Sultan II. Abdülhamit döneminde dünyaca ünlü hereke halılarını dokumaya başlayan, Cumhuriyet döneminde de faaliyetlerini sürdüren Hereke Sümerbank Halı Dokuma Fabrikası arazisinde özelleştirme sonrasında artık keçiler ve tavuklar otluyor.
Sözcü'den Uğur Enç'in haberine göre Cumhuriyet döneminin ilk iki fabrikasından biri Hereke Sümerbank Halı Dokuma Fabrikası'ydı. Osmanlı'dan cumhuriyete miras kalan fabrika 1995 yılına kadar aktif olarak çalıştı. Fabrika, Kocaeli'nin Hereke beldesinin kalkınmasında ve sosyal yaşantıda büyük bir etkiye sahipti. İşçiler ve memurlar söz konusu fabrikada her türlü sosyal hakka sahip olarak çalışıyor, üretiyor, buna bağlı olarak fabrika her yıl milyonlarca lira ihracat yapıyordu.
1996'da özelleştirildi
1995 yılında Sümerbank özelleştirildi. Garipoğlu Şirketler Grubu; 103,4 milyon dolara Sümerbank'ı satın aldı. Sümerbank'ın pek çok fabrikasını satılırken Hereke Kumaş ve Dokuma Fabrikası ise Garipoğlu Grubu'nun satın alım listesinde yer almadı. Fabrika, 1996'da Küçükçalık Grubu'na satıldı. Özelleştirme sonrasında üretimi durduran Küçükçalık Grubu, aldıkları askeri giyim ihaleleri sonrasında Edirne ve Zeytinburnu dokuma fabrikalarındaki üretim yetersiz gelince Hereke'deki fabrikayı çok kısa bir süre kullandı.
Üretim yapılmıyor
Yaklaşık 15 yıldır üretimin yapılmadığı fabrika çürüdü. Atıl durumdaki binaları ile Hereke'nin merkezinde terk edilmiş bir görüntüye sahip fabrikada son 5 yıldır keçiler konaklamaya başladı.
Fabrikanın hikâyesi
Padişah Abdülmecit devrinde, mali ve ekonomik işlerde önemli roller oynayan Ohannes ve Bogos Dadyan, İzmit'teki çuha fabrikasının yapımını üstlenmişti. İkili, çuha fabrikasının yapımı için İstanbul'dan İzmit'e gidip gelirken Hereke'de verdikleri bir yemek molasında bölgenin doğal zenginliklerinden etkilenip çuha fabrikasının yapım masrafından kısarak Hereke'de bir dokuma fabrikası inşa etti. Fabrika, 1843'te kuruldu.
Padişah Abdülmecit, fabrikanın kendisinden izinsiz kurulduğunu duyunca 1844'te Hereke'ye ziyaret düzenledi. Hereke'den sorumlu serasker Rıza Paşa ise korku ile fabrikayı padişah için yaptırdıklarını söyledi. 1845'te Ohannes ve Bogos Dadan fabrikayı padişaha karşılıksız verdi. Dünyaca ünlü Hereke halısı II. Abdülhamit döneminde Anadolu’nun çeşitli yerlerinden getirilen ustalarla bu fabrikada üretilmeye başlandı. Fabrika, 1925'te Maliye Bakanlığı'na bağlı Sanayi ve Maadin Bankası'na devredildi.
Kentin ilk sendikası
1933'te Sümerbank kuruldu ve fabrika Sümerbank'a bağlandı. Yaklaşık bin işçinin üretim yaptığı fabrikada işçiler, Kocaeli'nin ilk sendikası olan Sümerbank Hereke Kumaş Fabrikası İşçi Sendikası'nı kurdu. 1987'de Sümerbank'ın özelleştirilmesine karar verildi. Şirket, Kamu Ortaklığı İdaresi’ne devredildi.
"Piyasadaki hereke halılarının yüzde 99'u sahte"
Hereke halısı, can çekişiyor. Özellikle Çin’de Hereke adıyla kurulan yerleşim biriminde üretilen sahte halılar piyasayı alt üst etmiş durumda.
Türkiye'nin tek Hereke Halısı üreticisi Han Halı'nın sahibi Erhan Ör, Çin'in Türkiye piyasasını da ele geçirdiğini belirtti. Ör şöyle konuştu; “Sadece Çin değil bir de Gaziantep var başımızda. Antep'te makine ile üretilen halılara Hereke etiketi yapıştırılıyor ve Kapalı Çarşı'da bu ürünler satılıyor. Şu anda Türkiye'de piyasanın yüzde 99'u sahte. Biz sipariş üzerine çalışıyoruz. Ürünlerimizin çok büyük bir bölümünü yurtdışına satıyoruz. Hereke Halısı'na gerekli destek verilse Türkiye ekonomisine büyük destek olabilecek bir sektör olacaktır. Zaten öyleydi. Son 15-20 sene içinde Hereke Belediyesi'nin de kapanmasıyla sektör ağır yara aldı.”
