Okul çantaları çocukların belini ‘büküyor’

Okul çantaları, dışarıda oyun oynamak yerine bilgisayar başında geçirilen uzun saatler, obezite nedeniyle çocuk ve gençlerin yüzde 80’inde bel ve boyun ağrıları görülüyor. Çocuk ve gençlikte bel ağrısı çekmek ilerisi için de risk yaratıyor.

Çocuklarda bel ağrısını önemseyin

Bel ağrısı yaşı 11'e indi

Amerika’da 1996’dan beri okul çocukları arasında sırt çantasına bağlı zorlanma ve yaralanmalarda yaklaşık yüzde 300 artış var. İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı, Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Emel Özcan’ın Radikal'e verdiği bu araştırma örneği, sırt çantalarının çocuklar için önemini ortaya koyuyor. Okul çocuklarında sırt çantalarının ergonomik olması, doğru ve uygun şekilde kullanılması halinde güvenli ve yararlı olduğunu belirten Özcan, “Aksi halde sırt çantası okul çağında bel ağrısının en sık nedenleri arasındadır. Sırt çantaları hem doğrudan mekanik yüklenmeyle hem de duruşu (postürü) bozarak bel ağrısına neden oluyor. Duruş bozukluğunu, omurga eğriliğinin (skolyoz) solunum sistemi ve kalp-damar sistemi üzerinde de olumsuz etkileri var” diyor.

Çocuklardaki bel ağrısı daha mı önemli?

Bel ağrısı gelişmiş toplumlarda en sık karşılaşılan ve hareketleri kısıtlayarak sakat bırakan bir sorun. Önceki yıllarda bel ağrılarının sadece yetişkinlerin sorunu olduğu düşünülürdü. Çocukta bel ağrısı olduğunda hemen daima altta yatan ciddi bir hastalığa bağlı olduğuna inanılırdı. Son yıllarda yapılan araştırmalarda okul çağı çocuklarda ve gençlerde bel ağrısı sıklığının giderek artığı ve yüzde 75’lere ulaştığı bildiriliyor. Artık bel ağrısının çocuklarda önemli sorun olduğu kabul ediliyor. Çocuklarda bel ağrısı aktiviteleri kısıtlayarak sakatlanmalar yol açmakla kalmıyor, duruş bozukluğu ve omurga eğriliği (skolyoz), solunum sistemini de olumsuz etkiliyor. Ayrıca genç yaşta bel ağrısı çekenlerde çekmeyenlere oranla ileride bel ağrısı riski artıyor.

Bu nedenle yeni yetişen nüfusun sağlıklı bir bele, kas iskelet sistemine ve solunum sistemine sahip olabilmesi için çocukların ve gençlerin okul çağında erken dönemlerden itibaren bel ağrısından korunması için gereken önlemler alınmalı. Çocukluk döneminde bel ağrısından korunmanın büyük ölçüde mümkün olduğu gösterilmiştir. Gelişmiş ülkelerde korunma programları oluşturulmuştur ve yaygın olarak uygulanmaktadır.

Çocuklarda bel ağrısı neden olur?

Çocuk ve gençlerde bel ağrısının başlıca nedenleri şunlardır.

Fiziksel nedenler

• Uygun olmayan sırt çantası.
• Uzun süreli ve uygun olmayan pozisyonda bilgisayar kullanımı.
• Okuldaki masa, sandalye yüksekliğinin çocuğa uygun olmaması.
• Vücudun yanlış pozisyonlarda kullanımı (öne eğilerek kambur oturma, ağırlık kaldırma, taşıma).
• Hareketsiz yaşam.
Başlıca psikososyal nedenler
• Yalnızlık duygusu.
• Aile ve yakınlarla iletişim sorunu.
• Anneyle iletişimde güçlük.

Çocuklarda bel ağrısını önlemek için neler yapılabilir?

• Doğru duruş ve vücudu kullanış alışkanlıkları kazandırılmalı.
• Uygun sırt çantası kullanımı sağlanmalı.
• Taşınılan yük miktarını azaltmak için okulda dolaplar olmalı.
• Bilgisayar kullanırken vücut doğru kullanılmalı. Sandalye, monitorün yüksekliği, uzaklığı, klavyenin, ‘mouse’un yeri kullanıcıya uygun olmalı. Bilgisayar uzun süreli kullanılmamalı.
• Okuldaki masanın, sandalyenin yüksekliği, ölçüleri çocuğa uygun olmalı.
• Teneffüslerde fiziksel aktivite yapılması teşvik edilmeli.
• Aşırı spor ve aşırı fiziksel aktiviteler de yapılarda yıpranma nedeniyle bel ağrısı ve fıtığına yol açabildiğinden sakınılmalı.
• Ebeveynler, çocuklarının omurgasına bakarak bir eğrilik, kamburluk olup olmadığını kontrol etmeli.

Sırt çantaları beli nasıl etkiliyor?

Okul çocuklarında yapılan çalışmalarda bel ağrısı ile sırt çantası arasında ilişki olduğu gösterilmiş. Amerika’da 1996’dan beri okul çocukları arasında sırt çantasına bağlı zorlanma ve yaralanmalarda yaklaşık yüzde 300 artış olduğu bildiriliyor. Okul çocuklarında sırt çantaları ergonomik olarak tasarlanmışsa ve doğru, uygun şekilde kullanılıyorsa güvenli ve yararlıdır. Aksi halde sırt çantası okul çağında bel ağrısının en sık nedenleri arasındadır. Sırt çantaları hem doğrudan mekanik yüklenmeyle hem de duruşu (postürü) bozarak bel ağrısına neden oluyor. Duruş bozukluğunu, omurga eğriliğinin (skolyoz) solunum sistemi ve kalp-damar sistemi üzerinde de olumsuz etkileri var.

