Bilinen bir kalp hastalığı olan insanların gribe yakalandıklarında kalp krizinden ölme riski yüksektir. Çünkü grip, damarlarında tıkanmaya yol açmakta ve bu durum kalbi de olumsuz etkilemektedir. Memorial Hastanesi Kardiyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Erhan Babalık, grip aşısı yaptırmanın kalp krizini önlemedeki etkisi hakkında bilgi verdi.
Kalp hastalıkları ve kalp krizi, dünyada bir numaralı ölüm nedenidir. Türkiye’de de ölümlerin yüzde 50’sinden fazlası, kalp ve damar hastalıklarından (kalp krizi, inme, ani kalp ölümü) kaynaklanmaktadır. Bu ölümcül hastalıkların ortak noktası kalbi besleyen koroner damarlarda daralmaya yol açan ‘aterom’ denen plaklarda ani yapısal değişikliklerin ortaya çıkması ve damarın ani olarak tıkanmasıdır. Bunun sonucunda tıkanan damarın beslediği kalp bölümündeki hücreler canlılığını kaybeder ve ölüme yol açabilen ciddi ritim bozuklukları ve kalp yetmezliği ortaya çıkar. Damar tıkanmasına yol açan ‘aterom’ plaklarındaki bu ani yapısal değişikliğin nedeni de yangı, yani hücresel iltihabın ani olarak yükselmesidir. Grip gibi basit görünen hastalıklar vücutta yangı; yani iltihabi reaksiyonun artmasına yol açar. Bu yüzden önceden kalp hastalığı olan kişilerde griple artan vücuttaki iltihabi durum kalp damarlarında da belirgin hale gelebilir ve kalp krizini tetikleyebilir.
Grip kalp krizini nasıl etkiler?
Kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin ortaya çıkışında mevsimsel farklılıklar vardır ve kış aylarında belirgin bir artış olmaktadır. Kalp ölümlerinde kış aylarında görülen bu artış üst solunum yolları enfeksiyonlarındaki artma ile paralellik göstermektedir. Üst solunum yolları enfeksiyonlarının çoğundan da grip virüsü olarak bilinen ‘influenza’ sorumludur. Grip virüsü alan kişide buna karşı doğal bir savunma yanıtı ortaya çıkar ki bu da iltihabi yangıdır. Grip aşısı yapıldığında grip ataklarının önlenmesi sayesinde bu yangı artışı oluşmamakta ve kalp hastalığı olan kişilerde kalp krizi riskinden korunmuş olunmaktadır. Grip aşısının gribe karşı koruyucu etkisi yüzde 50 civarındadır.
Kışa girerken havaların soğuması ile birlikte kalp krizi riskini tetikleyen en önemli faktörler nelerdir?
Kalp ve damar hastalıklarının kış döneminde artışı ile birlikte kalp krizinden ölümler de kış aylarında artmaktadır. Soğuk havada enerji ihtiyacı artar ve kişiler bu nedenle aşırı yağlı yemek yeme, az hareket etme gibi davranışlar gösterir. Bu da kilo alımına neden olur ve ayrıca kanın damarlarda dolaşımını bozar. Kış aylarında artan hava kirliliği ile birlikte kapalı ortamlarda sigara içimi ve bu mekanlarda bulunma da, kalp krizi riskini büyük ölçüde artırmaktadır. Özellikle kalp hastalarının soğuk havalarda dışarı çıkmaları onlar için tehlikelidir. Çünkü soğuğun damar büzücü etkisi vardır. Soğukta yapılan efor da özellikle yemek sonrasında kalbe gelen kan miktarı azalmakta ve zorlanmaya neden olmakta ve damar büzücü etki bu zorlanma ile birleşince de kalp krizini ortaya çıkarabilmektedir.
Kış aylarında gribal enfeksiyonlar kalp krizini tetikler
Üst solunum yolu enfeksiyonlarının ve gribin kalp krizi üzerinde ne gibi olumsuz etkileri vardır?
Kalp krizi veya inme geçiren hastaların çoğunun kriz öncesi bir üst solunum yolu enfeksiyonu geçirdikleri dikkat çekmektedir. Dünyada her yıl yüzde 10 oranında grip vakası görülmektedir. Kalp krizi geçiren hastaların yüzde 35’inde kalp krizi öncesi grip öyküsü bulunmaktadır. Grip virüsünün neden olduğu biyokimyasal ve hücresel değişiklikler ve kanda pıhtılaşmaya yatkınlık kalp damarlarındaki “aterom” plaklarında yangıya yol açmaktadır. Bu da damarlarda ani tıkanmaya bağlı kalp krizine neden olmaktadır. Kış döneminde grip dışında zatürree de, kalp hastalarını tehdit etmekte ve kalp yetmezliklerine neden olmaktadır. Kalp hastaları için ölüm riski taşıyan bu hastalık, solunum yolu ve damar hastalıklarına bağlı ölümleri de beraberinde getirmektedir. Özellikle solunum yolu infeksiyonları sırasında ilk günlerde kalp krizi riski artmaktadır. İyileşme dönemini izleyen haftalarda risk giderek azalmaktadır.
Grip aşısının kalp krizini önleyici nasıl bir etkisi bulunmaktadır?
Grip aşısı uygulaması, koroner kalp hastalığı olanlarda (kalp krizi geçirenler, koroner damarlarına stent uygulananlar, koroner baypas operasyonu yapılanlar veya ilaç tedavisi altında olanlar) yeniden kalp krizi, ani ölüm veya inme olaylarında yüzde 50’ye varan azalma sağlamaktadır. Bu nedenle tüm koroner kalp hastalarında yıllık grip aşısı uygulaması önerilmektedir.
Grip aşısı ne zaman uygulanmalıdır?
Grip aşısı için ideal olan zaman, grip mevsimi öncesidir. Bu nedenle aşının eylül-kasım ayları arasında yapılması tercih edilmelidir. Eğer kişi henüz gribal bir enfeksiyon geçirmediyse aşı, kış aylarında da yapılabilir. Bilinen kalp hastalığı olanlarda grip aşısı yapıldığında inme olaylarında da azalma olmaktadır.
Grip aşısının bir zararı var mıdır?
Gribal enfeksiyonlarla kalp krizi riski artması bir virüs aşısı olan grip aşısıyla ilgili şüpheler doğurabilir. Ancak yapılan birçok bilimsel klinik çalışmalarda grip aşısının kendisinin güvenli olduğu, aşıya bağlı bir risk artışı olmadığı saptanmıştır. Yine pnömokok (zatürree) aşılamasıyla da bir risk artışı söz konusu değildir. Aşılama güvenlidir.
Grip aşısına rağmen grip geçirmekte olan kalp hastaları ne yapmalıdır?
Aşılamanın, girip atağını yüzde 100 engellemesi söz konusu değildir, ancak risk azaltılması sağlar. Bu nedenle aşılamaya rağmen grip oluşabilir. Grip olan koroner kalp hastaları, gribin verdiği rahatsız edici belirtilerden (ateş, kırgınlık, baş ve kas ağrıları vs.) kurtulmak için olağan grip ilaçlarını kullanmamalıdır. Çünkü grip ilaçları ani tansiyon yükselmesi, kalp hızı artışı gibi kalp üzerine yük getiren yan etkiler oluşturabilir ve bunlar da kalp krizi riskinde artışa neden olur. Bu nedenle grip geçiren kalp hastaların doktorlarına başvurmaları gerekir.
