İngiltere'de aşı karşıtları Covid hastasını nasıl hedef aldı?

BBC haber bülteninde Covid ile ilgili bir habere konu olan Henry Dyne yüzlerce mesajla taciz edildi. Dyne'ı hedef alanlar ise onun Covid-19 hastasıymış gibi davranan bir "kriz aktörü" olduğunu iddia eden aşı karşıtlarıydı.

Noel'den birkaç gün sonra, Henry Dyne bir barda içki içerken vakit geçirmek için telefonunu açtığında 600'den fazla bildirim gelmiş olduğunu gördü.

Daha önce de benzer bir şey yaşadığından, umutsuzluğa kapılmaya başladı. Londra yakınlarındaki Surrey'de yaşayan 29 yaşındaki Dyne "Bu kez 100 kat daha kötüydü" diyor.

Mesajlar hakaret, küfür, hatta tehdit doluydu.

Biri, "Bir dahaki sefere hastaneye gidişin Corona'dan olmayacak" diyordu.

Dyne'ın talihsizliği 2021 yazında virüse yakalandığında başladı. Genç olduğu için herhangi bir enfeksiyonu hafif atlatacağını düşünerek aşı olmamıştı.

Ama Instagram hesabından paylaşımlar yapmayı da seven bilişim teknolojisi danışmanı talihsizdi.

Dyne "Bir sabah uyandım ve öyle kötüydüm ki ambulans çağırdım. En kötüsü ateş ve halüsinasyonlardı" diyor.

Temmuz'da hastaneye kaldırılan Dyne oksijen tüpüne bağlandı. BBC televizyonu da ana haber bülteninde gençlerde Covid vakalarındaki artış konusunu işlemek üzere hastanedeydi ve Dyne BBC muhabirleriyle konuştu:

"Kamera kaydı devam ederken 'Bu benim deneyimim, düşündüğümden çok daha kötü, o yüzden aşı olun' demenin iyi olacağını düşündüm."

Yakında aşı karşıtlarının hedefi olacağını düşünmemişti. Onu "kriz aktörü" olmakla suçluyorlardı.

'Kriz aktörü' nedir?

Acil durum tatbikatlarında gönüllü veya para karşılığında herhangi bir felaketi veya trajediyi yaşıyormuş gibi davranan kişilere "kriz aktörleri" deniyor. Bunlar birçok komplo teorisinin önemli bir parçası sayılıyor.

Bu kavram, Aralık 2012'de ABD'de 20'si çocuk 26 kişinin öldürüldüğü Sandy Hook İlkokulu'na yönelik silahlı saldırının ardından, ölen çocukların ebeveynlerinin kişisel trajedilerini anlatırken rol yaptıklarını iddia etmek için kullanıldı. Bu fikir, komplo teorisi üretenlerin, gerçek acıları sahnelenmiş gibi anlatarak açıklamalarında sıkça kullanılıyor.

BBC haberinde elbette "kriz aktörleri" yoktu. Ama bu durum, kararlı aşı karşıtlarının yanlış bilgi üretmesini ve saldırıya geçmesini engellemedi.

Dyne'e gönderilen mesajlarda, "BBC size Covid-19 varmış gibi davranmanız için ne kadar ödedi?" gibi ifadeler vardı.

Burada paylaşılamayacak çok daha kötü yorumlar da vardı.

Aşı karşıtları Dyne'in sosyal medya hesaplarında gezinirken çılgın teoriler daha da kontrolden çıktı. Bazıları, onun pandemi sırasında okullara dizüstü bilgisayar sağlayan hükümet sözleşmeleri imzalayan eski işverenlerinden birinin LinkedIn profilini keşfetti.

Detay doğruydu, ancak artık şirkette çalışmıyordu; bağlantı hem belirsiz hem de tesadüfiydi.

İkinci dalga

İlk taciz dalgası azaldıktan ve Dyne tamamen iyileşme yolundayken, Instagram biyografisinde bu konuda şaka yapmaya çalıştı ve kendisini alaycı bir şekilde "Akademi Ödüllü Kriz Aktörü" olarak tanımladı.

• Koronavirüs aşısıyla ilgili komplo teorileri neler, bilim insanları bunları nasıl çürütüyor?
• Komplo teorilerine inanan yakınlarınızla nasıl konuşabilirsiniz?

