Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın maske cezasını ödemeyenlerin kamu hizmetlerinden yararlanamayacağı yönündeki açıklamaları tartışılıyor. Hukukçular kanuni temeli olmayan para cezalarını ödemeyenlere ikinci bir ceza verilmesini Anayasa'ya aykırı buluyor.
Erdoğan, “Maske ve mekan denetimlerinde uygulanan cezaların bazı kamu kurumlarında yapılacak işlemler öncesi ödenmiş olması mecburi hale getirilecek” demişti. Erdoğan’ın bu açıklamasının ardından maske cezasını ödemeyen tedbirsiz vatandaşların hangi kamu hizmetlerinden yararlanamayacağı merak konusu oldu.
Hali hazırda maske için belli bir miktar para cezası kesilmiş olması sebebiyle uygulamanın çifte cezalandırma kapmasına gireceğini ifade eden İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Adem Sözüer devletin bazı cezaları tahsil etmek için vatandaşın ödeme alışkanlıklarına göre refleksler ortaya koyduğunu belirtiyor.
Sözüer örneğin otomobil satmak için vergi borcu trafik cezası OGS/HGS geçiş ücreti cezası olmaması gerektiğini söyleyerek bu sistemin normal görülebileceğini ifade ediyor.
Çifte ceza alanın kamudaki hangi işlemleri yapılmayacak?
Fakat Cumhurbaşkanı’nın tarif ettiği kamu hizmetlerinden faydalanamamanın uygulamada boşluklara sebep olabileceğini aktaran Sözüer, “Ama maske, mesafe yasağına uymayıp, idari para cezası kesilen kişi ödemediyse, kamudaki ne gibi bir işlemi yapılmayacak? Örneğin nüfustaki işlemi mi yapılmayacak? Yoksa tapudaki işlemi mi ya da, trafikteki işlemi mi?” sorusunu yöneltiyor.
"Bir koyundan iki post çıkmaz"
Aynı suç veya kabahat için tek bir yaptırım uygulanabileceğini ifade eden Sözüer, "İdari para cezasıyla ilgisiz bir alan ve konuda vatandaşın kamudaki işlemini yapmamak adeta çifte cezalandırma olur. Atasözümüz de var bu durumu iyi ifade eden: Bir koyundan iki post çıkmaz. Üstelik Kabahatler Kanunu ile kamu alacaklarının tahsili hakkında kanunda devlet alacaklarının nasıl tahsil edileceği düzenlenmiş. Ödememe durumunda devletin cebri tahsilat için haciz yapmak gibi pek çok yetkisi var. Hukuk devleti alacaklarını bu yollarla tahsil etmelidir" ifadesini kullandı.
"OHAL ilan edilmeden bu kısıtlamalar hukuken mümkün değil"
Pandemi döneminde kesilen cezaların kanuni olup olmadığına yönelik de sorunlar olduğunu belirten Sözüer alınan tedbirlerin gerekli olduğunu ancak tedbirlerin hukuki bir dayanağı olması gerektiğini de söyledi. Olağanüstü hal ilan edilmeden ülkede yaygın şekilde sokağa çıkma yasağı konamayacağını ve insanların toplu halde ibadet etmesinin engellenemeyeceğini aktaran Sözüer, “Olağanüstü hal ilan edilmeden bu gibi tedbirlerin hepsi Anayasa ve dolayısıyla hukuka aykırıdır. Tüm hukukçular aylardır ‘temel hakları çok ağır şekilde sınırlayan bu tedbirlerin alınması, ancak genel sağlık nedeniyle olağanüstü hal ilan edilmesiyle mümkündür” diyor.
İçişleri Bakanlığı'nın genelgesi gibi idari işlemlerle böyle geniş yasaklar getirilemez. Hıfzısıhha Kanunu sadece, hastalık bulaşmış veya bulaştığına ilişkin somut şüphe olan hallerde, karantina gibi tedbirler öngörüyor. Ama biz Mart ayından beri virüs bulaşmayan milyonlarca insana sokağa çıkma sınırlaması gibi yasaklar getiriyoruz. Tüm ülkede seyahat, mülkiyet, ibadet, toplantı gösteri ve yürüyüş hak ve özgürlüklerini kısıtlıyoruz. Bu kısıtlamalar sağlık nedeniyle olağanüstü hal ilan edilmeden hukuken mümkün değildir” değerlendirmesinde bulundu.
"Anayasa’daki kanunilik ilkesine açıkça aykırı"
Maske takma zorunluluğunun bile kanuni bir dayanağı olmadığını aktaran Sözüer değerlendirmesini şöyle tamamladı:
"TBMM gece gündüz çalıştı, ancak tüm uyarılara rağmen söz konusu yasak ve yaptırımlarla ilgili açık kanuni düzenlemeler yapılmadı maalesef. Şimdi de zaten kanuni temeli olmayan idari para cezalarını ödemeyenlere ikinci bir ceza anlamına gelen kamuda işlem yapmama gibi bir yaptırım getirilmesi Anayasa’daki kanunilik ilkesine açıkça aykırı olur. Maske, mesafe, sokağa çıkma sınırlamaları elbette gereklidir ve bunlara uymamak yaptırım gerektirir. Ancak bunun için Anayasa’ya uygun hukuki temel oluşturulmalı. Hukuki temeli olmayan yasaklar ve yaptırımlarda görüldüğü üzere etkin uygulanamıyor."
