Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, işçi ve işveren konfederasyonlarına Sendikalar Kanunu'nda değişiklikler öngören yeni bir taslak gönderdi.
Bakanlık, yarınki Üçlü Danışma Kurulu toplantısı öncesinde Sendikalar Kanunu'na ilişkin taslağı Türk-İş, Hak-İş, DİSK ve TİSK'e ulaştırdı.
Taslakta, kanunun amacı yeniden düzenleniyor ve ''sendikal hak ve özgürlükler gözetilmesi'' vurgusu yapılıyor. Taslak, ''iş kolu'', ''iş yeri'', ''meslek'' sendikaları kurulmasını, ''federasyon'' ve ''konfederasyon'' tipi örgütlenmeleri içeriyor. Böylece ''iş yeri'' ve ''meslek'' sendikası kurulması yasakları kalkıyor.
Buna göre, ''bir iş kolunda faaliyette bulunmak üzere'' iş kolu sendikaları, ''bir iş yerinde faaliyette bulunmak üzere'' iş yeri sendikaları, ''bir meslekte faaliyette bulunmak üzere'' meslek sendikaları kurulabilecek.
''Aynı iş kolunda veya aynı meslekte kurulu en az iki sendikanın bir araya gelmesiyle'' federasyon, ''değişik iş kollarında veya meslekte kurulu olması koşuluyla en az 4 sendikanın veya 2 federasyonun bir araya gelmesiyle'' konfederasyon oluşturulabilecek.
İşçi ve işveren kuruluşları, kuruluş usul ve esaslarına uyarak önceden izin alınmaksızın iş kolu, iş yeri veya meslek esasına göre serbestçe sendika kurabilecek.
Yeni iş kolları
Taslak, halen 28 olan iş kolu sayısını bazı iş kollarını birleştirerek 17'ye çekiyor. Yeni iş kolları şöyle düzenleniyor:
-Gıda, avcılık ve balıkçılık, tarım ve ormancılık,
-Madencilik ve taş ocakları,
-Petrol, kimya, lastik, plastik ve ilaç,
-Dokuma, hazır giyim ve deri,
-Ağaç ve kağıt,
-İletişim, basın-yayın ve gazetecilik,
-Banka, finans ve sigorta,
-Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar,
-Çimento, toprak ve cam,
-Metal ve gemi yapımı,
-İnşaat,
-Enerji,
-Taşımacılık, ardiye ve antrepoculuk,
-Sağlık ve sosyal hizmetler,
-Konaklama ve eğlence işleri,
-Savunma,
-Genel işler.
Bir iş yerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de asıl işin dahil olduğu iş kolundan sayılacak.
"Türk vatandaşı" şartı kalkıyor
Taslağa göre, sendika kurucusu olmak için artık Türk vatandaşı olma şartı aranmayacak.
Sendikaların kuruluş aşamasındaki işlemler kolaylaştırılıp, sadeleştirilecek.
Genel kurulların kaç delegeyle toplanacağına ilişkin şartlar kaldırılarak bu hususlar sendikaların kendi tüzüklerine bırakılacak.
Olağan genel kurulların en geç 4 yılda bir toplanmasına ilişkin süre 3 yıla çekilecek.
Sendikaya üyelikteki yaş sınırı 16'dan 15'e düşecek. 15 yaşını dolduran ve işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilecek. 15 yaşını doldurmamış olanların üyeliği kanuni temsilcilerin yazılı iznine bağlı olacak.
Sendika üyeliğinde noter şartı da kalkacak. Buna göre, 3 nüsha olarak doldurulup imzalanan üye kayıt formunun sendikaya verilmesi ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile sendika üyeliği kazanılacak. Üye kayıt formunun noterden onayı istenmeyecek.
Her üye, sendikaya yazılı beyanda bulunarak üyelikten çekilebilecek. Üye, çekildiğini 3 iş günü içinde bakanlığa posta ile veya elektronik ortamda bildirecek Sendika da çekilme beyanının kendisine ulaştığı tarihten itibaren üç iş günü içinde bakanlığa elektronik ortamda bildirimde bulunacak ve çekilme bildiriminin bir örneğini posta ile gönderecek.
Halen bir günlük çıplak ücretle sınırlı olan üyelik aidatının miktarı, sendikaların tüzükleriyle belirlenecek.
Sendika üyesinin kesintisiz bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması üyeliğini etkilemeyecek.
Sendika ve üst kuruluşları, dış temsilcilik açabilecek. Uluslararası işçi ve işveren kuruluşları da Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının izniyle Türkiye'de temsilcilik kurabilecek ve üst kuruluşlara üye olabilecek.
Sendikacıların güvencesi değişiyor
İşçi kuruluşu ve şubesi yönetim kurulunda görev aldığı için çalıştığı iş yerinden ayrılan yöneticinin iş sözleşmesi askıda kalacak. Yönetici dilerse işten ayrıldığı tarihte iş sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın veya sözleşme süresi bitimini beklemeksizin feshedecek ve kıdem tazminatına hak kazanacak.