"Benim baş etme yöntemim mizah, tek yapabileceğin gülmek," diye anlatıyor Dyne ve ekliyor:

"Bu şakanın başımı bu kadar belaya sokacağını bilmiyordum."

İkinci dalga, 27 Aralık'ta "2021'in Özeti: Koronavirüs Salgını" adlı BBC özel yayınının ardından başladı. Dyne'ın daha önce yayımlanan orijinal röportajının klibini içeriyordu.

Birisi bu özel yayını izledikten sonra, Henry Dyne'ın adını Google'dan arayıp onun Instagram hesabını bulmasını ve orada "kriz aktörü" ifadesini okumasını içeren bir video yayımladı.

Orijinal videoyu kimin yaptığı belli değil ama Twitter'da yükselişe geçmeden önce YouTube ve Facebook'ta aşı karşıtı çevrelerde hızla yeniden paylaşıldı.

Twitter fırtınasının itici güçlerinden biri, Gallerli politikacı Richard Taylor'dı. Videoyu Facebook'ta yayımladı ve binlerce tepki aldı.

Taylor, 2019'daki genel seçimlerde Brexit Partisi'nden aday olduğu Blaenau Gwent'te oyların %20'sini almıştı. Bir süre önce de Covid önlemlerini ihlal ettiği için kapatılan Swansea sineması için 61 bin sterlin toplayan bir kitle fonlaması kampanyası başlatmıştı.

Taylor'ın gönderilerinde videoyla birlikte "Seni görüyoruz" yazıyordu. Bu haber için kendisiyle e-posta yoluyla iletişime geçildiğinde şu cevabı gönderdi:

"Orijinal mesajımda hiçbir şey ima etmiyordum... Gördüklerinden veya okuduklarından ne sonuç çıkaracakları sosyal medya takipçilerime düşüyor."

"Bay Dyne'ın sosyal medya hesaplarında kendinden alaycı bir şekilde bahsetmesi talihsizlik. Birisi kendisini kim veya ne olarak tanıtıyorsa, onlara inanılır, ben de Bay Dyne'ı kendisini kriz aktörü olarak tanıttığı biçimde değerlendirdim."

Taylor, taciz ve tehditleri de kınadığını söyledi.

• İnternette yayılan yalan haberlerin gerçek kurbanları
• WHO heyeti, komplo teorilerinin odağındaki Wuhan Viroloji Laboratuvarı'nda

Sosyal medya şirketleri

Ancak viral olan video, Dyne'ın yüzlerce başka taciz ve tehdit mesajları almasına neden oldu; bunlar arasında birkaç ölüm tehdidi ve adına açılmış sahte hesaplar da vardı.

Taylor'ın Facebook'taki gönderisi, teyitçiler tarafından "yanlış bilgi" ibaresiyle etiketlendi. YouTube'daki bir video ve videoyu içeren birkaç viral paylaşım da hala Twitter'da. Instagram ve Facebook'un sahibi olan Meta, sahte hesapları kaldırdı.

Meta'dan yapılan açıklamada, "Bunun neden olduğu sıkıntı için Henry'den özür dileriz. Instagram'da başka birinin kimliğine bürünen hesaplara izin verilmez ve bize bildirilen hesapları kaldırdık" denildi.

Twitter'dan yapılan açıklamada, "Covid-19 hakkında bariz bir şekilde yanlış veya yanıltıcı iddialarda bulunan ve ciddi zarar riskine yol açabilecek içerik ve hesaplar hakkında yaptırım uygulamaya devam ediyoruz" ifadesi kullanıldı.

YouTube, söz konusu videoyu araştırıyor.

Her üç sosyal medya şirketi de çevrimiçi tacizi kınadı ve buna karşı korunmak için kuralları ve araçları olduğunu söyledi.

'Kontrolden çıktı'

Henry Dyne, tekrarlanan taciz dalgalarından yakınırken, kendisini suçlayanlarla dalga geçmeye devam etti ve başka felaketlerde de "rol yapmaya" hazır olduğunu söyledi.

Bu alaycı tutumunu ise "Yapabileceğiniz tek şey bu. Sosyal medyada bir şeyler olması gerekiyor. Kontrolden çıktığı çok açık" sözleriyle açıklıyor.

Stand-up komedyeni olarak bir kariyer düşünse de Dyne, Covid-19 deneyiminin hiç de komik olmadığını ve fazlasıyla gerçek olduğunu söylüyor.