Eskiden kralların sofralarındaki yiyeceklerin sebep olduğu düşünüldüğü için halk arasında “Kralların hastalığı” diye adlandırılan gut, ürik asit artması nedeniyle eklemlerde “monosodyum ürat” adı verilen kristallerin birikmesi sonucu oluşur.
Şiddetli ağrılara neden olabilen ani ve nüksedici artrit nöbetleriyle kendini belli eden bir hastalıktır. Birkaç nöbetten sonra eklem iltihabı kronik ve deforme edici olabilir. Gut hastalığı olan kişilerin yaklaşık yüzde 20’sinde böbrek taşı da görülür. Hastaların büyük çoğunluğu erkektir. Gut, genel olarak orta yaştaki erkeklerde ve menopoz dönemindeki kadınlarda görülür.
Dayanılmaz ağrılar
Ürik asit, hücrenin parçalanmasıyla açığa çıkar ve vücutta sürekli eski hücreler ölüp yenileri üretildiği ve günlük yaşamda ürik asidi oluşturan gıdalar da tüketildiği için normalde kanda daima belirli bir seviyede ürik asit bulunur. Eğer böbrek, idrardan yeterli miktarda süzme yapamıyorsa kandaki ürik asit seviyesinde anormal bir artış görülür.
Eğer kişide genetik bir enzim bozukluğu veya hücrelerin normalden hızlı üreyip parçalanmasına neden olan bir hastalık varsa, genelde kandaki ürik asit seviyesi yükselir. Bazı ilaçlar da böbreğin ürik asit süzme işlevini bozabilir.
Gut krizleri (akut gut artriti), herhangi bir işaret olmadan ortaya çıkar. Küçük yaralanmalar, operasyonlar, yüksek miktarda alkol veya proteinler açısından zengin gıdaların aşırı tüketilmesi, duygusal stres ya da hastalık, bu durumu ateşleyen faktörlerdendir.
Tipik olarak özellikle geceleri bir veya daha fazla eklemde ani şiddetli ağrılar görülür, ağrı gittikçe artar ve dayanılmaz bir hal alır. Eklem şişer, cilt kırmızı veya mora yakın, yumuşak ve parlak bir hal alır, ayrıca o bölgenin sıcaklığı artar. Ekleme dokunulması şiddetli ağrıya neden olabilir. Akut artritin iyileşmesi sırasında yerel kaşıntı ve deri soyulması tipiktir.
Soğuk eklemler risk altında
Hastalık, genellikle ayak başparmağı ekleminde görülür. Ayrıca tabanda, ayak bileğinde, dizde, dirsekte ve el bileğinde de guta rastlanır. Kristaller genelde vücudun merkezine uzak eklemlerde birikir, çünkü bu bölgeler merkeze oranla daha soğuktur ve ürat soğukta kolay kristalleşir. Kulak ve diğer soğuk eklemlerde de kristalleşme görülür.
Kalıcı hasar bırakabilir
Ateş, titreme nöbeti, halsizlik ve çarpıntı akut gut artritinin diğer semptomları arasındadır. 30 yaşından önce hastalığa yakalanan kişilerde semptomlar daha şiddetlidir.
İlk krizler, sadece bir eklemi etkiler ve bir iki gün içinde geçer. Belirtiler yavaşça kaybolur, eklem normal fonksiyonuna döner ve bir dahaki nöbete kadar semptomlar görülmez. Ne var ki eğer hastalık ilerlerse, tedavi edilmeyen nöbetler daha uzun sürer, daha sık ortaya çıkar ve birden fazla eklemi etkilemeye başlar. Etkilenen eklemlerde kalıcı hasarlar oluşabilir.
Eklemin cilde yakın bölgelerinde katı ürat kristali yumruları oluşabilir. Böbreklerde, diğer organlarda ve cilt altında, kulakların üzerinde ya da dirseğin etrafında da yumrular oluşabilir.
Eklemlerle ilgili böyle şikâyetlerde veya kanda ürik asit seviyelerinin yüksek bulunduğu zamanlarda muhakkak doktora danışılmalıdır. Doktor kontrolü, teşhisi ve takibi ile problem olabilecek durumlar önlenebilir.
Hiçbir gut belirtisi görülmediği halde bazen kandaki ürik asit seviyesi yüksek olabilir, bu gut hastalığı demek değildir. Bilinçli beslenme ve sağlıklı yaşam şartları uygulamaya ilave olarak bu seviyeyi düşürmek için ilaç tedavisi uygulanıp uygulanmayacağına ancak doktor karar verebilir.
Tedavide beslenmenin önemi
Hastalığın tekrarını önlemek için bazı yiyeceklerden uzak durmak önemlidir. Genelde bol miktarda sıvı almak, alkollü içeceklerden uzak durmak ve protein açısından zengin yiyeceklerden fazla tüketmemek yararlı olur. Ayrıca fazla yağ alımı ürik asit atımını yavaşlatacağından, yağlı yiyeceklerden de sakınılmalıdır.
Gıdaların içindeki pürinler, insan vücudunda ürik asite dönüştüğünden, pürin içeriği yüksek gıdalara dikkat edilmelidir. Sakatat, kabuklu deniz hayvanları, et ve kümes hayvanları çeşitleri ve suları, sardalya gibi küçük balıklar ve av hayvanları pürinden zengindir. Genelde bu gıdalardan günde 60 gramı geçilmemesi önerilir.
Ayrıca kurubaklagiller, bulgur, yulaf, çavdar, kepek, ıspanak, bezelye, karnabahar, kuşkonmaz, mantar gibi gıdalarda da pürin çokça vardır. Burada doğru olan, doktorunuzun önerisi doğrultusunda diyetisyeninizin size uygun beslenme planını öğretip uygulatmasıdır.
Önce iltihap kontrol altına alınmalı
Ağrıyı gidermek için ilk yapılması gereken, iltihabı kontrol altında tutmaktır. Doktorunuzun yapacağı tedaviden sonra ağrılar azalmaya başlar ve birkaç günde genellikle tam olarak geçer. Ağrının azalması için iltihaplı eklem hareket ettirilmemelidir.
