Deniz Berktay / Kiev, 15 Ocak (DHA) - İkinci Dünya Savaşı yıllarında Naziler’in Polonya’da kurduğu en büyük imha kamplarından biri olan Sobibor’daki silahlı isyana katılanlardan hayatta kalan son kişi olan Arkadiy Morseyeviç Vaysppapir, Kiev’de yaşamını yitirdi.
Ukrayna Yahudi Komitesi Başkanı Eduard Dolinski, yaptığı açıklamada, Sobibor’dan kaçış operasyonunu organize eden ve operasyona katılanlardan geride kalan son kişi olan Arkadiy Vayspapir’in, 97 yaşında hayatını kaybettiğini bildirdi.
Bir Ukrayna Yahudisi olan Arkadiy Vayspapir, 1921 yılında, bugünkü Ukrayna’nın Herson ilinde dünyaya gelmişti. 1941 yılında Almanların Sovyetler Birliği’ne saldırdığı dönemde, Kiev’in savunmasına katılmış ve çatışma sırasında aldığı ağır yara nedeniyle askeri hastanede yatarken, Kiev’in Almanların eline geçmesi sonucunda esir düşmüştü. Çeşitli esir kamplarına gönderilen Vayspapir, 1943 yılında, Nazilerin en büyük imha kamplarından biri olan Sobibor’a gönderildi.
Burada, yine bir Sovyet savaş esiri olan Teğmen Aleksandır Peçerski liderliğindeki isyan ve kaçış planının organizasyonunda görev aldı.
Plana göre, kampta terzi atölyeleri bulunduğu için, buralarda çalışan esirler, kampın üst rütbeli SS subaylarını, elbise provası gibi çeşitli bahanelerle atölyelere davet edip burada öldürecek ve böylelikle hem silahlanıp hem de kampın bütün komutanlarını devre dışı bıraktıktan sonra, kamptan kaçacaklardı. Ancak, bazı komutanların atölyelere gitmeyi reddetmesi ve öldürülen bazı komutanların cesetlerine rastlanması, planın tam başarıya ulaşmasına engel oldu. Sonuçta, ele geçirilen silahlarla bazı muhafızlar öldürüldü ve kamptaki 550 civarındaki mahkumdan 420 kişi, kampın çevresindeki mayınlı bölgelerden koşarak kaçmaya çalıştı. Bu esnada 80 kişi hayatını kaybederken, takip eden haftalarda, kamptan kaçanlardan 170 kişi yakalanarak kurşuna dizildi. Hayatta kalanlarınsa önemli bölümü, Nazi karşıtı partizan hareketine katıldı. Böylelikle bu olay, İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi kamplarında başarıya ulaşan yegane silahlı isyan hareketi olarak tarihe geçti.
Sobibor Kampı’nın faaliyet gösterdiği on yedi aylık dönemde (15 Mayıs 1942-15 Ekim 1943), kampta büyük çoğunluğu Yahudi kadın ve çocuklar olmak üzere, 250 bin kişi, gaz odalarında imha edilmişti. İsyan ve kaçış operasyonundan sonra, SS Şefi Heinrich Himmler’in talimatıyla, kamp ortadan kaldırılarak buradaki bütün izler yok edildi ve kamp yeri, patates tarlasına dönüştürüldü. (Fotoğraflı)
Görüntü dökümü:
- Arkadiy Morseyeviç Vaysppapir, ile yapılan söyleşiden görüntüler
