“Kripto para borsası açmak bakkal açmaktan kolay; devlet kulağının üzerine yattı, bugünlerin geleceği belliydi.”
Kripto para borsası Thodex’in mağdurlarının avukatı Oğuz Evren Kılıç, böyle diyor. Kripto para borsası Thodex’te yaşananlar, kullanıcıların hesaplarına erişememesi, patronun müşterilerin hesaplarındaki varlıkları satıp yurtdışına kaçması, gerçekten de Türkiye’de bakkal dükkanı açar gibi kripto para borsası açılabildiğini ve bakkal dükkanı gibi işletileblidiğini gösterdi. Kripto paralarla ilgili ne bir yasa var, ne borsaları düzenleyen resmi bir kuruluş... Thodex vurgunu patladığında Twitter’da, “Bunun sorumlusu sadece saf yatırımcılar değil aynı zamanda kripto paralara yasa çıkarmayanlar, denetimini yapmayanlar, SPK’sını kurmayanlar.. Kötü yöneticilik” diye yazmıştım, aradan geçen sürede yaşananlar bu görüşümü perçinledi. İnternette kısa bir araştırma, kripto para borsalarını Türkiye kadar başıboş bırakan ülkenin olmadığını gösteriyor.
“Kripto para borsalarını düzenleyin, denetleyin” demek, “Kripto parayı yasaklayın” demek değil. İnternetin ve blok zincir teknolojisinin doğası gereği kripto paraları yasaklamak mümkün değil. Türkiye’de yasaklasanız, yatırımcısı VPN’le bağlanıp başka ülkedeki bir borsa üzerinden alım satım yapabilir. Yasaklar ya da yasağa varan sert kurallar, Türkiye’den başka ülkelere sermaye akışından başka bir sonuca yol açmaz. Ama kripto para borsalarını denetlemek mümkün. İşi ciddiyetle yapanı sahtekardan, yeterli sermayesi olanı iki masa bir kasayla bu işe girenlerden ayırmak, borsaları lisanslamak, gerekli teknolojik koşullara uyum göstermelerini istemek atla deve değil. Başka ülkeler de zaten bunu yapıyor. Türkiye her zaman olduğu gibi geç kaldı…
Amerika
Kripto para borsaları Mali Suçlar Uygulama Ağı FINCEN’den lisans almak, kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla ilgili kuralları uygulamak, kayıtları düzgün tutmak ve ilgili birimlere ibraz etmek zorunda. Uluslararası kripto para transferlerini yapanlar ve karşı taraftaki alıcılar konusunda bilgi verme şartı da var.
Avrupa Birliği
Uygulamalar ülkeden ülkeye değişiyor. Geçen yıl kripto para borsalarına Avrupa Birliği’nin kara para aklama direktiğine uyma zorunluluğu getirildi.
Almanya
2020 başında kripto paralarla ilgili yasal düzenleme yapıldı. Bankacılık kanununa kripto varlıkları tanımlayan madde eklendi. Aynı yasaya eklenen maddeyle kripto para saklama hizmeti yasal olarak tanımlanmış oldu. Kripto para saklama hizmeti veren kuruluşlara (Borsalar da dahil) lisans alma yükümlülüğü getirildi.
Estonya
Kripto paralar konusunda en aktif ve bu alanı yasalarla en erken düzenleyen ülkeler arasında. Kripto para borsaları 2017’den bu yana sıkı yasal mevzuat kapsamında faaliyet gösteriyor. 2020’de bine yakın kripto para borsası ve kuruluşunun lisansı, gerekli şartlara uyum sağlamadıkları gerekçesiyle iptal edildi. Finansal Denetim İdaresi, kripto para kuruluşlarını denetliyor.
İngiltere
2021 başından bu yana kripto para borsaları ve yatırım şirketleri Finansal Yönetim İdaresi’nden (FCA) izin almak zorunda. FCA’nın yayınladığı kurallara göre kripto para kuruluşları kara para aklama gibi mali suçlarla ilgili kurallara da uymak zorunda.
Kanada
Kanada’da kripto para borsaları diğer finans sektörü şirketleriyle aynı denetim, kayıt tutma, bilgi verme koşullarına tabi. Uluslararası kripto para işlemleri konusunda bilgi vermek mecburi.
Singapur
2019’da kripto para borsalarının yasası çıktı. 2020’den beri kripto para borsaları devletten lisans almak zorunda.
Avustralya
Kripto para borsaları 2018’den bu yana mali suçlarla mücadele birimi AUSTRAC’tan izin almak ve kuruluşun kurallarına uymak zorunda. 2019’da Avustralya’nın sermaye piyasası düzenleme kurumu ASIC tarafından, başlangıç halka arzları (ICO) ve kripto para ticaretine ilişkin kurallar yayınlandı.
Japonya
2018’de yaşanan kripto para borsası Coincheck’e yönelik gerçekleşen 530 milyon dolarlık hacker soygunu sonrasında Japon Finansal Hizmetler Ajansı FSA (Japonya’nın BDDK’sı) müdahale ederek sıkı kurallar getirdi. Borsalar FSA’dan izin almak zorunda.
Güney Kore
Güney Kore Finans Denetim Kurumu FSS 2018 yılında kripto para borsalarının hesaplarını tutan bankalara yönelik sert kurallar getirdi. 2020’de kripto para borsalarına FSS’den lisans alma yükümlülüğü getirildi.
Çin
Kripto para borsası kurmak resmen yasak ama yabancı borsalar ülkede faaliyet gösteriyor.
Hindistan
Hint Merkez Bankası 2018’de bankaların kripto paralarla işlem yapmasını yasaklamıştı. Banka aynı yıl kripto para borsalarına izin vermediğini ve işlemlerinin yasadışı olduğunu da açıklamıştı ama Hindistan Anayasa Mahkemesi 2020’de bu yasağı iptal etti.