İş sözleşmesi askıya alınan yönetici, görevinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, sona erme tarihinden itibaren 1 ay içinde ayrıldığı iş yerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabilecek.
İşveren, talep tarihinden itibaren 1 ay içinde bu kişileri o andaki koşullarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorunda olacak. Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş sayılacak. Ödenecek tazminatların hesabında, iş yerinde çalışılmış süreler göz önünde bulundurulacak ve fesih anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınacak.
İşveren, iş yeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini yazılı olarak açık ve kesin şekilde belirtmedikçe feshedemeyecek. Fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren 1 ay içinde temsilci veya üyesi bulunduğu sendika, iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemede dava açabilecek.
Temsilcinin işe iadesine karar verilirse, fesih geçersiz sayılarak fesih tarihi ile kararın kesinleşme tarihi arasındaki ücret ve diğer hakları ödenecek. Kararın kesinleşmesinden itibaren 10 iş günü içinde temsilcinin işe başvurması koşuluyla on iş günü içinde işe başlatılmaması halinde, iş ilişkisinin devam ettiği kabul edilerek ücreti ve diğer hakları ödenmeye devam edilecek. 10 iş günü içinde işe başvurmadığı takdirde sözleşme bu sürenin sonunda temsilci tarafından feshedilmiş sayılacak.
İşveren, yazılı rızası olmadıkça iş yeri temsilcisinin çalıştığı iş yerini değiştiremeyecek veya işinde esaslı bir tarzda değişiklik yapamayacak. Aksi halde değişiklik geçersiz sayılacak.
Temsilcilik sıfatı sona erenler, sona erme tarihinden itibaren 6 ay süreyle sağlanan güvencelerden yararlanmaya devam edecek.
Bu hükümlerden işverenle iş ilişkisi devam eden kuruluş ve şube yöneticileri de yararlanacak.
Sendikacı ücretlerine sınırlama
Sendika ve üst kuruluşları, tüzük ve çalışma programlarında yer alan konularda serbestçe faaliyette bulunacak.
Yetkili sendikanın bulunmadığı iş yerlerinde, en çok üyeye sahip sendika iş yeri sendika temsilcisi atayabilecek.
Sendika, üst kuruluş ve şube yöneticilerine 1 ay içinde ödenecek olan ücret, yolluk ve diğer ödemelerin toplamı en yüksek devlet memuru maaşının 2 katını geçemeyecek.
Sendikaların denetimi, denetleme kurulları veya denetçiler tarafından yapılacak. Denetimde, yönetim ve işleyişin, gelir ve giderlerin, bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygun olup olmadığı incelenecek.
Sendika ile üst kuruluşlarının gelir ve giderlerine ilişkin yıllık ve genel kurul dönemine ilişkin mali denetimi, yeminli mali müşavirlerce yapılacak. Bu denetimin yapılması, denetim kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacak.
Denetim esasları, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşleri alınarak hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenecek.
Radyo televizyon kurabilecekler
Sendikaların kapatılması da zorlaştırılacak. Anayasa'da belirtilen Cumhuriyet'in niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan sendika ve üst kuruluş, merkezlerinin bulunduğu yer cumhuriyet başsavcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme kararı ile kapatılacak.
Görevli mahkemeler yargılamanın her safhasında talep üzerine veya resen kuruluşun faaliyetlerinin durdurulmasına ve yöneticilerinin geçici olarak görevden alınmasına karar verebilecek.
Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı davranış bireysel olarak yöneticiler tarafından gerçekleştirildiği takdirde, mahkemece sadece o yöneticilerin görevlerine son verilmesine karar verilecek.
Sendika ve üst kuruluşları radyo ve televizyon kurabilecek.
1962'ten beri uygulanan 'Check off' taslakta yok
Taslakta, işçilerin sendikalara üyelik aidatlarını ödemesinde halen uygulanan ''check off'' sistemine yer verilmiyor. Bunun yerine üyelik aidatlarının bizzat işçi tarafından sendikaya ödenmesi planlanıyor.
''Check off'' sistemi, üyelik aidatının işçinin ücretinden, işverence kesilerek sendikaya yatırılmasını içeriyor. Bu sistem, işçi sendikalarına üyelik aidatlarının toplanması konusunda kolaylık sağlıyor ve sendikaların mali bakımdan güçlenmelerine olanak veriyor.
''Check off'' sisteminin en önemli yararı, kolay ve sürekli gelir sağlayarak güçlenen sendikaların üyelerine daha iyi hizmet götürebilmesi, işveren karşısında üyelerinin haklarını daha etkin bir biçimde savunabilmesi olarak gösteriliyor.
Sistemi eleştirenler ise aidat verme yükümlülüğünün, işçi ile sendika arasında bir sorun olduğunu, ortada işvereni ilgilendiren bir konu olmadığını savunuyor. Ödentilerin toplanmasında işvereni devreye sokmanın, işveren için haksız bir yük olduğu gibi, sendikal özgürlükler açısından da sakıncalı olduğu ileri sürülüyor.
''Check off'' sistemi Türkiye'de 1963 yılında bu yana uygulanıyor.
