Partili cumhurbaşkanlığı sistemine yönelik anayasa teklifi değişikliğinde AKP’lilerin verdiği önerge ile önemli bir değişiklik yapıldı. Anayasa Komisyonu’nda kabul edilen önerge uyarınca cumhurbaşkanı olağanüstü hâl (OHAL) ilan ettikten sonra temel haklar ve siyasi haklar konularında da sınırlayıcı kararname çıkarma yetkisine sahip olacak. Teklifin ilk halinde temel haklar ve siyasi haklar alanı, cumhurbaşkanının olağanüstü hâl döneminde çıkaracağı kararnameler dışında tutulmuştu.
Anayasa Komisyonu’nun CHP’li üyesi Murat Emir Anayasanın 15. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Savaş, sıkıyönetim, seferberlik ve OHAL durumunda dahi kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz” hükmünün ihlali anlamına geleceğini ifade etti.
"Temel haklara sınırlama"
Emir, değişikliğe ilişkin olarak T24’e şu bilgileri verdi:
“Normalde Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile temel hak ve özgürlüklerle ilgili değişiklik yapamıyorsunuz. Oysa OHAL durumlarında anayasada bulunan temel hakları dikkate almaksızın sınırlayabileceği bir hükme bağlanıyor. Yaşama hakkı, vücut bütünlüğü, adil yargılanma, haberleşme hürriyeti gibi çok temel haklar OHAL döneminde Cumhurbaşkanı’nın üzerinde sınırlama yapabileceği bir duruma getiriliyor.”
"13. maddeye aykırı"
Emir, yapılan değişikliğin anayasanın 13. maddesinde yer alan “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir” hükmüne de tamamen aykırı olduğunu ifade etti.
OHAL kararnamelerinin görüşülmesi 3 aya çıktı
Verilen değişiklik önergesiyle ayrıca OHAL kararnamelerinin 1 ay boyunca görüşülmemesi durumunda yürürlükten kaldırılacağı hükmü de değişti. Buna göre, OHAL kararnamelerinin görüşülme süresi 3 aya çıktı. Emir, MHP’li Mehmet Parsak, AKP ile yapılan anayasa görüşmeleri sırasında bu 3 aylık sürenin 1 aylık süreye indirilmesinden MHP'nin başarısı olarak “övgüyle” bahsettiğini hatırlattı.
"Ne yaptıklarının farkında bile değiller"
Emir, temel hak ve özgürlükleri koruyan anayasanın 15’inci maddesinin aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) paralel düzenleme içerdiğini ifade ederek şunları söyledi:
“Bu haklar ihlal edilirse aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi de ihlal edilmiş olur. Bu teklif sadece Meclis’e kilit vurmaktan öte aynı şekilde Türkiye’yi Avrupa’dan koparmaya yönelik. Ne yaptıklarının farkında bile değiller.”
Komisyona gelen madde
Komisyona OHAL kararnameleri ile ilgili gelen ilk maddede şu ifadelere yer verilmişti:
Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi haklan ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.
Değişiklik önergesi
AKP’nin daha sonra verdiği değişiklik önergesi şöyle:
