yarıçapları uçağın bulunduğu konumdan dışarıya doğru büyüyen küresel ses dalgaları oluşturur.
Bu dalgaların hızı; havanın yoğunluğu, nem oranı gibi değerlere bağlı olup; sesin o atmosfer koşullarındaki hızına eşittir. Uçak yeterince yüksekten uçuyorsa, yere ulaşamaz, dolayısıyla onları duymayız bile. Ancak uçak ses hızına ulaştığında, yol açtığı ses dalgalarını önüne katıp sürüklemeye başlar.
İnsanlar üzerindeki etkileri neler?
sözcü'nün haberine göre; sonik patlama sonrasında meydana gelen etkiler üzerine yapılmış pek çok laboratuvar ve alan deneyleri var. Bu araştırmaların sonuçları, sonik ses patlamasına maruz kalan insanlarda genel olarak kulaklardaki titreşim akustiğinin bozulduğunu ve kalp dokusunun şişip yoğunlaştığını ortaya koyuyor.
Uykusuzluk, tedirginlik, kas hareketi bozukluğu
Bunların dışında en çok hissedilen etkileri ise; sürekli tedirginlik, aktivitelere eşlik edememe ve hareket bozukluğu, düzensiz ve huzursuz uyku preblemi olarak sıralanıyor. Uzmanlar bunların sonucunda, insanların tepkilerinin de gözle görülür ölçüde değiştiğini ve olumsuz yönde seyretmeye başladığını gözlemlemiş.
Fiziksel etkilerinde ise en belirgin olanları kas dokusuna olan etkileri. Göz çevresi ve özellikle göz kapaklarında seğirme hissedilmesi en sık karşılaşılan etki olarak biliniyor, bu da kan basıncının yükselmesi ve kalp atışlarının düzensizleşmesine bağlanıyor.
Ayrıca kol ve bacak kaslarında da seğirme veya tutulma görülmesi, uzuvlara hakimiyet gücünün kaybolması da görülen etkilerden. Böyle bir sese, araç kullanırken maruz kalan insanların derhal durması tavsiye ediliyor.
Bu etkiler insanlara kalıcı olarak bir zarar vermiyor gibi görünse de, bazı deneklerde uyku probleminin uzun süre devam ettiği ve bazılarında değişken kalp ritminin panik atak gibi rahatsızlıklara dönüştüğü gözlemlenmiş.
Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar ise, insanlara oranla daha az zarar gördüklerini ancak genel olarak pek çok türde tedirginlik ve kalp ritmi bozukluğuna yol açtığını ortaya kouyor.
