T24 Dış Haberler
Britanya merkezli The Financial Times (FT), Beşar Esad'ın son günlerini yazdı. Esad, yönetiminin devrilmesinden sonra yaptığı ilk açıklamada kaçışının planlı olmadığını ve görevinin başından ayrılmak istemediğini söylemişti.
NE OLMUŞTU | Beşar Esad devrildi, HTŞ iktidarda; neler oluyor?
FT, Esad'ın iktidardaki son günlerini ve saatlerini, yönetimin içinden ve ailenin hamlelerini bilen kişilerle yapılan bir düzineden fazla röportajdan derledi.
İngiliz gazetesine göre Esad, başkentin düşüşünden bir gün önce büyük oğlu Hafız ile birlikte bir Rus zırhlı aracına binerek Şam'dan uzaklaştı. Gazetenin muhaliflerin bir komutanı, eski bir istihbarat subayı ve Esad ailesinin ülkeden kaçışı hakkında bilgi sahibi olan kişilerin anlatımlarından aktardığına göre; Suriye Devlet Başkanı, gece yarısı oğlu Hafız ile birlikte Rusya'nın Suriye'nin kuzeybatı kıyısındaki Hmeymim hava üssüne doğru yola çıkmıştı.
Kaynaklara göre Esad, Şam'ın dışına çıkana kadar ordusuna çekilmelerini söyleyip ofisleri ve belgeleri yakma emri vermedi. Rusya, Hmeymim'e güvenli geçiş sözü vermişti. Bir Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) komutanı grubun Esad'ın gitmesi için pazarlık yaptığı iddialarını ise yalanladı.
Moskova, Esad ve oğlunu 8 Aralık günü sabah 4'e kadar üste bekletti ve insanî gerekçelerle Rusya'ya sığınmalarına izin verdi. Bu izinden kısa süre sonra da Moskova yolculuğu başladı.
"Kaçmadan bir saat öncesine kadar insanlara her şeyin yoluna gireceğini söylüyordu"
Beşar Esad, o tarihten beri Moskova'da ve yaşananlar hakkında bilgi sahibi olan kişilerin FT'ye aktardığına göre; birkaç haftadır ikinci kanser tedavisi için orada bulunan eşi Esma Esad ile yeniden bir araya geldi. Aileye yakın kişilere göre, Esad'ların kızları Zein de Moskova'da.
FT, Esad'ın Şam'dan ayrılırken kuzenleri, kardeşleri, yeğenleri ve eşinin ailesi de dahil olmak üzere akrabalarına haber vermediğini yazdı. Esad'ın Şam'dan ayrılışını bilen bir kişi, “Geceleyin bir köpek gibi kaçtı. Kaçmadan bir saat öncesine kadar etrafındaki insanlara her şeyin yoluna gireceğini söylüyordu.” dedi.
"Yarın göreceğiz"
Esad yönetiminin başbakanı Muhammed Celali, geçen hafta Al Arabiya televizyonuna verdiği demeçte, 7 Aralık günü saat 22.30'da Esad ile telefonda konuştuğunu, kendisine sokaklardaki panik ve dehşetten ve Suriye'nin orta kesimlerinden sahile doğru büyük bir göç yaşandığından bahsettiğini söyledi. Celali, “‘Yarın göreceğiz’ diye cevap verdi. Yarın, yarın', bana söylediği son şeydi.” dedi. Esad daha sonra Celali'nin sonraki aramalarına cevap vermedi.
FT'nin aktardığına göre; Esad'ın en az iki malî yardımcısı Yassar İbrahim ve Mansur Azzam ile birlikte ülkeden ayrıldığına inanılıyor.
Yönetiminin devrilmesinden sonraki ilk açıklamasında Esad, pazar gününün erken saatlerine kadar Şam'da kaldığını ve görevlerini yerine getirdiğini söylemiş; ülkeden ayrılmasının önceden planlanmadığını iddia etmişti. FT'ye göre Esad'ın ülkeden ayrılmasının ardından sarayından çekilen video ve fotoğraflar, devrik liderin ani kaçışına işaret ediyor.
TIKLAYIN | Beşar Esad'dan ilk açıklama: 8 Aralık akşamına kadar Şam'daydım; Hmeymim Üssü'nden ayrılmanın yolu kalmayınca Moskova acil tahliye istedi
Günlerce süren başarısız diplomatik girişimler
İngiliz gazetesi, "Bu ani ayrılış, Esad'ın uzun süredir destekçisi olan Moskova ve Tahran'a günlerce süren başarısız diplomatik girişimlerin ardından gerçekleşti" diye yazdı.
HTŞ liderliğindeki gruplar, kuzeydeki Halep kentine uzun zamandır planladıkları saldırıyı başlatırken, Esad, Moskova'yı ziyaret ederek askerî müdahale için ricada bulundu. Dört gün sonra, Suriye'nin ikinci şehri düştükten ve HTŞ liderliğindeki gruplar güneye doğru ilerlemeye başladıktan sonra İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi Şam'ı ziyaret etti.
FT'ye göre Erakçi, "Türk yetkililerin Esad'dan bir mesaj almayı bekledikleri" Ankara'ya gelmek üzere Şam'dan ayrıldı. Ancak Esad'dan bir mesaj iletilmedi. FT'ye göre Esad bu girişimlerin ardından umutsuzluğa düştü.
"Rusya, muhaliflere mesajını iletmedi"
İddiaya göre Şam'dan ayrılmadan üç ya da dört gün önce Moskova'ya Cenevre'de sürgündeki siyasi muhalefetle görüşmeye hazır olduğu sinyalini verdi. Ancak Rusların bu mesajı iletmediği ileri sürülüyor.
Rejimin devrilmesinden bu yana Esad'ın üst düzey müttefikleri de ülkeden ayrıldı. Bunların büyük çoğunluğunun Beyrut'a gittiği düşünülüyor. Ancak bir kısmı kısa süre sonra Lübnan dışına, Avrupa ülkelerine ya da Birleşik Arap Emirlikleri'ne geçti. Konuya aşina olan kişilere göre üst düzey askerî yetkililer Rusya ya da Libya'ya gitti.
Beşar Esad'ın kardeşi Mahir Esad da iddiaya göre Irak'a gitti. Ancak Mahir Esad'ın hâlâ Irak'ta olup olmadığını teyit edemedi.
"Oğlu, saatler önce başkanlık sarayının yakınında arkadaşlarıyla görüldü"
Esad'ın 23 yaşındaki oğlu Hafız, Şam'dan ayrılmadan dört saat önce başkanlık sarayının yakınındaki bir parkta arkadaşlarıyla dolaşırken görüldü. Moskova Devlet Üniversitesi kayıtlarına göre Hafız, fizik ve matematik bilimleri alanında doktora tezini savunduğu Rusya'dan yeni dönmüştü.
Bir tanığa göre daha sonra babasıyla akşam yemeği yemek için eve gitti. Esad'ın halka hitaben bir konuşma yapacağı söylentileri yayılıyordu ve bu da ülkedeki ve dünyadaki Suriyelilerin televizyon ekranlarına yapışmasına neden oldu. Hafız'ın sadece birkaç saat sonra Suriye'den temelli ayrılacağını bilip bilmediği belli değildi.
