T24 - Besin zincirinin en tepesinde yer alarak, sağlıklı ekosistemin varlığına işaret eden ve koruma altında olan şah kartalları esrarengiz bir şekilde ölmeye başladı. 2009’da uydu verici takılan 10 şah kartalından biri Bulgaristan’da, ikisi Trakya’da ölü bulundu. İkisi Ankara’dan, biri Tekirdağ’dan, biri ise Mekke’den sinyal göndermeyi kesti.
Nesli küresel ölçekte tehlike altında olan şah kartallarını koruma projesi kapsamında, Bulgaristan’da sekiz, Türkiye’de iki kuşa 2009’da uydu verici takıldı. Kartallardan biri Bulgaristan’da diğer ikisi ise Tekirdağ ve Çorlu yakınlarında ölü bulundu. Kartallardan ikisi Ankara, biri Tekirdağ, biri ise Suudi Arabistan’ın Mekke Kenti yakınlarından sinyal göndermeyi kesti. Bugün sinyal alınabilen üç kuş sayesinde, şah kartalların yaşam döngüsü, göçleri, beslenme alanları ve karşılaştıkları tehditler hakkında bilgi toplanıyor.
Ekosistemin sağlık belirtisi
Projenin Bulgaristan ayağını Bulgaristan Kuşları Koruma Derneği yürütüyor. Türkiye’de ise Doğa Derneği, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile işbirliği yapıyor. Doğa Derneği yetkilileri, şah kartallarının esrarengiz ölümleriyle şu değerlendirmeyi yaptılar: “Şah kartalı, çoğunlukla küçük memeliler ve kuşlarla beslenen, besin zincirinin en tepesinde yer alarak sağlıklı bir ekosistemin varlığına işaret ederler. Şah kartalı gibi pek çok yırtıcı ve göçmen kuş kaçak avcılık, zehir kullanımı, yüksek gerilim hatları gibi insan faaliyetleri sonucu hayatını yitiriyor.”
Şah Kartalları, Orta Anadolu, Güney Doğu Avrupa, Batı ve Orta Asya’da dağılım gösteriyor. Kışı Hindistan, Çin ve Afrika’da geçiren bu kartallar, yayılış alanlarından olan Macaristan ve Avusturya’nın büyük kısmında artık görülmemekte. Avrupa’da üreyen nüfusu 850 çiftin altına düşen şah kartallarının Balkanlar ve Trakya’daki üreme başarıları ise çok yüksek, ancak hayatta kalma başarıları oldukça düşük. Trakya’da 1000 kilometre karelik alanda 19 şah kartal yuvası belirlenmişti. Buna Bulgaristan’da bulunan 17 çifte ait yuva eklendiğinde, Türkiye-Bulgaristan sınırının şah kartal için Avrupa’nın en önemli alanlarından biri olduğu ortaya çıktı. Ayrıca 2009 yılı başında yapılan araştırmalar sonucunda, Trakya’nın yanı sıra Bolu’da da 9 çift şah kartalın ürediği belirlendi.
3 tehlike: Avcılık, tarım ilacı, siyanür
AVLANMAK için şehirlerden ve insanlardan uzak alanları tercih eden şah kartalları Anadolu’daki dağınık yerleşim nedeniyle yaşam alanı sıkıntısı çekiyor. Şah kartallarının avladığı küçük memeli hayvanların soyu da avcılık nedeniyle günden güne tükeniyor. Bu da avlanamayan şah kartallarını olumsuz etkiliyor. Anadolu’da gereksiz yere kullanılan tarım ilaçlarından etkilenen tavşan ve fareleri yiyen şah kartalları da kısa sürede ölüyor.
Kolay ürüyor ama yaşamıyor
Siyanürlü tilki avcılığı da kartallar için büyük bir tehlike. Her zaman canlı avlamayan şah kartalları siyanürden ölen tilkileri de yiyebiliyor. Şah Kartalları, 4-5 yılda üreme olgunluğuna ulaşıyor. Kanat açıklıkları 2.5-3 metreye kadar ulaşıyor. Ömürleri ise yaşam koşullarına göre 20-30 yıl arasında değişiyor. Fakat Türkiye’de üreme olgunluğuna erişemeden çoğu şah kartalı, çeşitli nedenlerden hayatını kaybediyor.
