Önceden yemekler ve kızartmalar için ayçiçeği yağı ve tereyağı, salatalar için zeytinyağı alınırdı. Bu kadarcık çeşit arasından tercih etmesi kolaydı. Şimdi ise çeşit o kadar çok ki, seçim yapmak da zor.
"Ucuzunu alalım" desek bu sefer bir sürü dedikodu kulağımıza geliyor; yok genetiği oynanmış, yok içinde kanserojen madde varmış... "En iyisi bilindik markaları tercih etmek" deyip işin içinden çıkıyoruz. Bu sefer de bu bilindik markanın hangi çeşit yağını kullanacağımıza karar vermek gerekiyor. Hadi yağı satın aldık, ya sonra nasıl muhafaza edeceğiz? Biz de bu çok bilinmeyenli denklemin içinden bilene sorarak çıkalım dedik. Uzun yıllar yağ fabrikalarında üretimden sorumlu yönetici olarak çalışan kimya mühendisi Faik Kula ve gıda mühendisi Faruk Öner, Zaman gazetesinin sorularını yanıtlıyor.
Önce yağ seçimi
Satın alınacak yağın berrak olmasına dikkat edilmeli. Yağın rengi, elde edilen bitkiye göre değişebilir. Yağın kalitesini rafine ünitesinin teknolojisi ve işleme metodu da belirliyor. O sebeple markalı yağları tercih edin.
Hangi yağ niçin tercih edilmeli?
Raflarda yan yana duran pamuk, fındık, ayçiçeği, kanola ve mısır yağını seçerken ne için kullanacağı düşünülmeli. Kızartmalar için -ısıya dayanıklılığı yüksek olduğu için- ayçiçeği ve pamuk yağı tercih edilmeli. Mısır ve fındık yağı, diğerlerine göre sıcaklığa dayanıklılığı daha az olduğu için yemeklerde ve salatalarda kullanılmalı. Zeytinyağı ise doymamış yağ oranı kızartma için uygun gibi görünse de ülkemizde rafine değil de sızma şeklinde üretildiği için daha çok salatalarda ve yemeklerde kullanılmalı. Rafine yağlar, tat ve koku olarak nötr yağlardır. Yani kendilerine has tadı yoktur. O sebeple birbirine karıştırdığınızda bir farklılık olmaz. Yani soğuk yemeklerde daha çok zeytinyağı, fındık ve mısır yağı, kızartmalarda ayçiçeği, pamuk ve kanola yağı kullanılabilir. Sıcak yemeklerde ise fındık ve mısır yağının yanı sıra zeytinyağı kullanılabilir. Kızartmalık denilen ayçiçeği ve pamuk yağı da sıcak yemeklerde kullanılabilir. Vücut için faydaları düşünüldüğünde salatalarda ve soğuk yemeklerde zeytinyağı gibi çörekotu, keten tohumu, üzüm çekirdeği, kabak çekirdeği, kayısı çekirdeği ve susam yağı da kullanılabilir. Katı yağ gerektiren unlu mamullerde ise tereyağı kullanmak tercih edilmeli. İlla da margarin kullanılacaksa mutlaka çok iyi bir marka tercih edilmeli.
Kanola yağı nedir?
Kuraklık ve kriz üst üste gelince, yağların maliyeti daha bir arttı. Dolayısıyla üretici, ucuza yağ elde edebileceği bitkilere yöneldi. Kolza bitkisi bunlardan bir tanesi. Fakat dünyada erüsik asit ve metabolizmaya zararlı etkileri olabileceği düşüncesiyle yağı üretilmemeye başlanmıştı. Sonra kolzanın bu özelliklerinden arındırılarak geliştirilen yeni hali piyasaya sürüldü. Buna kanola deniyor. Kanola bitkisinin yağ oranı yüzde 47. Yaz-kış üretimi yapılabiliyor. Bu sebeple de maliyeti oldukça az. Ama yine de birçok kişi bu yağa ihtiyatlı yaklaşıyor. Bunlardan birisi Faik Kula. Gıda mühendisi Önel ise bu bitkinin tohumunun sanıldığı gibi genetikle değil hibrit çalışmalarıyla elde edildiğini, tohumdan çıkan yağın da Türk Gıda Kodeksi'ne uygun olduğunu söylüyor.
Yağ evde nasıl muhafaza edilmeli?
Yağların muhafazası çok ihmal edilen bir konu. Fakat uzmanlar, yağların en büyük düşmanının havadaki oksijen, nem yani su ve ışık olduğunu söylüyor. O yüzden sıvıyağların ışık görmeyeceği, oda sıcaklığında bir yerde nemden uzakta ve ağzı kapalı bir kapta muhafaza edilmesi gerekiyor. Eğer yağda tortu oluşuyorsa (zeytinyağında çok olur) tortudan kurtarılmalı, filtre edilmeli. Ayrıca kızartılacak madde -mesela patates- kuru olmalı.
Yağları birbirine karıştırarak tüketin
Yağ en çok enerji veren besin bileşenidir. 1 gr yağda yaklaşık 9 kcal enerji var. Ancak ihtiyaçtan fazla alınan yağlar depolanmaya başlar. Sağlıklı bir tercih yapmamız gerekirse, yemeklerimize 2 ölçü mısırözü-ayçiçek-fındık yağına 1 ölçü zeytinyağı veya kanola yağı ilave etmemiz uygun olur. Kalp-damar sağlığı için hangi yaşta olursa olsun yağ dengesini iyi kurmak lazım. Doymuş yağ oranını azaltabilmek için de yağsız etler, yarım yağlı süt-yoğurt-peynir tercih edilmelidir. Ciddi bir sağlık sorunu yoksa kişilerin yemeklere lezzet ve koku verecek kadar az miktarda tereyağı kullanmasında sakınca olmayabilir.
