Aram Ekin Duran
Türkiye'de AKP iktidarının son 20 yılda büyüme için öne çıkardığı ihracat hamlesi, yüksek enflasyon nedeni ile yerini küresel pazar kaybı endişesine bıraktı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in uyguladığı enflasyonla mücadele programı kapsamında döviz kurlarının baskılanması ihracatçı şirketleri krize sokarken, Türkiye'nin ihracat artışını da durma noktasına getirdi. Türkiye'nin yüksek maliyetler nedeni küresel pazarlarda hızla güç kaybettiğine işaret eden ihracatçılar, böyle giderse şirketlerin ihracat yapmaktan vazgeçeceği uyarısında bulunuyorlar.
2023 hedefinin yarısına ulaşabildi
AKP hükümeti 2011 yılında açıkladığı "Cumhuriyetin 100. Yılı hedefleri" kapsamında 2023 yılında Türkiye'nin ihracatının 500 milyar dolara ulaşacağı vaadinde bulunmuştu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2019 yılı ortalarına kadar bu hedefin tutturulacağı iddiasını sürdürdü. Ancak geçen 13 yıl sonunda, Türkiye'nin ihracatı bu hedefin yaklaşık yarısına ulaşabildi.
2011 yılında 135 milyar dolar olan ihracat, TÜİK'in revize ettiği son verilere göre 2023 sonunda 255,5 milyar dolar olarak kayıtlara geçti. 2023 ihracatı, bir önceki yıla göre yalnızca binde 6 artış kaydetti. Son 12 ayda ise 17 ihracatçı sektörden 10'u bir önceki yıla göre ihracat kaybı yaşadı.
Türkiye 255,5 milyar dolarlık ihracatı ile dünya ticaretinden yüzde 1,08 pay alırken, ihracatçı ülkeler sıralamasında ise 29'uncu sırada yer aldı. 2011 yılından bu yana küresel ticarette pek çok dalgalanma ve pandemi gibi krizler yaşanmış olsa da, Türkiye'nin ihracatı hem gelir hem de katma değerli ürün bazında hedeflenen başarının çok gerisinde kalmış oldu.
"Rekabet gücümüzü kaybettik"
Son dönemde ise dünyanın en yüksek enflasyona sahip ülkelerinden biri haline gelen Türkiye'de uygulamaya konan enflasyonla mücadele programı, ihracatçı şirketleri daha da zor durumda bırakmış durumda. Mehmet Şimşek yönetimindeki ekonomide enflasyonun ateşini düşürmek için atılan adımlar ve özellikle döviz kurlarının baskılanması, ihracatçıların küresel pazarlardaki rekabet gücünü her geçen gün azaltıyor.
Geçtiğimiz günlerde ihracatçıların yaşadığı sıkıntılara dikkat çeken bir açıklama yapan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe, "Global yarıştan kopmamak için ihracatçının acil desteğe ihtiyacı var" dedi. Türkiye'deki yüksek maliyet artışlarının Türkiye'yi Avrupa'dan daha pahalı bir ülke haline getirdiğine işaret eden TİM Başkanı, "Özellikle hazır giyim ve tekstil gibi emek yoğun sektörlerde rekabet gücümüzü büyük ölçüde kaybettik" diye konuştu. Mustafa Gültepe'ye göre yaşanan pazar kaybının en önemli nedeni, dolar kurunun baskılanıyor olması.
İhracatçılar ne istiyor?
DW Türkçe'ye konuşan ihracat dünyasının önemli temsilcileri de TİM Başkanı'nın şikayetlerini doğruluyor. TİM Başkanvekili ve İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Çetin Tecdelioğlu, enflasyon yükselirken Merkez Bankası müdahaleleri ile döviz kurlarının artmamasının ihracatçı şirketleri iş yapamaz hale getirdiğini belirtiyor. "Enflasyonla aynı paralellikte giden genel giderlerimiz çok ciddi artmakta. Bunlarla ihracatta mücadele etmemiz mümkün olmuyor" diyen Tecdelioğlu, giderek küresel piyasalarda rakip ülkelerle mücadele edemediklerine vurgu yapıyor. Tecdelioğlu'na göre, bir an önce ihracatçı şirketler için ayrı bir kur politikası, özel faiz ve vergi desteğinin hayata geçirilmesi gerekiyor.
