TBMM Genel Kurulu'nda bir haftada tamamlanan ilk tur görüşmelerde "Türk tipi başkanlık" getiren Cumhurbaşkanlığı sistemiyle ilgili anayasa değişikliği önerisinin maddeleri 330'un üzerinde oyla kabul edilirken, ikinci tur oylamalarda da benzer sonuçlar ortaya çıkması durumunda referanduma gidilecek.
İkinci turda farklı bir irade ortaya çıkması ve paketin 330'un altında kalarak reddedilmesi durumunda ise erken seçim öngörülüyor.
Kulislerde "hem referandum, hem erken seçim" senaryoları da konuşuluyor.
Referandumdan 'Evet' çıkması durumunda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın yeni sistemin uygulanması için 2019 yılını beklemeyeceği, kalan iki yıllık süresinden vazgeçebileceği ve sonbaharda erken seçime gidilebileceği yorumları yapılıyor.
TBMM'de 'partili Cumhurbaşkanlığı' yolunu açan anayasa değişikliği paketinin ilk tur görüşmeleri gizli oy ihlali tartışma ve kavgalarıyla geçti.
Anayasa ve içtüzükteki anayasa değişikliği oylamalarının gizli oyla yapılması kuralına rağmen AKP milletvekillerinin oylarını göstererek açık kullanmaları, CHP ve HDP'nin tepkisine neden oldu.
Bu nedenle çıkan kavgada bazı milletvekilleri yaralandı, kürsü kırıldı.
CHP'liler, ikinci tur oylamada da ihlâl olursa bunları belgeyerek Anayasa Mahkemesi'ne gitmeye hazırlanıyor.
İkinci turun 18 Ocak Çarşamba günü başlatılması ve hafta sonuna dek tamamlanması planlanıyor.
İlk turun analizi ve önümüzdeki süreçle ilgili beklenti ve senaryolar ana başlıklarıyla şöyle
İlk turda yapılan oylamalarda en düşük kabul oyu paketin maddelerine geçilmesi için yapılan ilk oylamadaki 338 rakamı oldu.
Daha sonra yapılan madde oylamalarında kabul oyları 340 ve üzerinde oldu, en yüksek 344 oya ulaşıldı.
Pakete destek veren AKP ile MHP'nin toplam 356 sandalyesi bulunuyor.
Oy hakkı bulunmayan TBMM Başkanı İsmail Kahraman'ın oylama sırasında Genel Kurul'u yönetmesi planlanıyordu.
Ancak ameliyat olan Kahraman'ın kürsüye çıkamaması ve AKP'li bir TBMM Başkanvekilinin genel kurulu yönetmesi AKP'ye bir oy kaybettirdi.
MHP'nin 39 sandalyesi bulunduğu dikkate alınırsa AKP/MHP bloku 354 sandalyeye ulaşıyor.
Ancak 5 MHP milletvekili "hayır" oyu kullanacağını açıklamıştı. En yüksek kabul oyları 344 rakamına ulaşırken, bu oylamada bile "evet" blokundan 10 fire verilmiş oldu.
"Hayır" oyları 132-139 aralığındaydı. HDP oylamalara katılmadı. "Hayır" oylarıınn 133 sandalyesi bulunan CHP'den geldiği varsayılırsa, CHP dışından da "hayır" oyları geldiği anlaşılıyor.
En yüksek "Hayır" oyu milletvekili seçilme yaşını 18'e düşüren maddede çıktı. 139 milletvekili bu maddeye "hayır" derken, "CHP dışından" 6 milletvekilinin daha bu maddeye karşı oy kullandığı ortaya çıkmış oldu.
CHP büyük tartışma ve kavgaların yaşandığı 5. madde oylamasına katılmadı. Böylece, partisi dışındaki "hayır" oylarını da görmüş oldu. 5. maddede "hayır" oyları 7'de kaldı.
Oylamalarda çekimser, boş ve geçersiz oylar da 3-8 arasında değişti.
İlk turdaki oylama sonuçlarına benzer sonuçlar ikinci tur oylamada da tekrarlanırsa, referanduma gidilmesi kesinleşmiş olacak.
Anayasanın 175. maddesine göre, 330-367 arasında oyla kabul edilen anayasa değişiklikleri Cumhurbaşkanı tarafından TBMM'ye iade edilmediği takdirde referanduma gidiyor.
Referanduma ilişkin yasanın Resmi Gazete'de yayımını takip eden 60. günden sonraki ilk Pazar referandum yapılacak.
Bu takvime göre, referandumun en erken 26 Mart günü yapılabileceği belirtiliyor.
Bu durumda referandum kampanyası olağanüstü hâl koşullarında gerçekleşecek ve referandum da büyük olasılıkla olağanüstü hâlde yapılacak.
AKP'nin referandumdan önce olağanüstü hâli geçici olarak kaldırabileceği söylentileri de kulislerde konuşuluyor.
AKP ve MHP'den gelen erken seçim açıklamaları iki partinin milletvekillerine uyarı anlamı taşıyor.
