Seçimin muhasebesi: Kutuplaşma dili kaçınılmaz mı?

'Nefret edilmekten korkmayın'

Kutuplaştırıcı söylemlerin iletişimde dikkat çekici bir araç olduğuna kuşku yok.

Sevgi ya da nefrete, yani olumlu ya da olumsuz illaki bir tepkiye yol açan bu söylemler sadece siyasette değil pazarlama dünyasında da bir araç olarak sık sık kullanılıyor.

Örneğin Strateji Direktörü Kirstie Maryott, "Kutuplaşma neden markalar için iyi bir şey?" başlıklı makalesinde şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“Günümüzün kutuplaşmış dünyasında markaların karşı karşıya olduğu en büyük tehlike karşı taraf değil, ilgisizliktir. Nefret edilmekten korkmayın. Görünmez olmaktan korkun. Kutuplaşma bize siyasette de ötesinde de tutkulu gruplar sunar. Sürtüşme sunar. Sürtüşme kültürel hararet doğurur. Kültürel hararet ilgi çeker. Birden markanız artık görünmez olmaktan çıkar. Bir markanın neden yana ve neye karşı olduğu bilinirse, işler ilginç bir hal alır.”

Hindistan, Polonya ve Türkiye örneği

“Democracies Divided” (Bölünmüş Demokrasiler) isimli kitabın yazarları Thomas Carothers ve Andrew O’Donohue da Türkiye dahil dokuz ülkede mevcut kutuplaşma ortamını inceledikleri çalışmalarına dair verdikleri bir mülakatta şu tespitleri yapıyor:

“Tüm bu ülkelerde, Kolombiya, Kenya ve Polonya gibi birbirinden son derece farklı demokrasilerde dahi kutuplaşmanın kökleri, paternleri ve itici güçleri hep aynı. Özellikle kutuplaştırıcı liderlerin ne kadar kararlı oldukları da dikkat çekici.

“Hindistan’da Narendra Modi, Polonya’da Jarosław Kaczyński ve Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan temel bölünmeleri amansızca kızıştırıp toplum geneline yaydılar ve seçim zaferleri kazandılar. Sadece muhalifleri şeytanlaştırmak ya da demokratik süreçleri sekteye uğratmakla kalmadılar, radikal değişiklikleri de zorla gündeme taşıdılar. Polonya’da kürtaj yasağı bunun iyi bir örneği.”

Kutuplaşma bugün başta ABD olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde görülen küresel bir olgu. 2008 sonrasındaki ekonomik krizin, pandeminin ve artan bir göçmen sorununun kutuplaşmada rol oynadığı düşünülüyor.

Profesör Murat Somer toplumların bu soruna farklı yanıtlar verdiğini, bir kesimin Türkiye’de olduğu gibi güçlü liderlerin eliyle bir güvenlik arayışına yöneldiğini söylüyor ve şu tespiti yapıyor:

“Demokrasinin iyi işlediği ülkelerde genelde kutuplaşma çok yükselse de zehirleyici düzeye erişmiyor. Şu an gelişmiş demokrasiler içerisinde sadece ABD’de bu düzeyde olduğunu bulduk.

“Bunun dışında da yakın zaman önce konsolide olmuş birçok ülkede de bu zehirleyici kutuplaşmayı görüyoruz: Macaristan, Polonya, Brezilya, Hindistan gibi. Bazı yerlerde bu demokrasinin çökmesiyle de sonuçlanıyor.

“Ya muhalefette olan elitler iktidardaki elitleri deviriyorlar - mesela Tayland’da öyle oldu, otoriter bir rejim ortaya çıktı - ya da bu kutuplaştırıcı siyaseti kullanan iktidarlar zaman içerisinde demokrasiyi aşındırıyorlar.

“Bir noktada Türkiye’de de olduğu gibi demokrasi askıya alınmış ya da bazılarına göre çökmüş oluyor, ciddi bir otoriterleşme gerçekleşiyor. Bununla nasıl başa çıkılabileceği konusunda da elimizde çok net reçeteler yok.”