Bilgisayar kullanımının bele ve sağlığa olumsuz etkileri neler?

Çocuklar ve ergenlerde bilgisayar kullanımının hızla artması bazı kazanımlar getirirken fiziksel ve psikososyal sorunlara da yol açıyor. Öncelikle boyun ve omuzlar daha sonra sırt ve bel etkileniyor. Ağrı, hareket kısıtlılığı, duruş bozukluğu yanında sosyal izolasyon, algılama sorunları, anksiyete gibi psikolojik sorunlar ve hareketsizlik nedeni ile obezite oluşabilmektedir.
Bilgisayar ekipmanının tasarımı yetişkinlere göre yapıldığından, çocuğa uygun pozisyonun sağlanması için gerekli düzenlemeler yapılmalı.

‘Çanta askıları geniş olmalı’

Sırt çantası nasıl olmalı?

• Sırt çantaları ve içindeki ağırlıkların toplamı, vücut ağırlığının yüzde 15’inden az olmalı.
• Ağırlık uygun dağıtılmalı; daha ağır eşyalar sırta, bele daha yakına konmalı.
• Sırt çantaları uzun süreli taşınmamalı, uzun süreli ayakta kalınacaksa çıkarılmalı.
• Sırt çantasının geniş ve destekli omuz askıları, bel desteği, bel kemeri bulunmalı.
• Sırt çantası, her iki omuzdan asılarak düzgün taşınmalı.
• Çantanın taşınma düzeyi kalça veya bel kemeri bölgesinde olmalı.
• Çanta, bel kemeriyle sabitleştirilmeli, böylece yer değiştirmesi önlenir ve postür bozulmaz.

Çocukları nasıl koruyacağız?

Okul çocuklarında bel ağrısı ve korunmaya gereken önem verilmiyor. Eğitim politikaları yapıcıları, okul yöneticileri, öğretmenler, aileler ve çocuklar eğitilmeli ve okul çevresinde, mobilyalarda ergonomik düzenlemeler yapılmalı.

Boyun ağrısı beyni de etkiliyor

10 çalışandan 8’inde boyun ağrısı görülüyor. Özellikle ofis çalışanları boyun sorunları görülmesi açısından riskli grupta yer alıyor. Prof. Dr. Emel Özcan, çoğu kişi boyun ağrılarıyla yaşasa da boyundaki kas tutulmalarının sanıldığı gibi önemsiz olmadığını, boyundan beyne giden damarlara bası olduğu için beynin kanlanamadığını söylüyor.

Boyun ağrısına neden olan hastalıklar nelerdir?

Boyun yapısı da temelde bele benzediğinden, sorunları ve tedavi yaklaşımları çok benzerlik gösterir. Boyun ağrısı, omuzlara ve kollara yayılabilir. Boyun ağrısına sıklıkla neden olan hastalıklar kas zorlanmaları, boyun fıtığı, yıpranma ve yaşlanmayla birlikte olan kireçlenmedir. Bu hastalıklar daha sıklıkla büro çalışanlarında görülür.

Tedavileri zor mudur?

Tedavide istirahat, ağrı kesici ilaçlar, fizik tedavi ve egzersizler, korunma eğitimi yararladır.

Gergin boyun sendromu ne?

Boyun ağrıları içerisinde en fazla görülen kas tutulmasıdır. Buna gergin boyun sendromu deniyor. Çoğu kişi sabah bir neden olmaksızın ağrılı, gergin, sert ve kısıtlı boyunla uyanır. Kaslar yine kötü duruşa, hava akımına bağlı olarak kasılıyor, dokular beslenemiyor ve ağrı oluşuyor. Halk arasında ‘kulunç’ denilen, sırtımızın üst tarafında görülen sert yapılardır bunlar. Bazen sadece ağrı da yapmıyor. Kas gerginliğiyle birlikte, boynun yapısal özelliği nedeniyle, boyunda bulunan ve beynin, kulağın belirli bölgelerine giden damarlar sıkışabilir. Bu durumda baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması gibi yakınmalar olur. Boynumuzda beyne giden iki damar bulunur. Kas kasıldığında bu damarlara bası olur, beyin yeterince kanlanamaz.

Tedavisi nasıl yapılıyor? Kas kasılması sadece kaslarla ilgili değil. Ofis çalışanlarının yüzde 70-80’ininde boyun ağrıları görülüyor. Boynu, elleri, kollarıyla çalışanlarda görülüyor bu ağrıları. Boyun ihmal ediliyor. Hem hasta hem de hekim tarafından. Kulunç denilen ve ızdırap veren bu rahatsızlık o kadar yaygın ki...

Gergin boyun sendromunun kesin tedavisi var mı?

Hastalığı sıfırlayan tedavi hiçbir durumda yok. Sıcak tedavisi, ilaçlar, egzersizler ve koruma gerekiyor. Riskleri ortadan kaldırmadığınız sürece hastalık daima geri gelir.

Fizik tedavi uygulanıyor mu?

Bütün ağrılı omurga hastalıklarında fizik tedavi uygulanıyor. Enjeksiyon, akupunktur, ozon tedavisi boyun için de kullanılıyor.

Kazalar sonrası boyunda hastalık oluşabilir mi?

Araba kazalarında boyun ve başın şiddetli, ani öne ve arkaya doğru sarsılmasıyla yumuşak dokularda, kas ve bağlarda zorlanma oluşur. Hastaların çoğu yumuşak boyunluk, ağrı kesici ve fizik tedaviyle iyileşir. Yakınmalar altı haftadan uzun sürerse ileri tetkik gerekebilir.