T24 - Hürriyet gazetesi yazarı Özgür Bolat, Prof. Doğan Kuban’ın Cumhuriyet’te yayımlanan yazısıyla başlayan "İnsanoğlu tekeşli midir çokeşli midir?" tartışmasını bilimsel değerlendirmelere göre köşesine taşıdı.
Özgür Bolat'ın Hürriyet gazetesinde "İnsanoğlu tekeşli midir çokeşli midir?" başlığıyla yayımlanan (23 Haziran 2011) yazısı şöyle:
İnsanoğlu tekeşli midir çokeşli midir? (1)
Prof. Doğan Kuban’ın Cumhuriyet’te yayımlanan ve tartışma yaratan monogami adlı yazısını biliyorsunuz.
İnsan çokeşlidir ve monogami insan icadıdır, diyor. Ama yazıda bilimsel bir kaynak göremedim.
Bilimsel kaynaklar gerçekte ne diyor? İnsanoğlu tekeşli midir çokeşli midir?
Yanılgı
Aslında insanlar tekeşli midir çokeşli midir sorusu doğru bir soru değil.
Bana göre tekeşlilik ve çokeşlilik durumsal bir olgu. İnsanlar duruma göre seçim yapıyor.
Çünkü insan doğasına baktğımız zaman, insanoğlunun hem çokeşli hem de tekeşli olma kapasitesinin olduğunu görüyoruz. Bunu da bilimsel araştırmalar ispatlıyor.
İlk önce çokeşlilik ile ilgili bulgulara bakalım.
Boy Farkı
Farklı türlerdeki dişi ile erkek arasındaki boy farkını incelediğimizde görüyoruz ki o tür çokeşli ise dişi ile erkek arasında boy farkı artıyor. Çünkü erkek, kadın için savaşmak için güçlü ve uzun boylu olmak zorunda.
Örneğin, Asya maymunları gibi tekeşli türlerde erkek ile dişi arasında neredeyse hiç boy farkı yok. Ama çokeşli olan şempanzelerde erkek ile dişi arasındaki boy farkı bazen iki katına çıkıyor.
İnsanoğluna baktığımızda ortalamada erkekler kadınlardan 1.2 oranında daha uzun.
Bu da bizim az da çokeşli şekilde yaşadığımızı gösteriyor.
Testis Boyu
Aslında en önemli gösterge testis boyu. Yine türler arasında bir karşılaştırma yaptığımız da çokeşli türlerde erkeğin testisleri, bedenine göre daha büyük.
Çünkü diğer erkeklere üstünlük sağlaması için mümkün olduğunca çok sperm üretmesi gerekir.
Örneğin, daha çok tekeşli özellikler gösteren gorillerde testislerin bedene oranı sadece 0.02. Çokeşli şempanzelerde oran 0.27. Oldukça yüksek.
İnsanoğluna baktığımızda bu oran 0.08.
Bu da gösteriyor ki insanoğlu çokeşlilik gösterme eğiliminde.
Sperm Savaşları
Spermlerimizin %99’unun savaşçı sperm olduğunu biliyor muydunuz?
Ünlü biyolog Prof. Robin Baker’in Sperm Savaşları kitabındaki iddiasına göre erkek spermlerinin sadece %1 üreme için, diğerleri kamikaze spermler.
Görevleri diğer erkeklerin spermleri ile savaşmak.
Baker’in iddiasına göre tekeşli olsaydık, böyle bir mekanizma ortaya çıkmazdı.
Ölüm oranları
Ölüm oranları da bize büyük ipuçları veriyor. Tekeşli türlerde erkek ve dişi hemen hemen aynı yaşta ölüyor.
Biz insanoğlunda ise erkekler, kadınlardan ortalamada 6 yıl önce ölmekte.
İlişkide seçen taraf kadın olduğu için kadın tarafından seçilmek erkekleri için oldukça stresli. Güç kazanmak için oldukca saldırgan ve hırs olmak zorundalar. Bu da ömrü oldukça kısaltıyor.
Sperm Oranı
Prof. Robin Baker inanılmaz bir araştırma yapıyor.
Erkekleri iki gruba ayıyor:
1- Eşiyle birlikte zaman geçiren ama o sürede seks yapmayan,
2- Eşinden uzak olan ve dolayısıyla o sürede seks yapmayan.
Bu iki gruptaki erkeklerin eşleri ile yaptıkları ilk sekste ürettikleri sperm oranlarını bakıyor.
İlk grup ortalamada sadece 389 milyon sperm üretirken, ikinci grup 712 milyon sperm üretiyor.
İkinci grup eşini görmediği sürede eşinin başka birisiyle olma ihtimalini düşünerek daha fazla sperm üretiyor.
Tabii ki bu bir biyolojik bir süreç. Bilinçli bir seçim değil. Tekeşli olsaydık, beden daha fazla sperm üretme ihtiyacı duymazdı.
Sonuç
Sonuçta insanoğlunun çokeşli olma kapasitesi var. Bu bulguları yukarıda sıraladım ama diğer taraftan tekeşli olduğuna dair de çok güçlü bilimsel bulgular var.
Onları da haftaya sunacağım. Siz karar verin.
Ama söylediğim gibi bana göre insanoğlunda her iki kapasite de var. Önemli olan hangi durumda hangisi ön plana çıkıyor, ona bakmak gerekiyor.
Tartışmalara katılmak ve yorumlar için www.facebook.com/bolatozgur adresindeyiz.
Not 1: Prof. Doğan Kuban makalesinde ‘monogami insan icadıdır’, diyor. Monogami insan icadı değil. Biyolojik süreçler tekeşliliğin insan için doğal olduğunu gösteriyor ama sanırım Prof. Doğan Kuban ‘evlilik insan icadıdır’ demek istiyor. Bu da doğru. Evlilik kurumunu insanlar icat ediyor.
Not 2: İlginç bir bilgi daha. Çokeşliliğe dair araştırmalar genelde erkek bilim insanları tarafından yapılırken, tekeşliliğe dair araştırmalar kadın bilim insanları tarafından yapılıyor. Onları da haftaya sunacağım.
Not 3: İlgilenenler için yazıda kullandığım kaynakları sunuyorum.
Prof. David Buss- Evrimsel Psikoloji (Evolutinary Psychology)
Prof. David Buss- Arzunun Psikolojisi (Psychology of Desire)
Prof. Robin Baker- Sperm Savaşları (Sperm Wars)
Dr. Marianne Legato- Erkekler neden önce ölür (Why men die first)
Prof. Robin Baker ve Prof. Malven Bellis- İnsan Spermlerinin Rekabeti (Human Sperm Competition)
Prof. Jared Diamond- Seks neden eğlencelidir (Why is sex fun?)
Dr. Geoffrey Miller- Sevişen Beyinler (Mating Mind)
