İçinde 'sağlık' kelimesi geçen ve 'öneri' kelimesiyle devam eden haber başlıkları en çok okunanlar arasında. Sağlık programlarında 'şunu' yiyin, 'bunu' için şeklindeki 'uzman' tavsiyeleri ne kadar 'güvenilir' ? Sorusu eminim bir çogunuzun aklını meşgul ediyordur. Hürriyet yazarı Prof. Dr. Osman Müftüoğlu köşesinde, "Ne var ki güvenilir sağlık uzmanlarının tavsiyeleri bile zamanla değişebiliyor" diyerek sağlık alanında birbiriyle çelişen uzman tavsiyelerine dikkati çekti. Çelişkilerden daha az etkilenmenin yöntemini paylaşan yazar, "Kısacası, 'bir bilgiyi ilk ve son kullanan olmak' yanlışa düşmeyin. Zeytinyağı yerine tereyağı yiyin!” gibi bir tavsiyeyle karşılaşırsanız da sakın şaşırmayın. Bilim değişir" dedi.
Yazar Müftüoğlu'nun "Sağlık tavsiyeleri neden çelişkili" başlığıyla (27 Ağustos 2018) yayımlanan yazısı şöyle:
Yaşımız ne olursa olsun, sağlığımızı dikkatle izleyip kendimize iyi bakmak zorundayız. Zaten bu nedenle televizyon, dergi ve gazetelerdeki sağlık haberlerini takip ediyor; yazılıp çizilenleri, anlatılıp söylenenleri dikkatle izliyoruz. Ne var ki güvenilir sağlık uzmanlarının tavsiyeleri bile zamanla değişebiliyor. Hatta bazen birbiri ile çelişebiliyor. Peki bu değişme ve çelişkilerin sebebi ne? Yanıtım şu: Bilim insanları sürekli araştırıyor, sağlık alanındaki bilimsel veriler de sürekli yenileniyor da onun için. Bir köşe yazarının şu cümleleri işte bu mühim gerçeği göz önüne seriyor: “Tıp haberlerinde de sanki modasını geçirme uygulaması var. Bugünün devası yarının zehri olabiliyor. En yeni araştırmalardaki önerilerin son kullanma tarihi bile kahvaltı gevreği paketlerinin üzerindeki tarihten daha kısa.” (Ellen Goodman/Boston Globe).
Peki ne yapmalı? Çelişkilerden daha az etkilenmek için nasıl bir strateji izlemeli? Cevabım yandaki kutuda...
Haberleri nasıl değerlendirelim ?
Tıbbi araştırmalarda, yeni bir bilginin eski bilgileri hatta köklü gelenekleri bile bir anda ters yüz edivermesi beklenen bir durumdur. Ama yine de duyduğunuz her yeni bilgiye hemen o anda güvenmeyin. Her yeni bilginin ve her yeni önerinin üzerine balıklama atlamayın. Doğruluğu yeni bilgilerle onaylanana kadar bekleyin. Diğer taraftan eski ve etkisizliği kanıtlanmış bir bilgiyi kullanmakta da ısrar etmeyin. Kısacası, “bir bilgiyi ilk ve son kullanan olmak” yanlışa düşmeyin.
Bilim insanlarının size önce tereyağını değil de margarini tüketmenizi, daha sonra da tereyağı yerine margarin yiyenlerin kalp krizi bakımından daha riskli bir durumda olduklarını söylemek zorunda kalmalarına şaşırmayın. Bir süre sonra “Margarini değil tereyağını yemenizde fayda var.” önerisi gibi, günün birinde “Zeytinyağı yerine tereyağı yiyin!” gibi bir tavsiyeyle karşılaşırsanız da sakın şaşırmayın. Bilim değişir. Zira bilim gerçeği arar. Değişmeyen sadece gerçektir.
Size Mark Twain’in yüz yıl önceki tavsiyesini bir kere daha hatırlatayım: “Sağlık kitaplarını okurken dikkat etmezseniz baskı hatasından bile ölebilirsiniz.”
Yazının tamamı için tıklayın