"Hayır" blokunda yer alan CHP ve HDP'de bu açıklamalar 'tehdit' olarak yorumlandı.
Erken seçime gidilmesi durumunda milletvekilleri için iki risk var:
AKP milletvekillerine diğer bir baskı unsurunun da "FETÖ'cü suçlaması" olduğu yorumları yapıldı.
CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel "gizli oy vermek isteyen AKP milletvekillerinin FETÖ'cü ilan edileceğini" söyledi.
Referandum olmazsa, seçim: AKP ve MHP içinde ilk turda kendini gizleyen bazı "hayır"cıların ikinci turda farklı bir tavır sergilemesi hesapları altüst edebilir.
"Hayır" cephesinde yer alan CHP ve HDP içinde bu beklenti dile getiriliyor.
Önerinin ikinci tur oylamada 330'un altında kalarak reddedilmesi durumunda siyasal tablo tamamen değişecek ve erken seçim gündeme gelecek.
Nitekim, ilk tur görüşmeler sırasında MHP lideri Devlet Bahçeli, önerinin TBMM'den geçmemesi olasılığıyla ilgili olarak "Böyle bir durum olursa Meclis çalışamaz hale geldiği için çalışabileceği bir zemin aranır, millet iradesine gidilir" dedi.
TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Mustafa Şentop "Bu şartlar, Türkiye'nin yaşadığı süreç, hepsi birlikte dikkate alındığında bunun geçmemesinin neticesi, zorunlu olarak Türkiye'yi bir seçime götürür. Baharda götürür, sonbaharda götürür ama götürür. Kimse engelleyemez seçimi" diyerek tarih verdi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da "Hiçbir zaman erken seçimin isabetli olacağını düşünmedik. Ama şu anda gündeme gelen konu çok farklı. Parlamento çalışamaz hale getirilirse o zaman bunlar düşünülmeyecek şeyler de değil" açıklaması yaptı.
Paketin TBMM'de ikinci turda reddedilmesi durumunda Nisan ayında ya da en geç sonbaharda erken seçime gidilebileceği kulislerde dile getiriliyor.
Kulislerde , paketin referandumda kabul edilmesi durumunda da sonbaharda seçime gidilebileceği değerlendirmeleri yapılıyor.
Referandumda "evet" çıkması durumunda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan "partili" Cumhurbaşkanı sıfatını hemen kazanacak.
Ancak bazı yetkilerini kullanması için 2019 yılını beklemesi gerekiyor.
2019 yılında milletvekili seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak.
TBMM kulislerinde AKP'nin yeni sistemin tam anlamıyla yürürlüğe girmesi için 2019 yılını beklemeden erken seçim kararı alabileceği konuşuluyor.
Ancak bu durumda, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan kalan iki yıllık süresinden vazgeçmiş olacak.
CHP, HDP ikinci tur taktikleri: CHP milletvekilleri ilk turda oylamalara katılarak "hayır" oyu kullandı.
CHP'nin ikinci turda da aynı tavrını sürdürmesi bekleniyor.
CHP; AKP milletvekillerinin gizli oy kullanmasını sağlamak için de çaba göstermeyi sürdürecek.
12 milletvekili cezaevinde bulunan HDP ise ilk tur oylamalara katılmadı.
HDP içinde bazı milletvekillerinin başkanlık sistemine sıcak baktığı biliniyor.
HDP oylamalara katılmama kararı alarak olası fireleri önlemiş oldu. HDP'nin ikinci turda da oylamalara katılmaması bekleniyor.
Gizli oylama ihlali AYM'ye: Anayasanın 175. maddesi ve içtüzüğe göre anayasa değişikliği oylamalarının gizli oyla yapılması gerekiyor.
CHP; ilk tur oylamalarda AKP milletvekillerinin gizli oylama yerine açık oy kullanmalarını fotoğraf ve video ile belgeledi.
Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli ise, açık oy kullanılmasının Anayasa Mahkemesi tarafından bir iptal nedeni sayılmadığını ve "anayasaya aykırı olmadığını" söyledi.
CHP, 2010'da yapılan anayasa değişikliklerinin oylamada oy gizliliğinin ihlâl edildiği gerekçesiyle iptal talebiyle AYM'ye başvurmuştu. AYM, CHP'nin başvurusu reddetti.
Kararda "Dava dilekçesinde ileri sürülen hususların oylamanın sonucunu etkileyecek nitelikte olduğunu ispatlayacak açık ve yeterli delil bulunmadığı gibi bu usulsüzlük iddialarının oylama çoğunluğunun sağlanıp sağlanmadığı konusunda dikkate alınması gereken ikinci tur oylamalarda gerçekleştiği de belirlenemediğinden oylamanın anayasaya aykırı bir şekilde yapıldığı söylenemez" denildi. Karardaki "ikinci turda..." vurgusunun altını çizen CHP'liler, ikinci tur oylamada da ihlâl olursa bunları belgeyerek Anayasa Mahkemesi'ne gitmeye hazırlanıyor.
