Ulusal Strateji Merkezi (USMER) İstanbul Platformu, şeker fabrikalarının zarar ettiği öne sürelerek özelleştirilmesinin savunulmasına karşı bir rapor hazırladı. USMER Tarım Komisyonu Başkanı Süleyman Yurddaşer tarafından hazırlanan ve şeker fabrikalarının topluma kazandırılmasına ilişkin çözüm önerilerinin yer aldığı raporda 10 madde yer alıyor. Öncelikli olarak pancar üretimindeki kotanın kaldırılması ve üretimin şeker fabrikaları yöneticileri tarafından planlanması gerektiği vurgulanan raporda, fabrikalara yatırım yapılması yönünde projelerin de geliştirilmesi önerisinde bulunuldu.
Raporda şunlar yer aldı:
Kozmetik sanayiden gübre imalatına
“Pancar bitkisinin en iyi yetiştiği iklim, 800 metre rakımın üstündeki yaylalardır. Satışı düşünülen fabrikaların çoğu da zaten Doğu Anadolu bölgesinde, yaylalardadır. Nisan ayında tohumu ekilen pancarın yetişmesi 5-6 ay süre ister. Bu süre zarfında birçok zirai işlem yapılır. Ağustos sonu eylül aylarında da söküm işlemi yapılır. Pancar yetiştiriciliğinde diğer tarla bitkileri gibi ekim nöbeti uygulanır, yani pancar ekimi yapılan bir araziye ancak 4 yıl sonra yeniden pancar ekilebilir. Daha kısa aralıklarla ekim yapılması bitkide sağlık sorunları yaratmaktadır. Söküm sonrası fabrikaya gelen pancarlar 3 ay gibi bir sürede şekere, melasa ve posaya dönüşür. Son ürün olan posadır, küspe denilmesi yanlıştır. Küspe yağlı tohumlardan yağı çıkarıldıktan sonra kalan üründür. Şekerden sonra yan ürün olarak çıkan melas da yüzde 50 şeker içeren kıymetli bir maddedir. Melas hayvan yemlerinin rasyonuna enerji değerini yükseltmek için katıldığı gibi, kozmetik sanayinden gübre imalatına kadar birçok sektörde kullanılmaktadır.”
"Entegre çözüm"
Sadece şeker üretimi düşünülerek bir çözüm üretmenin olası olmadığı vurgulanan raporda “Bu konu tüm paydaşları ve etkilediği konularla birlikte düşünüldüğünde ve entegre bir çözüm olanaklıdır. Öncelikle 4634 sayılı Şeker Yasası ile konulan kota kaldırılmalıdır” denildi. Raporda çözüm önerileri ise şöyle sıralandı:
1- Pancar üretim sınırlandırılması kaldırıldıktan sonra, eskiden olduğu gibi, pancar üreticisi ile bağlı olduğu şeker fabrikası yöneticileri pancar üretimini planlamalı.
2- Pancar üretiminde verimi artırmak için son biyoteknolojiler çiftçiye öğretilmeli, pancar üreticisine yüksek verimli tohumlar verilmelidir. Burada bir örnek vermek gerekirse, AB ülkelerinde dekara verim 12 tondur. Bizde ise ortalama 6 tondur.
3- Pancar üreticisi çiftçilerin aynı zamanda hayvancılık yapmaları sağlanmalıdır. Özellikle et verimi yüksek büyükbaş damızlıklar temin edilip dağıtılmalı.
4- Bu çiftçilerin yem bitkisi de üretmeleri teşvik edilmeli, ekim nöbetine yem bitkileri üretimi sokulmalıdır.
"Tesisler aktif hale getirilmeli"
5- Şeker fabrikaları, hayvancılığı desteklemek için, konsantre yem üretecek fabrikalar ve hayvansal ürünleri değerlendirecek merkezi yerlere kombinalar kurmalıdır ya da kurulmasına destek vermelidir.
6- Şeker üretiminde yan ürün olan melasın değerlendirilmesi için kimya tesisleri daha aktif hale getirilmeli ya da yenileri kurulmalıdır.
7- Şeker fabrikalarının üretim sezonu bittikten sonra işçiler diğer entegre tesislere kaydırılarak işletmeye yük olmaktan çıkarılır.
8- Şeker fabrikalarının üretim teknolojileri ve makinaları yenilenmelidir.
9- Bütün bu yenileştirmeler için ayrıntılı projeler hazırlanmalı.
10- Gerekli finansman için, satılan Şekerbank yeniden şeker fabrikaları ve pancar üreticine devredilmelidir.