"Avrupa'da müşteri kaybediyoruz"
Akdeniz Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği (AKAMİB) Başkan Yardımcısı Bülent Aymen de DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, şirketlerin özellikle Avrupa ülkelerine ihracatta büyük sıkıntılar yaşamaya başladığına dikkat çekiyor.
Bastırılmış kur nedeni ile uluslararası pazarlarda fiyat rekabeti yapamadıklarını, yurtiçinde ise finans kaynaklarına erişemediklerini ifade eden Aymen, "Bu nedenle de işletme sermayeleri eriyor. Son dönemde özellikle Avrupalı müşteriler, 180 güne varan vade istiyorlar. Türkiye'de finansmana erişimdeki sıkıntılar nedeni ile bu vadeleri vermek mümkün değil. Bu yüzden müşterilerimizi kaybediyoruz" diye konuşuyor.
İhracat yapan şirketlerin, özellikle KOBİ ölçeğindeki küçük şirketlerin ihracat pazarını kaybetmemek için fiyatlarını düşürdüğünü ve adeta 'zararına' satış yaptığını kaydeden Aymen, "Ama bu durum sürdürülebilir değil. Firmalar bu şekilde ayakta kalamaz. İhracat pazarlarımızı kaybetmememiz için Eximbank kredileri, reeskont kredilerinin artırılması lazım, ayrıca enerji desteği verilmesi lazım" şeklinde konuşuyor.
"Döviz desteği artırılmalı"
Hükümet, ihracatçının kur zararını hafifletmek amacıyla bazı önlemler alsa da, ihracatçılar bu önlemlerin yetersiz olduğu görüşünde. Örneğin Ocak 2024'ten itibaren ihracatçı firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin TCMB'ye satışı sırasında, verecekleri taahhüt karşılığında TL'ye çevrilen tutarın yüzde 2'si kadar döviz dönüşüm desteği veriliyor.
DW Türkçe'ye konuşan Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, küresel ölçekte mal ticaretinin ucuzladığı bir dönemde Türkiye'nin giderek daha pahalı mal satmak zorunda kaldığını, bu nedenle de ihracat hızının durduğunu söylüyor. Jak Eskinazi, "Madem enflasyonu kontrol altına almak için ülkenin bu kur politikasına ihtiyacı var, o zaman hiç olmazsa bu 2 puanlık destek 5 puana, 7 puana çıkarılsın" diyor.
"Döne döne sonunda batacağız"
İş dünyasında enflasyonla mücadelenin yükünün ihracatçı şirketlere bindiğine dikkat çeken Eskinazi, şu görüşleri dile getiriyor:
"Müşterilerimiz daha ucuza mal almak istiyor, biz ise üretim maliyetlerimizden dolayı pahalı satıyoruz. Bir fiyat girdabının içinde girmiş durumdayız, döne döne sonunda batacağız. Türkiye bu koşullarda 'ihracatçı ülke' olmaktan çıkmak üzere. Böyle giderse Türkiye bir daha kolay kolay büyük ihracat rakamlarına ulaşamaz. Çünkü izlenen politikalar sıcak para üzerine kurulmuş vaziyette. İhracatçı daha ne kadar dayanacak buna? Çalışanlarımız da mutsuz, hak ettikleri ücretleri vermeye çalışıyoruz ama yaptığımız ihracatta bunun karşılığı yok."
İhracat artışı nisanda durdu
Son verilere göre, Türkiye'nin ihracatı 2024 nisan ayında geçen yılın aynı ayına göre sadece binde 1 artarak 19,3 milyar dolar oldu. İthalat ise aynı dönemde yüzde 4,2 artışla 29, 2 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2024'ün ilk 4 ayındaki ihracat ise yüzde 2,7 artışla 82,9 milyar dolar oldu. Hükümetin 2024 ihracat hedefi ise 267 milyar dolar olarak belirlenmiş durumda. Türkiye'nin mayıs ayı ihracatı, 3 Haziran Pazartesi günü açıklanacak.
