TOKER MERİÇ
SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’na tabi olarak çalışmış olan sigortalılar belli şartların varlığı halinde uzun vadeli sigortaları olarak nitelenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini toptan ödeme/kesenek iadesi adı altında geri alabilirler.
Geri alınan bu primler daha sonra istenmesi halinde belli şartlarla SGK’ya geri iade edilerek emekli aylığı bağlanması işlemlerinde değerlendirilebilir.
Şimdi, SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı yönünden konuyu ayrı ayrı açıklayalım.
1-SSK ve Bağ-Kur’lular ile ilk defa 01.05.2008 tarihi ve sonrasında memur statüsünde çalışanlar yönünden:
SSK ve Bağ-Kur’lular ile ilk defa 01.05.2008 tarihi ve sonrasında memur statüsünde çalışmaya başlayan memurlar bakımından hangi şartlarla ödedikleri primlerin kendilerine iade edileceği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun farklı maddeleri içerisinde düzenlenmiştir.
5510 sayılı Kanundaki düzenlemeye göre geçmişte sosyal güvenlik sistemine ödenmiş olan primlerin toptan ödeme olarak sigortalılara iade edilebilmesi için
a)SSK ve 01.05.2008 tarihinden sonra Emekli Sandığına tabi olan sigortalıların/memurların çalıştıkları işten ayrılması, Bağ-Kur sigortalılarının ise işyerlerini kapatmaları,
b)Emeklilik/yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurdukları halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamamaları,
şarttır.
Primlerin sigortalılara iade edilebilmesi için bu iki şartın birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Örneğin; bir kadın sigortalının 01.01.1986-31.12.1995 tarihleri arasında 1500 gün SSK statüsünde çalıştığını, halen herhangi bir işte çalışmadığını ve şuanda da 54 yaşında olduğunu varsaydığımızda, anılan kadın sigortalının emeklilik için öngörülen 41 yaşı doldurmuş olmasına rağmen, emekliliği için gerekli olan 5075 günü tamamlayamadığından emekli aylığına hak kazanamaması nedeniyle, talep etmesi halinde geçmişte ödenmiş olan primlerini geri alabilecektir.
Emeklilik yaşını doldurmayanlara prim iadesi yapılmamaktadır.
Sigortalıların emekli olabilmeleri için ilgili kanunlarda belirtilen sigortalılık süresini, prim gün sayısını/fiili hizmet yılını ve yaşı doldurmuş olmaları gerekmektedir.
Geçmişte sosyal güvenlik kurumlarına ödenmiş olan primlerin geri alınabilmesi için ilgili kanunlarda emeklilik için öngörülen yaşın doldurulmuş olması gerektiğinden, emeklilik yaşı doldurulmadan primlerin toptan ödeme olarak geri alınması imkanı bulunmamaktadır.
Örneğin; bir erkek sigortalının 01.01.1980-31.12.1982 tarihleri arasında 3 yıl (1080 gün) Bağ-Kur statüsünde çalıştığını, daha sonra herhangi bir sigortalılık çalışmasının bulunmadığı, halen 56 yaşında olduğunu varsaydığımızda, anılan kişi ilgili kanunda emeklilik için öngörülen 58 yaşını doldurmadığından, bu aşamada geçmişte ödediği primleri toptan ödeme olarak geri alamayacaktır.
Malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanılmış olması durumunda da primler iade edilmez.
Sosyal güvenlik sistemi zorunluluk esasına dayanmaktadır. Dolayısıyla, kişinin sigortalı olup olmama konusunda iradesinin bir önemi bulunmamaktadır. Alınan primler kişilerin kısa ve uzun vadede karşılaşabilecekleri risklerin telafi edilmesi amacıyla yapılacak ödemelerin finansmanında kullanılmaktadır.
Bu bağlamda, malullük, yaşlılık ve ölüm hali de sosyal güvenlik sisteminde risk olarak kabul edilmekte ve kişileri bu risklere karşı güvence altına almayı amaçlamaktadır.
Sağlanan güvencelerden en önemlisi kişiye veya geride kalan hak sahiplerine (eş, çocuk, anne-baba) belli şartlarla aylık bağlanmasıdır.
Dolayısıyla, geçmişte sosyal güvenlik sistemine prim ödemiş olan bir kişi malullük aylığı veya yaşlık/emeklilik aylığı bağlanmasına hak kazanmış ise, bu kişilere öncelikle aylık bağlanmaktadır. Bu durumda olan kişilerin emekli aylığı yerine geçmişte sosyal güvenlik sistemine ödemiş oldukları primlerin toptan olarak kendilerine ödenmesi şeklinde bir tercihte bulunmaları mümkün değildir.
